Gazze’deki El-Ehli Arab Hastanesi’ne yapılan saldırı hakkında ne biliyoruz?

İsrail ordusu ile Hamas arasındaki çatışmanın kızıştığı bir dönemde, ABD Başkanı Joe Biden’ın İsrail ziyaretinin hemen öncesinde Gazze’deki bir hastaneye isabet eden bomba sonucu yüzlerce Filistinli hayatını kaybetti.

Hastaneyi kim bombaladı?

İsrail ve Filistin tarafları, hastanenin bombalanmasından birbirlerini sorumlu tuttular. Çatışmanın başladığı ilk andan itibaren açık bir şekilde İsrail’in yanında yer alan Biden ise gördüğü kadarıyla patlamaya ‘karşı tarafın’ neden olduğunu söyleyerek Filistinlileri işaret etti.

ASCD — *İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, çarşamba sabahı İngiliz Parlamentosu’ndaki bir oturuma katılmak üzere Downing Caddesi 10 numaradaki konutundan ayrılırken (EPA)*

Öte yandan bazı Batılı ülkeler bu aşamada herhangi bir tarafı hedef göstermeden bombalama olayının soruşturulması yönünde çağrıda bulunurken, Arap ülkeleri İsrail’i suçladı. Reuters’a göre İngiltere Başbakanı Rishi Sunak dün yaptığı açıklamada, İngiliz istihbarat servislerinin salı günü Gazze’deki hastanede meydana gelen patlamayla ilgili gerçekleri bağımsız bir şekilde tespit etmek için kanıtları analiz ettiğini söyledi.

Hastane hakkında ne biliyoruz?

1882 yılında kurulan El-Ehli Arab Hastanesi Anglikan Kilisesi tarafından yönetiliyor. Hastane web sitesinde kendisini ‘dünyanın en çalkantılı yerlerinden birinin kalbinde huzur veren bir sığınak’ olarak tanımlıyor. Hastane, ücretsiz meme kanseri tarama programı, yaşlı kadınlara yönelik merkez ve civar beldelere ücretsiz hizmet veren mobil klinik gibi hizmetlerin yanı sıra 80 yataklı hizmet sunduğunu ifade ediyor.

Hastane, Gazze Şeridi’nin kuzeyindeki Ez-Zeytun mahallesinde yer alıyor.

Bombalama sırasında hastanede kaç kişi vardı?

Gazze’deki bu hastane ve diğer hastanelerdeki yatak sayısı sınırlıyken, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e yönelik başlattığı saldırıya yanıt olarak İsrail hava saldırılarının başlamasından bu yana hastaneler kapasitelerinin üstünde çok sayıda yaralıyla doldu taştı.

Yaralı sayısında büyük bir artış olmasının yanı sıra hastanelerin saldırılara karşı güvenli bir sığınak olacağını düşünen insanlar da Gazze’nin dört bir yanındaki hastanelere akın ettiler.

*Gazze’nin merkezindeki El-Ehli Arab Hastanesi’ne düzenlenen hava saldırısında hayatını kaybeden ve salı akşamı Eş-Şifa Hastanesi’ne götürülen Filistinlilerin cesetleri (AFP)*

Bununla ilgili olarak hastanenin ortopedi bölümünün başkanı Dr. Fadl Naim, salı sabahı El-Ehli Arab Hastanesi’nde yaklaşık bin kişinin olduğunu ve günün ilerleyen saatlerinde daha fazla kişinin buraya akın ettiğini söyledi. Naim, “Bu, İsrail ordusunun Zeytun mahallesi sakinlerine evlerini boşaltmaları gerektiği uyarısını yapmasından sonraydı” dedi. Dr. İbrahim en-Nekaa ‘saldırı sırasında 3 binden fazla kişinin hastaneye sığınmış durumda olduğunu’ bildirdi.

Saldırıdan önce ne oldu?

İsrail, Gazze şehri sakinleri de dahil olmak üzere Gazze’nin kuzeyindeki Filistinlilere can güvenlikleri için güneye gitmeleri çağrısında bulunmuştu. İsrail ordusu salı günü sosyal medya platformu X’te yayınladığı paylaşımında özellikle Zeytun mahallesi sakinlerinden güneye gitmelerini istemişti.

Gazze’nin güneyinde kalan Refah kentindeki Kuveyt İhtisas Hastanesi 16 Ekim’de İsrail’den tahliye yönünde iki uyarı aldığını duyurmuş ancak hastane müdürü çalışanlarının buradan ayrılmayacağını açıklamıştı.

