Çığır açan nükleer füzyon deneyinde elde edilen enerji miktarı arttı

Deneylerin yapıldığı Kaliforniya'daki Ulusal Ateşleme Tesisi, 3,5 milyar dolara mâl olmuştu (AP)
Deneylerin yapıldığı Kaliforniya'daki Ulusal Ateşleme Tesisi, 3,5 milyar dolara mâl olmuştu (AP)
TT

Çığır açan nükleer füzyon deneyinde elde edilen enerji miktarı arttı

Deneylerin yapıldığı Kaliforniya'daki Ulusal Ateşleme Tesisi, 3,5 milyar dolara mâl olmuştu (AP)
Deneylerin yapıldığı Kaliforniya'daki Ulusal Ateşleme Tesisi, 3,5 milyar dolara mâl olmuştu (AP)

ABD'li fizikçiler, 2022'de elde edilen dönüm noktası niteliğindeki füzyon başarısının ardından deneyi başarıyla tekrarladı.

Üstelik bu kez nükleer füzyon reaktöründe elde edilen enerji, bir önceki deneyden daha fazla oldu.

Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'nın Kaliforniya'daki Ulusal Ateşleme Tesisi'nde geçen yıl yapılan deneyde ilk kez net enerji kazanımı yaratan füzyon reaksiyonun üretilebildiği açıklanmıştı.

Bu da bir füzyon reaktörünün, tarihte ilk defa, çalışması için harcanandan fazla enerji ürettiği anlamına geliyordu.

Bu deneylerin nihai hedefi, Güneş'teki nükleer füzyon sürecini taklit ederek sabit ve temiz enerji üretmek. İki hafif elementin nükleer reaksiyonlar sonucu birleşerek daha ağır bir element oluşturduğu sürece nükleer füzyon adı veriliyor.

Kömür, petrol, doğalgaz gibi tükenme tehlikesi taşıyan ve çevre için tehdit oluşturan fosil yakıtların aksine bu reaktörlerin işleyebileceği hammadde neredeyse sınırsız.

Ancak füzyon reaktörleri henüz hayata geçirilmekten çok uzak. Zira sıcaklığı milyonlarca dereceye ulaşan plazmayı yalnızca birkaç saniye sabit durumda tutabiliyor.

Yine de ABD'li araştırmacıların uzun süredir elde edilemeyen "ateşlemeyi" deneysel bir mini-reaktörde ilk defa gerçekleştirmesi çok büyük bir başarı olarak tarihe geçmişti.

Zira dünyanın dört bir yanında füzyon reaktörleri üzerine çalışan araştırmacılar, 70 yıldır uğraşmalarına rağmen verilen enerjiden daha fazlasını bir türlü elde edememişti.

Deney başarıyla tekrarlandı

Bilimsel atılımlardaki bir diğer önemli nokta da bir deneyde elde edilen başarının başka deneylerde yeniden tekrarlanabilmesi. Böylece bilim insanları ilk elde ettikleri sonuçların tesadüfi olmadığını ve istendiğinde yinelenebileceğini kanıtlamış oluyor.

Ateşleme Tesisi'nde görev alan araştırmacılar da geçen yılki deneyi başarıyla tekrarlayabildiklerini duyurdu.

Bu tesisteki mini reaktörde hidrojen izotoplarıyla dolu, sadece tırnak büyüklüğünde bir hazne yer alıyor. Bu hazne 192 güçlü lazerden çıkan ışınları emiyor. Bunun sonucunda izotopları meydana getiren nükleer parçacıklar helyum oluşturmak üzere harekete geçiyor. 

Reaktör işte bu süreçte harcanan enerjiden fazlasını üretebiliyor. Ateşleme diye adlandırılan dönüm noktası, salınan enerjinin füzyon sürecini sürdürmek için yeterli olması durumunda ortaya çıkıyor.

Geçen yılkinden daha büyük bir enerji açığa çıktı

İlk sonuçlar, reaktörde 3,5 megajul enerji elde edildiğini gösteriyor.

Geçen yıl aralık ayında yapılan ilk deneyde 3,15 megajul enerji elde edilebilmişti.

Süreci başlatmak içinse lazerler aracılığıyla yaklaşık 2 megajul enerji harcandığı biliniyor. 

