Geleneksel kaplardan akıllı robotlara… Zemzem suyunun hikâyesini anlatan sergi büyük ilgi görüyor

Sergiler, Ramazan ayında Mescid-i Haram’a gelen milyonlarca ziyaretçiye bilgi sağlıyor.

Akıllı bir robot Mescid-i Haram’a gelen ziyaretçilere Zemzem suyu dağıtıyor- Ramazan sergileri, İslam tarihindeki arkeolojik ve tarihi simgeleri tanıtmak için bir fırsat başlattı (Şarku’l Avsat)
Akıllı bir robot Mescid-i Haram’a gelen ziyaretçilere Zemzem suyu dağıtıyor- Ramazan sergileri, İslam tarihindeki arkeolojik ve tarihi simgeleri tanıtmak için bir fırsat başlattı (Şarku’l Avsat)
TT

Geleneksel kaplardan akıllı robotlara… Zemzem suyunun hikâyesini anlatan sergi büyük ilgi görüyor

Akıllı bir robot Mescid-i Haram’a gelen ziyaretçilere Zemzem suyu dağıtıyor- Ramazan sergileri, İslam tarihindeki arkeolojik ve tarihi simgeleri tanıtmak için bir fırsat başlattı (Şarku’l Avsat)
Akıllı bir robot Mescid-i Haram’a gelen ziyaretçilere Zemzem suyu dağıtıyor- Ramazan sergileri, İslam tarihindeki arkeolojik ve tarihi simgeleri tanıtmak için bir fırsat başlattı (Şarku’l Avsat)

Müslümanlar, kutsal yerleri ziyaret etmek, vahyin başladığı tarihi mekanlara yakından bakmak için özlem duydukları Mekke’ye akın ediyor.
Mekke’deki Ramazan sergilerinden biri, geleneksel kılıflardan akıllı robotlara kadar zemzem suyunun hikayesini gösteriyor. 1926’da Kral Abdulaziz’in zemzem suyu için bir yol inşa edilmesini emretmesiyle başlayan serüven, milyonlarca Müslüman’ın ibadet yeri olan Mekke’deki zemzemin gelişim aşamalarının ilki oldu. Suudi Arabistan krallarının zemzeme yönelik hizmetleri iyileştirmeyi nasıl başardıklarını sunan sergide, zemzem için kullanılan tarihi parçalar ve aletler yer alıyor. Sergide insanların hizmetinde niteliksel bir sıçrama ve köklü bir değişiklik yapan Kral Abdullah, zemzem projesine ve ardından Mescid-i Haram’daki ziyaretçilere binlerce şişe zemzem dağıtan akıllı robota kadar tarihi serüven yer alıyor.
Ramazan ayı boyunca umre ibadetlerini yerine getirmenin yanı sıra, Mescid-i Haram bu yıl benzeri görülmemiş şekilde bir kalabalığa tanık oluyor. Dünyanın dört bir yanından milyonlarca Müslüman, hayatlarında ilk kez Suudi Arabistan’ı ve iki kutsal camiyi ziyaret etme fırsatı buluyor. Ziyaretçiler İslam tarihindeki önemli arkeolojik yapılar ve tarihi olayların yaşandığı mekanlar hakkında bilgi edinmek için Ramazan sergilerinden yararlanıyor.
Sergi ve Müze İşleri Ajansı tarafından açılan modern Ramazan sergileri ve müzeleri, dünyanın dört bir yanından milyonlarca Müslüman ziyaretçi için değerli bir fırsat. Sergilerde İslam’ın başlangıç hikayesinden, vahyin inişinden ve Hz. Muhammed’in hayatından parçalar gibi pek çok tarihi eserler tanıtılıyor.
Bu yıl Mescid-i Haram’da üçüncü genişletme projesi kapsamındaki Ramazan sergileri, her gün binlerce ziyaretçiyi ağırlıyor. Sergi köşelerinde yer alan arkeolojik ve dini anıtları görmek, Suudi Arabistan kültürünü ve teknik gelişimini tanımaya yardımcı oluyor.
Mescid-i Haram Sergiler Müdürü Abdulaziz el-Amr, Mescid-i Haram’daki Ramazan sergilerinin Suudi Arabistan’ın Müslümanlara verdiği hizmete ışık tuttuğunu söyledi. El- Amr, “Sergiler, ziyaretçileri bilgi ve kültür açısından zenginleştiriyor ve Suudi Arabistan tarihinde iki kutsal caminin teknik gelişimi hakkında bilgi veriliyor” dedi.
Mescid-i Haram’daki Ramazan sergilerinin ilki, zemzem suyuna ve Suudi Arabistan dönemindeki tarihi yolculuğuna adanmış bir dizi bölüm içeriyor. Zemzem kuyusunun belgesel filmi ekranlara yansıtılıyor ve bu sayede ziyaretçiler tarihi gelişimi takip edebiliyor. Sergide Zemzem kuyusunun yüksekliğini ve derinliğini ayrıntılarıyla gösteren bir harita yer alıyor. Ayrıca zemzem kuyusunun yapım aşamasına da değiniliyor. Sergi, Ramazan ayı boyunca sabah saat 10.00’dan akşam saat 12.00’a kadar ziyaretçileri ağırlıyor.
Ramazan ayının başından bu yana Müslümanlar, umre yapmak ve gönüllerini huzurla doldurmak için Mescid-i Haram’a akın ediyor. Mescid-i Haram ve Mescid-i Nebevi İşleri Genel Başkanlığı, dünyanın dört bir yanından gelen milyonlarca ziyaretçiyi kabul etmeye yönelik hazırlığını artırdı.
Milyonların akın etmesine rağmen ibadetler için sağlanan imkan ve hizmetler ziyaretçilerinin ritüellerini kolaylıkla yerine getirmesine katkı sağlıyor.  Mescid-i Haram ve Mescid-i Nebevi İşleri Genel Başkanlığı İstatistik ve Bilgi Merkezi, bu yıl Ramazan’ın ilk on gününde umre ibadetini yerine getirilme süresinin ortalama 104 dakika olduğunu açıkladı.