Saldırıyla ilgili ayrıntılar neler?

Dr. Naim, ameliyatlardan birini bitirip başka bir ameliyata başlamak için önlüğünü değiştirmek üzereyken büyük bir patlama sesi duyduğunu söyledi. Dr. Nekaa patlamanın akşam 18.30 civarında (15:30 GMT) meydana geldiğini belirtti.

Hasarın boyutu ne?

Reuters’in hastanenin içinden elde ettiği görüntüler ve fotoğraflar, hastane bahçesinde bulunan yaklaşık 24 aracın tahrip olduğunu ortaya çıkardı.

Etraftaki binaların hasar gördüğü ve duvarlarda ve yerlerde kan lekeleri olduğu görüldü.

Filistinliler ne dedi?

Filistinli yetkililer İsrail’i suçlarken, Filistinli silahlı grup İslami Cihad Hareketi, patlamaya kendi füzelerinden herhangi birinin neden olduğu iddiasını yalanlayarak o sırada Gazze şehrinde veya çevresinde hiçbir faaliyetlerinin olmadığını açıkladı.

Hamas lideri İsmail Heniyye, Washington’un İsrail’e ‘saldırganlığı için koruma sağladığını’ söyleyerek patlamanın sorumluluğunu ABD’ye yükledi. Batı Şeria’daki Filistin Yönetimi’nin Sağlık Bakanı, İsrail’i ‘katliam’ yapmakla suçladı.

İsrail ne dedi?

İsrail patlamanın sorumluluğunu reddetti ve bunun İslami Cihad’ın başarısız füze girişiminden kaynaklandığını söyledi.

İsrail Ordu Sözcüsü, İsrail ordusunun operasyonel sistemler üzerinde yaptığı analizin, Gazze’deki militanların hastanenin bombalandığı sırada hastanenin yakınından geçen bir füze yağmuru başlattığını gösterdiğini duyurdu.

Sözcü “Çeşitli kaynaklardan edindiğimiz istihbarat bilgileri, Gazze’deki hastanede patlamaya neden olan başarısız füzeden İslami Cihad’ın sorumlu olduğunu gösteriyor” ifadelerini kullandı.

SCDFE — *ABD Başkanı Joe Biden ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu dün Tel Aviv’deyken (Reuters)*

Sözcü, hastanenin çevresindeki binalarda yapısal bir hasar bulunmadığını ve hava saldırısı senaryosuna uygun kraterlerin bulunmadığını bildirdi. Sözcü, Hamas’ın kasıtlı olarak ölü sayısını abartılı söylediğini belirterek hareketin patlamanın nedenini açıkladığı kadar hızlı öğrenmesinin imkanı olmadığını söyledi.

Ordu tarafından bildirildiğine göre son 11 gün içinde Gazze’den yaklaşık 450 roket atıldı. Ancak bunlar hedefleri vuramadan Gazze Şeridi’ne düştü.

ABD ne dedi?

Biden, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun yanındayken “Dün Gazze’deki hastane bombalamasından dolayı derin bir üzüntü ve öfke duydum. Gördüğüm kadarıyla bu, diğer tarafın işi, sizin değil” ifadelerini kullanarak Filistinlileri hedef aldı.

Anglikan Kilisesi ne dedi?

Canterbury Başpiskoposu ve Anglikan Kilisesi Lideri Justin Welby, “Bu, masum hayatların korkunç ve feci bir kaybıdır. El-Ehli Hastanesi Anglikan Kilisesi tarafından yönetiliyor. Kardeşlerimizle birlikte yastayım (...) Bu yıkıcı savaşta sivillerin korunması yönündeki çağrımı yineliyorum. Huzur içinde yatsınlar” açıklamasında bulundu.

Bölgedeki tepkiler neler?

Bombalama bölgedeki Arap hükümetlerini ve halklarını öfkelendirirken, İsrail’in hastaneye düzenlediği saldırıyı kınamak için birçok Arap ülkesinde göstericiler sokaklara döküldü.

Ürdün Kralı 2. Abdullah patlamadan İsrail’i sorumlu tutarken, dün başkent Amman’da ABD, Mısır ve Filistin liderlerinin katılımıyla Gazze için düzenlenecek zirveyi iptal etti. Mısır da olaydan İsrail’i sorumlu tuttu.

