Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" kuyrukluyıldız daha da parlaklaştı

Tuhaf cisim, Dünya'ya doğru ilerliyor

Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
TT

Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" kuyrukluyıldız daha da parlaklaştı

Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)
Kozmik cisim ilk kez 1812'de keşfedildi (Kuyruklu yıldız Avcıları/Richard Miles)

Ani bir patlamanın ardından "boynuzları çıkan" volkanik bir kuyruklu yıldızın yeni bir patlamaya maruz kaldığı tespit edildi.

12P/Pons-Brooks (12P) diye adlandırılan nesne, halihazırda Dünya'ya doğru ilerliyor. Bu yüzden kuyruklu yıldız giderek daha parlak görünüyor.

Bu tür kuyruklu yıldızlara kriyovolkanik nesneler de deniyor. Kriyovolkanlar aynı zamanda soğuk yanardağlar diye biliniyor.

Bu yapısı, 12P'nin küçük bir yıldız gibi parlamasına ve uzaya süper soğuk "magma" kütleleri yağdırmasına neden oluyor.

Gökbilimcilere göre bu sıradışı nesne bir şehir büyüklüğünde ve 2024'te Dünya'ya en yakın konumuna ulaşacak.

Kuyruklu yıldızın boynuzları

Diğer tüm kuyruklu yıldızlar gibi bu buzlu nesne de buz, toz ve gaz karışımıyla dolu katı bir çekirdekten oluşuyor. Aynı zamanda kuyruklu yıldızın iç kısmından dışarı sızan ve "koma adı verilen bir gaz bulutuyla çevrili.

Ancak diğer kuyruklu yıldızların aksine, 12P'nin çekirdeğinde çok fazla gaz ve buz birikiyor. Bunun sonucunda gök cismi şiddetli biçimde patlayabiliyor.

Böylece çekirdeğin kabuğundaki büyük çatlaklardan dışarı kriyomagma diye bilinen soğuk malzemeler çıkıyor.

Bu süreç, 12P'nin dışındaki boynuz benzeri yapıların oluşmasını sağladı.

Genişlemiş komanın şeklinin düzensiz olması, kuyruklu yıldızı sanki boynuzları varmış gibi gösteriyor.

Uzmanlar, komanın olağandışı şeklinin, muhtemelen çekirdeğin şeklindeki bir düzensizlikten kaynaklandığını söylüyor.

Buna göre genişleyen koma, zamanla Güneş ışığını yansıtamayacak kadar dağılacak ve sonunda yok olacak.

70 yıl aradan sonra

70 yıl aradan sonra ilk kez temmuz ayında patlamaya sahne olan kozmik cisim, olağan halinden yaklaşık 100 kat daha parlak hale gelmişti.

Gökbilimciler, 5 Ekim'de nesnenin bir başka patlamaya daha maruz kaldığını saptadı.

Bu patlama temmuzdaki kadar büyük olmasa da cisim halihazırda Dünya'ya üç ay öncesine göre çok daha yakın olduğu için şimdiye kadarki en parlak haline ulaştı.

Haziran 2024'te Dünya'ya en yakın konumuna gelecek

12P, ortalama bir insan ömrü boyunca bir veya iki kez görülebilecek, Halley tipi ender bir kuyrukluyıldız. 

Cismin Güneş etrafında dönüşü tam 71 yıl sürüyor. Bu süre zarfında nesne, Güneş Sistemi'nin en uzak noktalarından geçiyor.

Kuyrukluyıldız 21 Nisan 2024'te Güneş'e en yakın noktasına ulaşacak.

2 Haziran 2024'teyse Dünya'ya en yakın konumuna gelecek.

Bu noktada nesneyi gece gökyüzünde görmek de mümkün olacak.

Independent Türkçe



Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
TT

Betelgeuse'in uzun "kalp atışlarının" gizemi çözülüyor mu?

Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)
Betelgeuse, süpernova patlaması yaşadığında muhtemelen gündüz vakti bile görülebilecek ancak bunun binlerce yıl daha yaşanması beklenmiyor (ALMA/ESO)

Bilim insanları, gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse'in yalnız olmayabileceğini öne sürdü. 

Orion Takımyıldızı'nda Dünya'dan 427 ışık yılı uzaktaki Betelgeuse, yeryüzüne en yakın kırmızı üstdev. 

Evrendeki en büyük hacme sahip bu yıldızların kütlesi, boyutuna oranla daha az oluyor. Betelgeuse de Güneş'in 700 katı büyüklüğe ve 15 katı kütleye sahip.

Dünya'dan görülebilen en parlak yıldızlar arasındaki Betelgeuse, gökbilimciler tarafından da epey detaylı bir şekilde inceleniyor. Ancak yeni bir araştırmaya göre çok önemli bir şey gözden kaçmış olabilir. 

Betelgeuse gibi yıldızlar, belirli periyotlar halinde şişip iniyor. Yıldızın çekirdeğindeki gazın ısınıp yüzeye çıkması ve ardından soğuyarak geri inmesi sonucu bu döngü yaşanıyor. 

Yapılan gözlemlerde Betelgeuse'in bu türden 400 günlük döngülere girdiği ve bu nedenle parlaklığının artıp azaldığı kaydediliyor. 

Ancak gökbilimciler Betelgeuse'in 2 bin 170 gün süren daha yavaş bir döngüde de parlaklığının artıp azaldığını gözlemliyor. 

Bilim insanları, uzun ikincil periyot (long secondary period / LSP) dedikleri bu ikinci döngünün sebebini saptayamıyor. 

Henüz hakem denetiminden geçmeyen ve ön baskı sunucusu arXiv'de yayımlanan araştırmaya göre, Güneş'in yaklaşık 1,7 katı kütleye sahip bir yıldız bu uzun periyoda yol açıyor olabilir. 

2019 sonu ila 2020 başında Betelgeuse'in parlaklığında ciddi bir düşüş yaşanmıştı. Bu olayı yıldızın ömrünün sonuna geldiği ve süpernova patlaması geçireceği şeklinde yorumlayanlar olmuştu. 

Fakat daha sonra araştırmacılar, çok yüksek ihtimalle Dünya'yla Betelgeuse arasına büyük bir toz bulutu girmesinin parlaklıktaki muazzam düşüşe yol açtığı sonucuna varmıştı.

Yeni çalışmayı yürüten ekip LSP'yi açıklayabilecek farklı senaryolar üzerinden çeşitli hesaplamalar yaptı. 

Hesaplamalar, başka bir yıldızın Betelgeuse'i çevreleyen toz bulutunun içinden geçmesinin 2 bin 170 günlük döngüyü açıklayabileceğine işaret ediyor.

Ekip, yoldaş yıldızın bu döngü içinde toz bulutunu kısa süreliğine dağıtarak Betelgeuse'in parlaklığını artırdığını öne sürüyor. 

Betelgeuse'in bir yoldaşı olabileceği ihtimali daha önce de ortaya atılmıştı. Ancak yeni araştırmayı yürüten ekip 2020'deki parlaklık düşüşünden sonraki gözlemlerin bu teoriyi güçlendirdiğini savunuyor. 

Bilim insanları ayrıca yıldızın çok uzun bir süre boyunca daha süpernova patlaması geçirmeyeceğini düşünüyor.

Araştırmacılar yoldaş yıldızın Güneş'in 1,7 katı kütleye sahip olduğunu tahmin ediyor ancak bir nötron yıldızı da olabilir. 

Bazı yıldızların süpernova patlamasından sonra kendi içine çökmesiyle oluşan nötron yıldızları çok daha yoğun oluyor. 

Yeni çalışmada öne sürülen teori Betelgeuse'le ilgili önemli bir soru işaretini giderme potansiyeli taşısa da doğrulanması için gözlem verilerine ihtiyaç var. 

Independent Türkçe, Live Science, EarthSky, Evrim Ağacı, arXiv