Hayal gücünün sınırlarında: Okumanız gereken 10 bilim kurgu eseri

Bilimkurgu, hayal gücünün sınırlarını zorlayarak okurları yepyeni dünyalarla tanıştırıyor (Görsel Magic Studio/Canvas'la üretilmiştir)
Bilimkurgu, hayal gücünün sınırlarını zorlayarak okurları yepyeni dünyalarla tanıştırıyor (Görsel Magic Studio/Canvas'la üretilmiştir)
TT

Hayal gücünün sınırlarında: Okumanız gereken 10 bilim kurgu eseri

Bilimkurgu, hayal gücünün sınırlarını zorlayarak okurları yepyeni dünyalarla tanıştırıyor (Görsel Magic Studio/Canvas'la üretilmiştir)
Bilimkurgu, hayal gücünün sınırlarını zorlayarak okurları yepyeni dünyalarla tanıştırıyor (Görsel Magic Studio/Canvas'la üretilmiştir)

Birleşik Krallık'ın en prestijli edebiyat ödüllerinden Booker Ödülü, bu yıl Britanyalı yazar Samantha Harvey'nin Orbital romanına verildi. Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki 6 astronotun 24 saatini anlatan bilimkurgu eseri, İş Bankası Yayınları etiketiyle yakında raflardaki yerini alacak.

Bu vesileyle Minerva'nın Baykuşu bu hafta hayal gücünün derinliklerine doğru kanat çırpıyor. Bilimkurgu dünyası, ütopyaların nasıl distopyaya dönüşebileceğini, insan ruhunun baskıya karşı direnişini ve geleceğe dair olasılıkların sınırsızlığını gözler önüne seriyor. Geçmişi ve geleceği harmanlayan bu evrende, hayal gücünün sınırlarını keşfedeceğiniz 10 etkileyici eseri sizin için seçtik.

Frank Herbert - Dune

Amerikalı gazeteci ve yazar Frank Herbert, felsefe, siyaset, dinler tarihi, etik ve ekoloji gibi birçok farklı alandan çeşitli soru ve temaları ustalıkla bir araya getirdiği Dune serisiyle bilimkurgu tarihine adını yazdırdı. 1965'te yayımlanan Dune, aynı yıl Nebula Ödülü'nü, bir sonraki yıl da prestijli Hugo Ödülü'nü kazandı. 
 

ASCDVF
Frank Herbert, Dune'u yazarken Oregon eyaletindeki kum tepeleriyle ilgili yaptığı incelemelerden de faydalandı (Wikimedia/İthaki Yayınları)

Dune, güçlü hanedanların teknoloji, ticaret ve siyaset alanlarında üstünlüğü ele geçirmek için birbiriyle mücadele ettiği galaksilerarası bir feodal toplumu anlatıyor. Hikayenin merkezindeyse devasa kum solucanları ve değerli baharat kaynağını içeren Arrakis gezegeni yer alıyor.

