Uzmanlara göre tam 3 milyar yaşında: 668 kilometre derinlikten gelen mavi elmas, eşsiz özelliğiyle şaşırttı

Yeni işlenen mavi taş, elmasın oluşumu ve dağılımına dair daha fazla bilgi sağlayabilir (Okavango Elmas Şirketi)
Yeni işlenen mavi taş, elmasın oluşumu ve dağılımına dair daha fazla bilgi sağlayabilir (Okavango Elmas Şirketi)
TT

Uzmanlara göre tam 3 milyar yaşında: 668 kilometre derinlikten gelen mavi elmas, eşsiz özelliğiyle şaşırttı

Yeni işlenen mavi taş, elmasın oluşumu ve dağılımına dair daha fazla bilgi sağlayabilir (Okavango Elmas Şirketi)
Yeni işlenen mavi taş, elmasın oluşumu ve dağılımına dair daha fazla bilgi sağlayabilir (Okavango Elmas Şirketi)

20,46 karatlık oval şekilli mavi elmas, son derece ender bulunmasıyla araştırmacıları şaşırtıyor.

"Okavango Mavi Elmas" adı verilen bu değerli taş, Botsvana'daki Orapa madeninde keşfedildi ve merak uyandırıcı gök mavisi rengiyle Dünya'nın derinliklerine dair birçok sır barındırıyor.

Botsvana hükümetine ait Okavango Elmas Şirketi'nden Marcus ter Haar, "Elması gördüğümüz ilk anda çok özel bir şeye sahip olduğumuzu anladık" diyor.

"20 karatlık cilalı elması inceleyen herkes, onun daha önce gördükleri hiçbir mavi taşa benzemeyen benzersiz rengine hayran kaldı" ifadelerini kullanan şirket yetkilisi, bu elması "hayatta bir kez bulunabilecek bir şey" diye niteledi.

Popüler bilim sitesi PopSci'ye göre elmasın yerin yaklaşık 668 kilometre altından geldiği düşünülüyor.

Bu derinlikte çok miktarda bor yok. Ancak yine de Okavango elması önemli miktarda bor içeriyor. Hatta bu elmastaki bor miktarı azottan bile fazla. Azot, elmaslarda sık rastlanan bir element.

Okavango, eşsiz rengini büyük ölçüde okyanusa borçlu. Zira tektonik plakaların çarpışması sonucu Dünya'nın çok derinlerine inen elmas malzemesinin okyanustan da bor aldığı düşünülüyor.

Tüm bu süreç, üç milyar yıl önce meydana geldi. Okavango mavi elması gibi nadir ve tuhaf taşlar sayesinde söz konusu tektonik süreçlere dair daha fazla bilgi edinmek mümkün hale geliyor.

Elmas ilk çıkarıldığında, yani işlenmeden önce 41,11 karattı. İşlendikten sonra taşa "Fantastik Derin Mavi" adı verildi.

Kendine has rengi olan taşlar dünya genelinde yalnızca belirli madenlerde ortaya çıkıyor. Bunun nedeni, söz konusu taşlara renk veren ortak jeolojik süreçler.

Elmaslar genellikle karbon atomlarının birleşiminden dolayı şeffaf oluyor. Ancak saflıkları bozulduğunda farklı renkler alabiliyor.

Renkli elmaslar gezegende çıkarılan taşların yaklaşık yüzde 0,01'ini oluşturuyor.

Mavi, pembe, yeşil, mor, turuncu ve kırmızı taşlar en nadir olanlar. Sarı ve kahverengi elmaslarsa biraz daha yaygın görülüyor.

Örneğin dünyanın en pahalı elması unvanlı taşın rengi pembe. O da Okavango elmasıyla aynı bölgeden geliyor.

