UNESCO, yapay zekâ konusundaki tavsiyelerinin uygulanması çağrısında bulundu

UNESCO’nun yapay zekâ konusundaki tavsiyeleri, bu teknolojinin yarattığı riskleri en aza indirmeyi amaçlarken, aynı zamanda ülkeler için bir yol haritası geliştirilmesi çağrısında bulunuyor (AFP)
UNESCO’nun yapay zekâ konusundaki tavsiyeleri, bu teknolojinin yarattığı riskleri en aza indirmeyi amaçlarken, aynı zamanda ülkeler için bir yol haritası geliştirilmesi çağrısında bulunuyor (AFP)
TT

UNESCO, yapay zekâ konusundaki tavsiyelerinin uygulanması çağrısında bulundu

UNESCO’nun yapay zekâ konusundaki tavsiyeleri, bu teknolojinin yarattığı riskleri en aza indirmeyi amaçlarken, aynı zamanda ülkeler için bir yol haritası geliştirilmesi çağrısında bulunuyor (AFP)
UNESCO’nun yapay zekâ konusundaki tavsiyeleri, bu teknolojinin yarattığı riskleri en aza indirmeyi amaçlarken, aynı zamanda ülkeler için bir yol haritası geliştirilmesi çağrısında bulunuyor (AFP)

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Elon Musk ve yüzlerce diğer uzmanın insanlık için büyük riskler taşıdığı gerekçesiyle yapay zekâ programlarının geliştirilmesinin altı aylık bir süre için durdurulması çağrısında bulunmasının ardından, dünya ülkelerini 2021 yılında yapay zekayı düzenlemek üzere yayınladığı tavsiyeleri uygulamaya çağırdı.
UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay’un yaptığı açıklamada, “Dünyanın yapay zekâ için daha güçlü etik kurallara ihtiyacı var ve bugün karşı karşıya olduğumuz zorluk da bu. Yapay zekâ etiğine ilişkin oluşturulan UNESCO tavsiyeleri uygun yasal çerçeveyi oluşturmuştur” dedi.
Şarku’l Avsat’ın UNESCO’dan aktardığı bilgilere göre, Kasım 2021'de, Birleşmiş Milletler’in 193 üye ülkesi, ‘yapay zekanın etik kullanımına yönelik ilk küresel normatif çerçeveyi’ oybirliğiyle onayladı; bu normatif çerçeve, 2ülkeler için yapay zekanın faydalarını en üst düzeye çıkarırken, bu teknolojinin yarattığı riskleri en aza indirmeyi açıklayan bir yol haritası’ olma özelliğini taşıyor.
Üç yıllık bir çalışmanın ardından hazırlanan bu metin, yapay zekayı düzenlemek ve izlemek için bir yasama aracının oluşturulması, kişisel ve hassas verilerin tam güvenliğinin sağlanması ve insanları yapay zekâ konusunda eğitmeyi içeriyor.
Azoulay, ‘ulusal düzeyde strateji ve düzenlemeleri uygulama zamanının geldiğini ve sözleri eyleme dönüştürmenin gerektiğini’ vurgulayarak, “Sektörün kendi kendini düzenlemesinin bu sorunlardan kaçınmak için yeterli olmadığı açıktır” dedi. BM kuruluşu, 40'tan fazla ülkenin ilgili tavsiyelere dayalı olarak ulusal düzeyde yapay zekâ kontrolü için UNESCO ile çalıştığını belirtti.
UNESCO, Aralık 2023'te Slovenya'da düzenlenecek olan (UNESCO) Yapay Zeka Etiği Küresel Forumu sırasında bir gelişim raporu sunulacağını belirterek, tüm ülkeleri ‘etiğe dayalı’ yapay zeka geliştirmek için öncülüğünü yaptığı harekete katılmaya çağırdı.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre aralarında Twitter, SpaceX ve Tesla CEO’su Elon Musk ve Apple kurucularından Steve Wozniak'ın da bulunduğu yüzlerce uzman, yapay zekâ araştırmalarının altı ay süreyle durdurulması çağrısında bulundu.
‘futureoflife.org’ web sitesinde yayınlanan çağrıda uzmanlar, yapay zekâ için düzenleyici kurumların kurulması, yapay zekâ sistemlerinin izlenmesi ve işletmelerin ayırt edilmesine yardımcı olan teknolojiler gibi koruma sistemleri benimsenene kadar yapay zekâ programlarının geliştirilmesinin geçici olarak durdurulmasını talep etti. Asıl önemli meselenin, yapay zekâ için yenilikçi programlar ve ‘bu programların neden olduğu ekonomik ve siyasi sorunlarla’ başa çıkabilecek kurumların oluşturulmasının gerekliliği olduğu da belirtildi.