Dune'u 5 roman daha takip etti fakat Herbert'ün 7. romanı kaleme alırken 1986'da  65 yaşında hayatını kaybetmesiyle seri yarım kaldı.

David Lynch'in romanla aynı adı taşıyan 1984 tarihli beyazperde uyarlaması, ilk çıktığı dönemde gişede başarı yakalayamasa da sonradan kült statüsüne ulaştı. Denis Villeneuve de 2021'deki Dune: Çöl Gezegeni ve bu yıl vizyona giren Dune: Çöl Gezegeni Bölüm İki'yle ilk romanı iki farklı yapımla uyarladı. 

Frank Herbert - Dune
İngilizceden çeviren: Dost Körpe, 712 s., 2015, İthaki Yayınları

 

Yevgeni İvanoviç Zamyatin - Biz

Rus edebiyatında bilimkurgu türü Sovyetler Birliği döneminde altın çağını yaşadı. George Orwell, Aldous Huxley ve Ursula K. Le Guin gibi büyük yazarlara ilham kaynağı olan Yevgeni İvanoviç Zamyatin'in Biz'i türün mihenk taşlarından.
 

XC
Yevgeni Zamyatin, Rus edebiyatının devlerinden Maksim Gorki'nin yakın çevresindendi (Can Yayınları)

Sansür nedeniyle 1924'te ilk olarak ABD'de İngilizce yayımlanan romanın Sovyetler Birliği'nde basılması 1988'i buldu. Ütopyaların karanlık tarafına dair geleceğe gönderilen bir uyarı niteliğindeki Biz, insanların tek tip giyindiği, adları yerine numaralarla anıldığı ve kendi tutkularını bile belirli bir zaman çizelgesine göre yaşamak zorunda kaldığı bir distopya.

Romanda hepimize yakın gelecek bu karanlık dünyayı, Tek Devlet'in diğer gezegenlere ulaşmak için inşa ettiği uzay aracının başmühendisi D-503'ün gözünden görüyoruz.

Yevgeni Zamyatin - Biz
Rusçadan çeviren: Eyüp Karakuş, 256 s., 2023, Can Yayınları

 

George Orwell - 1984

Hindistan doğumlu Britanyalı romancı George Orwell, 1984 ve Hayvan Çiftliği gibi romanlarıyla bilimkurgu ve distopya türünü bambaşka bir seviyeye taşıdı. 

1949'da yayımlanan roman, bürokrasi ve kurumlardan insanlar arası ilişkilere, iletişime ve gündelik dile kadar hayatın her alanına nüfuz eden totaliter bir dünya düzenini resmediyor. 
 

WEDFVFR
George Orwell'ın başyapıtı 1984'te Parti, "Savaş barıştır. Kölelik özgürlüktür. Cahillik güçtür" propagandasıyla akıllara kazındı (Can Yayınları)

Orwell, bu romanında sadece Büyük Birader ve Parti'nin kurduğu baskı rejimini değil, aynı zamanda "çiftdüşün" propagandasıyla insanların uyum sağlama ve statü kazanma uğruna taban tabana zıt görüşlere inanmaya nasıl hazır olduğunu gözler önüne seriyor.

George Orwell - 1984
İngilizceden çeviren: Celal Üster, 352 s., 2024, Can Yayınları

 

Aldous Huxley - Cesur Yeni Dünya

Amerikalı yazar Aldous Huxley'nin Cesur Yeni Dünya'sı, Orwell'ın eserleriyle birlikte bilimkurgu türünde distopya hikayelerinin belkemiğini oluşturuyor. 

26. yüzyıl Britanya'sında geçen hikayedeki otomatikleşmiş toplumun takvimi, Henry Ford'un montaj bandında seri üretimi başlatmasını milat alıyor. 
 

CSD
Aldous Huxley, kanser tedavisi görürken ütopya türündeki Ada'yı kaleme aldı (İthaki Yayınları/Yale Üniversitesi)

1932'de yayımlanan roman, üreme ve uyku teknolojilerinden psikolojik manipülasyon ve şartlandırmaya kadar birçok yöntemle baştan aşağı mekanikleştirilmiş bir yaşamı gösteriyor. 

Eğitim, refah, toplumsal düzen ve ekonomik büyümenin gündemden düşmediği bir dönemde tekrar tekrar okunması gereken bir başyapıt.

