Bilim insanları uyardı: Sayısı artan uydular gözlem yapmayı engelliyor

Araştırmacılar uzun zamandır uyduların yerden görüşümüz üzerindeki etkisiyle ilgili uyarıyordu ama bu durum uzaydaki görüşümüzü de etkiliyor

(Nasa/Nature)
(Nasa/Nature)
TT

Bilim insanları uyardı: Sayısı artan uydular gözlem yapmayı engelliyor

(Nasa/Nature)
(Nasa/Nature)

Bilim insanları gökyüzündeki muazzam sayıdaki uydunun kendilerine yeni sorunlar çıkardığı uyarısında bulunuyor.
Araştırmacılar SpaceX'in Starlink'i gibi yeni yapay uydu ağlarının fırlatılmasının gökyüzünü ışıklarla doldurarak yer tabanlı gözlemlerin uzayda önüne geçtiği uyarısını tekrar tekrar yapıyor. Birçok gökbilimci, üzerimizdeki cisimlerin sayısının hızla artmasının araştırmalara yönelik etkilerine dair endişelerini dile getiriyor.
Bu cisimler, teleskopları bilim insanları için kullanılamaz hale getirecek kadar gözlemlerin önüne geçebilir, gözyüzünü izlemek için harcanan parayı heba edip bunu yapmanın yeni yolları üzerinde çalışmayı gerektirebilir.
Öte yandan yeni bir makalede, bilim insanları bu uyduların uzaydan yapılan gözlemlerde bile sorun yarattığını keşfettiklerini açıkladı.
The Independent'ta yer alan habere göre, Hubble Uzay Teleskobu'ndan alınan görüntüleri kullanan bilim insanları bunun, yapay uyduların yörüngeden yapılan gözlemleri kirlettiğinin ilk kanıtı olduğunu söyleyerek uyarıyor.
Bilim insanları 2002 ile 2021 arasındaki görüntülere bakarak uyduların, normal pozlama süresi 11 dakika olan karelein yüzde 2,7'sinin önünden geçerek görüntülerin üstünde izler bıraktığını buldu.
Dahası, uyduların engel yarattığı görüntülerin oranı zaman içinde artıyor.
Yeni makalenin yazarları şöyle ifade ediyor:
"Halihazırda planlanan yapay uyduların sayısının artmasıyla birlikte, uyduların önünden geçtiği Hubble Uzay Teleskobu görüntülerinin oranının gelecek 10 yıl içinde çoğalmasıyla, daha yakın inceleme ve takip gerekecek."
Üstelik araştırmacılar Hubble Uzay Teleskobu üzerinde yoğunlaşsa da bu sorun, CHEOPS ve NEOWISE teleskopları gibi alçak Dünya yörüngesindeki diğer benzer ekipmanları da etkiliyor olabilir.
Araştırmacılar, gökyüzünü izlerken geniş görüş alanına sahip yeni teleskopların da özel sorunlar yaşayabileceğini belirtiyor. Çin Uzay İstasyonu'ndan çıkması beklenen ve Xuntian diye bilinen teleskop, Hubble Uzay Teleskobu'nun 300 katı görüş alanına sahip.
Bilim insanlarının uyarıları Nature Astronomy'de, "The impact of satellite trails on Hubble Space Telescope observations" (Uydu izlerinin Hubble Uzay Teleskobu gözlemleri üzerindeki etkisi) başlıklı bir makalede yayımlandı.



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change