Tesisten yapılan açıklamada "30 Temmuz'daki deneyde ateşlemeyi tekrarladık" ifadeleri yer aldı:

Standart uygulamamız gereğince, elde ettiğimiz sonuçları yaklaşan bilimsel konferanslarda ve hakemli yayınlarda sunmayı planlıyoruz.

Independent Türkçe, Science Alert, Financial Times



Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)
TT

Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Şempanzelerin insan yüz ifadelerini taklit eden bir android robottan esneme "kapabildiğini" öne süren yeni araştırma, bu davranışın evrimsel kökenleri hakkında daha fazla soru işareti yaratıyor.

Esnemenin dikkat değişiklikleri, vücut ısısının düzenlenmesi ve dinlenmeyle uyarılma arasındaki geçişle ilişkili olduğu biliniyor.

Bulaşıcı esnemeyse, bir hayvanın başka birinin aynı davranışı sergilediğini gördükten sonra esnediği tuhaf bir davranış.

Bu davranışın bulaşıcı yönü, empati ve taklit gibi bazı sosyal etkileşim unsurlarıyla ilişkilendiriliyor.

Bugüne kadar memelilerde ve bazı balıklarda gözlemlenen bulaşıcı esnemenin evrimsel kökenleri hâlâ bilinmiyor.

Bilim insanları bu davranışın insanlarda, şempanzelerde ve köpeklerde yavaş yavaş ortaya çıktığını, insanlarda yaklaşık 4 ve şempanzelerde 5 yaşında, köpeklerdeyse yaklaşık 7 ayda belirginleştiğini söylüyor.

Görsel kaldırıldı.
Şempanzelerin esneme ve uzanma davranışları sergiledikleri örnekler (RMJM/Aline Sardin-Damasso/Mona)


Perşembe günü hakemli dergi Nature'da yayımlanan yeni bir araştırma, şempanzelerin bir android robotun esnemesine tepki olarak hem esneme hem de uzanma davranışı sergilediğini ortaya koydu.

Bulgular, başka bir bireyin esnemesini gözlemlemenin şempanzelerde otomatik bir tepkiyi tetiklemekten ziyade, dinlenme işareti işlevi görebileceğini düşündürüyor.

Bilim insanları çalışmada yüz ifadelerini taklit edebilen bir android kafa kullanarak 10 ila 33 yaşındaki 14 yetişkin şempanzenin tepkilerini test etti.

Android kafada esneme gibi yüz ifadelerini oluşturan kas görevi gören 33 adet dönme motoru vardı ve her ifade 10 saniye sürüyordu.

Çalışmadaki şempanzeler, androidin esneme, ağzını açma ve nötr yüz ifadeleri sergilediği 15 dakikalık 4 seansa sokuldu.

Bilim insanları bu seansları kamerayla kaydetti ve her şempanzenin tepki verme derecesiyle uzanarak geçirdiği süre puanlandı.
 

Görsel kaldırıldı.Android kafa ağzını açma ve esneme davranışı sergiliyor (Aline Sardin-Damasso/Mona)


14 şempanzeden 8'inin, androidin "esneme" ifadesine tepki olarak esnediği saptandı.

Araştırmacılar şöyle yazıyor: 

Sonuçlar, yetişkin şempanzelerin bireyler arası esneme bulaşıcılığını değişen derecelerde sergilediğini gösterdi: En yüksek bulaşıcılık, android ağzını tamamen açtığında meydana geldi, ağzı kısmen açık olduğunda tepki azaldı ve androidin ağzı kapalıyken bulaşma görülmedi.

8 şempanze de esneme karşısında uzandı ve bazıları uzanmadan önce yatak malzemesi topladı.

Bilim insanları, "Şempanzeler, androidin esnemesini izlerken yatak malzemesi toplamak, yuva yapmak ve uzanmak gibi uyku haliyle ilişkili davranışlar sergiledi" diye yazıyor.

Araştırmacılara göre bulgular, cansız bir model kaynaklı bulaşıcı esnemenin ilk örneğini sunuyor gibi görünüyor.

Bilim insanları bu sonuçların, primatların bulaşıcı davranışlara yatkınlığına daha fazla ışık tuttuğunu söylese de burada tam olarak hangi biyolojik mekanizmaların rol oynadığının belirsizliğini koruduğunu ekliyor.

Araştırmacılar, gelecekteki çalışmaların robotların gerçekleştirdiği diğer eylemlerin de hayvanlar için bulaşıcı olup olmadığını ortaya çıkarmasını umuyor.


 Independent Türkçe, independent.co.uk/news