Aldous Huxley - Cesur Yeni Dünya
İngilizceden çeviren: Ümit Tosun, 272 s., 2015, İthaki Yayınları

 

Arkadi ve Boris Strugatski - Uzayda Piknik

Sovyetler döneminin bilimkurgu ustalarından Arkadi Strugatski ve Boris Natanoviç Strugatski, kışkırtıcı ve eleştirel romanlarıyla tanınıyor. 

Amerikan bilimkurgu yazarlarının tekno-ütopyacılığından ve kolonileştirme fantezilerinden uzak duran Strugatski kardeşlerin Uzayda Piknik'i, uzaylıların Dünya'ya yaptığı ziyaret sonrasında arkasında "atıklarını" bırakmasıyla yaşananları konu ediniyor. 
 

DSVFR
Strugatski kardeşlerin romanı, 2007'de piyasaya çıkan S.T.A.L.K.E.R. oyununa da ilham oldu (İthaki Yayınları / TASS)

Tüm dünyada gizem yaratan bu atıkların bulunduğu yerler "Bölge" diye adlandırılarak karantinaya alınır. Ana karakter Redrick Schuhart ise bu yasaklı yerlere girip atıkları kaçırarak satan bir iz sürücüdür (stalker).

Andrey Tarkovski'nin 1979'de yayımlanan Stalker'ı (İz Sürücü) da bu eserden yola çıkılarak çekilmişti. Efsanevi filmin senaryosunu Strugatski kardeşler yazmıştı. 

Arkadi ve Boris Strugatski - Uzayda Piknik
Rusçadan çeviren: Hazal Yalın, 200 s., 2018, İthaki Yayınları

 

Ray Bradbury - Mars Yıllıkları

Amerikalı yazar Ray Bradbury'yi, kitapların yasaklanıp yakıldığı distopik Fahrenheit 451'le tanıyoruz. Ancak yazarın usta öykücülüğünü konuşturduğu Mars Yıllıkları da kesinlikle okumanız gereken bilimkurgu şaheserlerinden. 
 

CDVF
Ray Bradbury, 2012'de 91 yaşında hayatını yitirdi (İthaki Yayınları/AP)

Fahrenheit 451'den üç yıl önce 1950'de yayımlanan roman, yazarın farklı dönemlerde yayımladığı ve birbirine eklemlenen kısa öykülerden oluşuyor. 

Kitabı hazırlarken öyküleri tekrar gözden geçiren Bradbury, nükleer savaş sonrası harabeye dönmüş Dünya'yı terk edip Mars'a yerleşmeye başlayan Amerikalı kolonilerin yaşadıklarını anlatıyor.

Ray Bradbury - Mars Yıllıkları
İngilizceden çeviren: Barış Emre Alkım Yalın, 312 s., 2018, İthaki Yayınları

 

Robert Heinlein - Yaban Diyarlarda Yabancı

Robert Anson Heinlein'ın Yaban Diyarlarda Yabancı'sı, bilindik Mars'ta yaşam hikayelerini tersten kurarak, Kızıl Gezegen'de büyümüş Valentine Michael Smith'in gençken Dünya'ya gelişini konu ediniyor.
 

XSDVFBGTH
Robert Heinlein, ana akım gazete ve dergilerde hikayeleri yayımlanan ilk bilimkurgu yazarlarındandı (İthaki Yayınları)

Amerikalı yazarın 1961'de piyasaya sürülen roman, Smith'in Dünyalıların kültürüyle etkileşimleri üzerinden din, ekonomi ve siyaset gibi konuları eleştirel bir perspektiften ele alıyor. 

Çıktıktan bir yıl sonra prestijli Hugo Ödülü'nü kazanan Yaban Diyarlarda Yabancı, aynı zamanda New York Times Çok Satanlar Listesi'ne giren ilk bilimkurgu olmuştu.

Robert Heinlein - Yaban Diyarlarda Yabancı
İngilizceden çeviren: Kağan Çam, 712 s., 2018, İthaki Yayınları

 

William Gibson - Neuromancer

William Gibson, Neuromancer'la bilimkurgunun bir alt türü olan siberpunk'ı neredeyse tek başına yarattı.

Amerikalı yazarın 1984'te yayımlanan çıkış romanı, Nebula, Hugo ve Philip K. Dick ödüllerinin hepsini alan tek bilimkurgu kitabı. 
 

