Uzay endüstrisi, Suudi ekonomisini çeşitlendirme çabalarında yeni bir adım

Suudi astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan Falcon 9 roketi (Şarku’l Avsat)
Suudi astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan Falcon 9 roketi (Şarku’l Avsat)
TT

Uzay endüstrisi, Suudi ekonomisini çeşitlendirme çabalarında yeni bir adım

Suudi astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan Falcon 9 roketi (Şarku’l Avsat)
Suudi astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan Falcon 9 roketi (Şarku’l Avsat)

AX-2 misyonu kapsamında Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gidecek olan ilk Suudi astronotlar Reyyane Bernavi ve Ali el-Karni’yi taşıyan Falcon 9 roketi dün Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi’nden fırlatıldı.

Bu misyonun başarısının, Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu hedefleri kapsamında, yeni bir ekonomik sektör kurma hamlesine doğru bir adım olması bekleniyor.

Son bir yılda yüzde 13 büyüyen, toplam değeri 400 milyar dolar olarak tahmin edilen uzay sektörünün uluslararası alanda büyümesi ve 2040 yılında 2 trilyon dolara ulaşacağı beklentisiyle, Suudi Arabistan bu sektördeki uluslararası katılımcılar arasında yer almayı hedefliyor.

Şarku’l-Avsat’ın görüş aldığı uzmanlara göre, Suudi hükümeti, altyapıyı hazırlamak ve ulusal kadroları uzaya gitmeye hazırlamak için geçtiğimiz yıllarda büyük hamleler yaptı.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman bin Abdulaziz başkanlığında Suudi Arabistan Uzay Kurumu’nun kurulması, sektöre belirlenen hedeflere ve ülkenin tarihi başarısına ulaşmak için güçlü bir ivme kazandırıyor.

Stratejik plan

Şarku’l Avsat’a konuşan Uzay bilimleri uzmanı Mulham Hindi konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı;

Suudi Arabistan’ın uzay için stratejik planı uzun vadeli ve bu konudaki ulusal başarılar ile büyük bir ekonomik getiri elde etmeyi amaçlıyor. Gelir kaynaklarını çeşitlendirmek için yeni bir endüstri inşa etmeye ve onu yerelleştirmeye çalışıyor. Riyad, füze yakıtı olarak artan talepte bulunulacak petrokimyaya ek olarak, madencilik endüstrileri aracılığıyla füze yapılarının imalatından başlayarak uzay alanına girme konusunda birçok araca sahip.

Bölge ekvatora ne kadar yakınsa uzaya çıkma maliyetinin o kadar ucuz olduğuna dikkat çeken Hindi, “Suudi Arabistan, özellikle sektör Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen 232 sürdürülebilirlik hedefinin 169’uyla örtüştüğü için, büyük ölçüde uzay endüstrisine ve teknolojilerine bağlı olacak bir geleceği öngördü” dedi.

Büyüyen bir ekonomi

Hindi uzay ekonomisindeki hızlı büyümeye dikkat çekerek, “Büyümenin hızı, yatırıma aç bir pazar bulan ve tüm dünya ülkelerinden talep gören özel şirketlerin sektöre girmesiyle daha da artacaktır. Toplam değeri 400 milyar dolar olarak tahmin edilen uzay ekonomisinin bu yıl içinde trilyon dolar sınırını aşmasını ve 2040’ta 2 trilyon dolara kadar ulaşması bekleniyor” diye konuştu.

Hindi, Suudi Arabistan’ın uluslararası çatışmalardan etkilenmeden kendi uzay ekonomilerini inşa etme alanında dünyanın en güçlü ülkeleri ile ekonomik akışı sağlamak amacıyla ABD, Rusya, Çin, Hindistan ve Güney Kore ile stratejik planını hazırladığına, anlaşmalara imza attığına ve uzay ittifakları kurduğuna işaret etti.



"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
TT

"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)

Son derece nadir rastlanan "Asya tek boynuzlu atı" saolanın ilk defa genom haritası çıkarıldı. Yeni çalışma nesli kritik tehlike altındaki türün yaşamasını sağlayabilir. 