 

Independent Türkçe, IFL Science, Popular Science



Çığır açıcı araştırma: Balinalar ve yunuslar birbirleriyle sürekli oyun oynuyor

Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
TT

Çığır açıcı araştırma: Balinalar ve yunuslar birbirleriyle sürekli oyun oynuyor

Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)
Şişe burunlu yunuslar, güney gerçek balinasıyla birlikte yüzüyor (Jaimen Hudson/scimex.org)

Araştırmacılar okyanuslardaki balina ve yunuslar arasındaki düzinelerce eğlenceli etkileşimi belgeleyerek deniz memelilerinin daha önce bilinmeyen bir davranış biçimini gözler önüne serdi.

Hakemli dergi Discover Animals'ta yayımlanan araştırmada, balinalar ve yunuslar arasındaki oyuncu davranışları daha iyi anlamak için halk, turizm acenteleri ve bilim insanları tarafından çekilen yüzlerce video ve görüntü incelendi.

Avustralyalı araştırmacılar toplamda dünya çapında 17 farklı yerde gerçekleşen, 199 ayrı ve bağımsız etkileşime katılan 19 balina ve yunus türünü analiz etti.

Etkileşimlerin 4'te birinin karşılıklı oyun olarak tanımlanabileceğini buldular. Araştırmanın yazarlarından Olaf Meynecke, "Özellikle kambur balinaları içeren olayların üçte birinde, yunuslara yönelik davranışlarının olumlu göründüğünü tespit ettik" diyor.

Kambur balinalar bir o yana bir bu yana dönüyor, karınlarını gösteriyor ve kur yapma veya arkadaşlık kurmayla ilişkili diğer davranışlar sergiliyordu.

Araştırmacılar gözlemlenen her etkileşimde yer, tarih ve saat, türler ve ilgili hayvanların sayısı, yaş grubu ve yunusların balinaların vücudunun ana bölümlerine göre konumlarını kaydetti.

Balina türlerinin yunusların davranışlarına farklı tepkiler verdiğini buldular.

Belgelenen etkileşimlerde 6 türden 425 dişsiz balina vardı. Etkileşimlerin yüzde 68'ini kambur balinalar, yüzde 16'sını gri balinalar ve yüzde 7'sini oluklu balinalar oluşturuyordu.

Çalışmada, gözlemlenen 1570 yunusun yüzde 51'inin şişe burunlu yunus, yüzde 17'sinin bayağı yunus ve yüzde 15'inin Pasifik beyaz yanlı yunusu olduğu belirtiliyor.

Araştırmacılar, yunuslar bazen balinaları rahatsız edip sinirlerini bozduğu için balinaların tepkilerini ve yanıtlarını da belgeledi.

Dr. Meynecke, "Balinalar da başları ve gagalarıyla yunuslara doğru stratejik bir şekilde yavaşça hareket etti" diyor. 

Gözlemlenen etkileşimlerin büyük çoğunluğunda kaçınma davranışı görülmedi.

Araştırmacılar balina ve yunusların etkileşiminde genellikle yunusların, balinaların gagası yakınında yüzerek, teknelerin pruvasının yarattığı dalgaları kullanıp ilerlemelerine benzer şekilde davrandığını gözlemledi. Bu, yunusların tek taraflı bir oyun oynadığını gösteriyor olabilir.

Ayrıca iki videodaki şişe burunlu yunusların, kambur balinaları sadece yüzeyde değil, okyanus tabanına kadar takip ettiği ve orada da dokunma ve sosyal oyun gibi davranışlar sergileyerek yakın mesafede etkileşime girmeyi sürdürdüğü görüldü.

Dr. Meynecke şu ifadeleri kullanıyor: 

Sosyal oyun işbirliğine dayalı ve karşılıklı olsa da sadece bir tarafın durumu oyun olarak algıladığı tek taraflı oyun veya etkileşim de var. Bu durum beslenme sırasında yunusların balinaları kızdırması veya rahatsız etmesi gibi örneklerde görülüyor.

Araştırmacılar bulguların, deniz ekosistemlerinin karmaşık sosyal yapıları ve türler arası etkileşimler üzerine yapılacak gelecekteki çalışmalara temel oluşturmasını umuyor.

Independent Türkçe