XF
Apple TV+, William Gibson'ın Neuromancer'ını 10 bölümlük bir diziye dönüştürecek (İthaki Yayınları)

Japonya'nın Çiba şehrinde geçen hikayede eski bir bilgisayar korsanının peşine takılıyoruz. İşlediği bir suçtan ötürü, "matrix" diye adlandırılan sanal gerçeklik veritabanıyla bağlantısı kopan Henry Dorsett Case, bir teknoloji distopyası içinde Çiba'nın karanlık yeraltı dünyasında yönünü bulmaya çalışıyor.

Hikaye ilerledikçe siberuzayda yaşamın nasıl bir şey olabileceğine dair çarpıcı bir tabloyla karşılaşıyoruz.

William Gibson - Neuromancer
İngilizceden çeviren: N. Can Kantarcı, 336 s., 2023, İthaki Yayınları

 

Philip K. Dick - Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi?

Kariyeri boyunca 44 roman ve 121 hikaye kaleme alan Philip Kindred Dick, 20. yüzyıl bilimkurgu yazarları arasında büyük yere sahip.

Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi?, okuru kıyamet sonrası San Francisco'ya götürüyor. Android avcısı Rick Deckard'ın peşine takılıp, neredeyse hiçbir hayvanın ya da doğal yaşam alanının kalmadığı bir teknoloji çölüne gidiyoruz. 
 

DVFDV
Uzun yıllar bağımlılıkla mücadele eden Philip K. Dick, iki kez intihar teşebbüsünde bulunmuştu (@larwoolf/Twitter/İthaki Yayınları)

Roman, yapay zekanın dünyayı ele geçireceğine dair paranoyanın yeniden kuvvetlendiği bu dönemde, makine ve insanlar arasındaki fark ve empati kapasitemiz üzerine yeniden düşünme imkanı sunuyor. 

Ridley Scott, kitaptan ilham alarak 1982'de Bıçak Sırtını çekti. Başrolünde Harrison Ford'un oynadığı bilimkurgu efsanesinin devamı, yönetmen koltuğunda Denis Villeneuve'ün oturduğu 2017 çıkışlı Blade Runner 2049: Bıçak Sırtı'yla geldi. 

Philip K. Dick - Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi?
İngilizceden çeviren: Nur Yener, 260 s., 2019, Alfa Yayınları

 

Ursula K. Le Guin - Mülksüzler 

Amerikalı yazar Ursula Krober Le Guin, özgün eserleriyle bilimkurgu tarihinin en önemli yazarlarından. 
 

FD
Ursula K. Le Guin, kariyeri boyunca 20 roman ve 100'den fazla hikaye yazdı (Metis Yayınları/Eileen Gunn)

Kapitalizm, bireycilik, anarşizm, devrim ve ütopya gibi temalar etrafında şekillenen Mülksüzler, 1974'te yayımlandığında türün prestijli ödüllerinden Hugo, Nebula ve Locus'un üçünü de kazanan nadir eserlerden biri oldu. 

Le Guin'in antropolog ebeveynleri Alfred Kroeber ve Theodora Kroeber, "atom bombasının babası" diye tanınan Robert Oppenheimer'ın yakın arkadaşıydı. 

Yazar, "Anarres" ve "Urras" adlı ikili dünya sisteminde geçen hikayenin ana kahramanı Shevek'i, Oppenheimer'ı model alarak oluşturduğunu söylemişti. 

Ursula K. Le Guin - Mülksüzler 
İngilizceden çeviren: Levent Mollamustafaoğlu, 344 s., 2024, Metis Yayınları

Bilimkurgu uçsuz bucaksız bir evren, tüm yapıtları hakkını vererek bir araya getirmek mümkün değil. Arthur C. Clarke'ın 2001: Bir Uzay Destanı, Isaac Asimov'un Robot ve Vakıf serisi, H.G. Wells'in yapıtları ve daha birçok ünlü eser de kesinlikle okunması gereken klasikler arasında.  

Burada yer verdiğimiz ve veremediğimiz tüm yapıtların ortak yanı bir umut düşüncesi. Peki gerçekliğin açmazlarını ufukta umudu koruyarak nasıl düşünebiliriz?

Belki de "Gerçekliği olumsuzladığı için ondan kopmuş olan umut, sonuçta hakikatin görünmek için büründüğü tek biçimdir. Umut olmasaydı, hakikat fikrinin düşünülmesi bile imkansızlaşırdı" diyen Adorno'ya kulak verebiliriz.

Umut bizi çevreleyen gerçekliği olumsuzladığı, olasılıklara göz kırparak şimdiyi bir nevi askıya aldığı ölçüde başka bir hayatın imkanı üzerine düşünmeyi mümkün kılıyor.