İlk kez 1992'de tanımlanan saola (Pseudoryx nghetinhensis), en yakın zamanda keşfedilen büyük memeli türü. Vietnam ve Laos'un dağlık ormanlarında yaşayan bu sığır türü, boynuzlarının yanı sıra çok nadir görülmesi nedeniyle "Asya tek boynuzlu atı" diye biliniyor.

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'ne (IUCN) göre nesli kritik tehlike altındaki bu türün 100'den daha az üyesi kaldığı tahmin ediliyor. Üstelik en son 2013'te görülmesi, soyunun çoktan tükenmiş olabileceği ihtimalini de gündeme getiriyor. 

Uluslararası bir araştırma ekibi, avcıların evlerinden toplanan saola kalıntılarından alınan parçaları analiz ederek 26 saolanın tam genomunu çıkardı. Türünün ilk örneği olan bu çalışma, saolanın geçmişini anlama ve geleceğini güvence altına alma yolunda kritik bilgiler sundu. 

Bulguları hakemli dergi Cell'de 5 Mayıs Pazartesi günü yayımlanan çalışmaya göre saolalar 5 bin ila 20 bin yıl önce iki ayrı popülasyona ayrılmış. 

Makalenin başyazarı Genís Garcia Erill "Saolanın önemli genetik farklılıklara sahip iki popülasyona ayrıldığını görmek bizi epey şaşırttı" diyerek ekliyor: 

Bu daha önce hiç bilinmiyordu ve genetik veriler olmadan bilmemizin yolu yoktu. Bu önemli bir sonuç çünkü türün genetik varyasyonunun nasıl dağıldığını etkiliyor.

Bilim insanları ayrıca iki popülasyonun da Son Buzul Çağı'ndan itibaren azaldığını saptadı. Ekip, toplam saola nüfusunun 10 bin yıldır hiçbir zaman 5 binin üstüne çıkmadığını tahmin ediyor.

Bu durum, iki grubun da genetik çeşitliliğini kaybettiği anlamına geliyor. Ancak her biri genetik kodlarının farklı kısımlarını kaybetmiş. Araştırmacılara göre bu, nesillerinin tükenmesini önlemede kritik bir rol oynayabilir. 

Garcia Erill "Bir popülasyonda kaybolan genetik varyasyon diğerini tamamlıyor. Yani eğer bunları karıştırırsak, diğerindeki eksiklik giderilebilir" diye açıklıyor.

Bilim insanları saolaların hayatta kalması için esaret altında çiftleşmelerini sağlayacak bir program geliştirmeye çalışıyor. Yeni çalışmayı yürüten ekibin hesaplamalarına göre böyle bir program, tükenme riski karşısında en etkili çözümü sunuyor. 

Çalışmanın bir diğer yazarı Rasmus Heller şöyle diyor:

Gelecekteki bir popülasyonun temelini oluşturmak için en az bir düzine saolayı (ideal olarak her iki popülasyonun karışımı) bir araya getirebilirsek, modellerimiz türlerin uzun vadede hayatta kalma şansının yüksek olacağını gösteriyor.

En son 2013'te görülen bir türün 12 üyesini bulmak zorlu bir iş. Ancak araştırmacılar, yeni çalışmanın bu sorunu çözebileceğine inanıyor. Saolanın genetik haritasının çıkarılması, daha kapsamlı arama çalışmalarının önünü açabilir. 

Makalenin yazarlarından Minh Duc Le, "Birçok araştırmacı, suda ve hatta aynı habitatta yaşayan kan emiciler olan sülüklerde, saola DNA'sının izlerini bulmayı deneyip başaramadı" diyerek ekliyor:

Bu tekniklerin hepsi küçük DNA parçalarını tespit etmeye dayanıyor ama artık saola genomunun tamamını bildiğimize göre, bu parçaları bulmak için çok daha geniş bir el kitabımız var.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, Cell