"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
TT

"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)

Son derece nadir rastlanan "Asya tek boynuzlu atı" saolanın ilk defa genom haritası çıkarıldı. Yeni çalışma nesli kritik tehlike altındaki türün yaşamasını sağlayabilir. 

İlk kez 1992'de tanımlanan saola (Pseudoryx nghetinhensis), en yakın zamanda keşfedilen büyük memeli türü. Vietnam ve Laos'un dağlık ormanlarında yaşayan bu sığır türü, boynuzlarının yanı sıra çok nadir görülmesi nedeniyle "Asya tek boynuzlu atı" diye biliniyor.

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'ne (IUCN) göre nesli kritik tehlike altındaki bu türün 100'den daha az üyesi kaldığı tahmin ediliyor. Üstelik en son 2013'te görülmesi, soyunun çoktan tükenmiş olabileceği ihtimalini de gündeme getiriyor. 

Uluslararası bir araştırma ekibi, avcıların evlerinden toplanan saola kalıntılarından alınan parçaları analiz ederek 26 saolanın tam genomunu çıkardı. Türünün ilk örneği olan bu çalışma, saolanın geçmişini anlama ve geleceğini güvence altına alma yolunda kritik bilgiler sundu. 

Bulguları hakemli dergi Cell'de 5 Mayıs Pazartesi günü yayımlanan çalışmaya göre saolalar 5 bin ila 20 bin yıl önce iki ayrı popülasyona ayrılmış. 

Makalenin başyazarı Genís Garcia Erill "Saolanın önemli genetik farklılıklara sahip iki popülasyona ayrıldığını görmek bizi epey şaşırttı" diyerek ekliyor: 

Bu daha önce hiç bilinmiyordu ve genetik veriler olmadan bilmemizin yolu yoktu. Bu önemli bir sonuç çünkü türün genetik varyasyonunun nasıl dağıldığını etkiliyor.

Bilim insanları ayrıca iki popülasyonun da Son Buzul Çağı'ndan itibaren azaldığını saptadı. Ekip, toplam saola nüfusunun 10 bin yıldır hiçbir zaman 5 binin üstüne çıkmadığını tahmin ediyor.

Bu durum, iki grubun da genetik çeşitliliğini kaybettiği anlamına geliyor. Ancak her biri genetik kodlarının farklı kısımlarını kaybetmiş. Araştırmacılara göre bu, nesillerinin tükenmesini önlemede kritik bir rol oynayabilir. 

Garcia Erill "Bir popülasyonda kaybolan genetik varyasyon diğerini tamamlıyor. Yani eğer bunları karıştırırsak, diğerindeki eksiklik giderilebilir" diye açıklıyor.

Bilim insanları saolaların hayatta kalması için esaret altında çiftleşmelerini sağlayacak bir program geliştirmeye çalışıyor. Yeni çalışmayı yürüten ekibin hesaplamalarına göre böyle bir program, tükenme riski karşısında en etkili çözümü sunuyor. 

Çalışmanın bir diğer yazarı Rasmus Heller şöyle diyor:

Gelecekteki bir popülasyonun temelini oluşturmak için en az bir düzine saolayı (ideal olarak her iki popülasyonun karışımı) bir araya getirebilirsek, modellerimiz türlerin uzun vadede hayatta kalma şansının yüksek olacağını gösteriyor.

En son 2013'te görülen bir türün 12 üyesini bulmak zorlu bir iş. Ancak araştırmacılar, yeni çalışmanın bu sorunu çözebileceğine inanıyor. Saolanın genetik haritasının çıkarılması, daha kapsamlı arama çalışmalarının önünü açabilir. 

Makalenin yazarlarından Minh Duc Le, "Birçok araştırmacı, suda ve hatta aynı habitatta yaşayan kan emiciler olan sülüklerde, saola DNA'sının izlerini bulmayı deneyip başaramadı" diyerek ekliyor:

Bu tekniklerin hepsi küçük DNA parçalarını tespit etmeye dayanıyor ama artık saola genomunun tamamını bildiğimize göre, bu parçaları bulmak için çok daha geniş bir el kitabımız var.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, Cell