Lübnan’da 2006 yılında İsrail’le savaşan Hizbullah, İsrail’in kanlı saldırısını kınadı ve dün gösteriler düzenlenmesi için çağrıda bulundu. Beyrut hükümeti kurbanlar için ulusal yas ilan etti.

Acil durum planları hakkında bilgi sahibi üç İranlı yetkiliye göre, İran Dini Lideri Ali Hamaney, askeri komuta zincirindeki yedek isimleri atadı ve öldürülmesi halinde yerine geçecek üç üst düzey din adamını belirledi.

Kaynaklara göre, 86 yaşındaki Hamaney şu anda bir yeraltı sığınağında saklanıyor. Yetkililerin ‘Irak'la savaştan bu yana en şiddetli’ olarak nitelendirdiği İsrail'in sürpriz saldırılarının başlamasından bu yana, tespit edilmekten kaçınmak için elektronik araçların kullanımını askıya aldıktan sonra, güvenilir bir aracı aracılığıyla liderlerle iletişim kuruyor. Şarku’l Avsat’ın New York Times’tan (NYT) aktardığına göre kaynaklar, Tahran’ın birkaç gün içinde Saddam Hüseyin'le sekiz yıl süren savaştan daha fazla zarar gördüğünü belirtti.

Kaynaklar, Hamaney'in Uzmanlar Meclisi Başkanlığı'na yerine geçecek üç ismi bildirdiğini ve ‘ölümü halinde düzenli bir geçiş sağlamak için’ bu isimlerin hızla seçilmesini tavsiye ettiğini açıkladı. NYT adayların isimlerini belirtmedi.

Ancak NYT, lider seçiminin genellikle uzun zaman alması ve etkili din adamları arasında gizlilik içinde yürütülmesi nedeniyle bu hamleyi eşi benzeri görülmemiş bir hareket olarak nitelendirdi.

Olası bir halef olarak adı geçen oğlu Mücteba Hamaney üç aday arasında yer almadı. 2024'te bir helikopter kazasında hayatını kaybeden merhum Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi önde gelen adaylardan biriydi.

İran İstihbarat Bakanlığı, telefonların ve elektronik uygulamaların kullanımının durdurulması için emirler yayınladı ve liderlerden yeraltında kalmalarını istedi. Halkı hedef alınan yerlerin fotoğrafını çekmemeye ve şüpheli hareketleri bildirmeye çağırdı.

İran Meclis Başkanı’nın danışmanı bir ses kaydında ‘tüm üst düzey liderlerin bir saat içinde suikasta uğradığını’ söyleyerek, insansız hava araçları (İHA) ve füze parçalarının İran'a sokulmasına izin veren ‘büyük bir güvenlik ve istihbarat açığına’ işaret etti.

Hamaney'in halefliği İran basınında sıcak bir konu ve bu konu genellikle İran'daki kriz dönemlerinde gündeme gelir.

NYT Eylül 2022'de Hamaney'in ciddi şekilde hastalanmasının ardından tüm toplantıları ve kamuoyu önüne çıkmayı iptal ettiğini bildirdi. Gazete, bir kaynağa dayandırdığı haberinde Hamaney'in şiddetli mide ağrıları ve yüksek ateşten mustarip olduktan sonra bağırsak tıkanıklığı nedeniyle ameliyat olduğunu yazdı. Ameliyat hakkında bilgi sahibi olan kişi, Hamaney'in evinin ve ofisinin bulunduğu yerleşkede kurulan bir klinikte ameliyat olduğunu ve şu anda bir doktor ekibi tarafından 24 saat izlendiğini söyledi.

Kaynak, “Liderin durumu geçen hafta kritik olarak değerlendiriliyordu. Ancak iyileşti ve şimdi dinleniyor, doktorları onu 24 saat izliyor” dedi. Heberin yayınlanmasından bir gün sonra halka seslenen Hamaney uzun bir konuşma yaptı ve herhangi bir hastalık belirtisi göstermedi.

İsrail perşembe günü, İsrail'in güneyine (bir hastanenin vurulduğu yer) ve Tel Aviv yakınlarındaki iki şehre isabet eden ve Yahudi devletinde onlarca can kaybına yol açan füze yağmurunun ardından Hamaney'in hayatta kalmasına ‘izin verilemeyeceği’ uyarısında bulundu.

İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz şunları söyledi: “Hamaney'inki gibi bir rejim çok tehlikelidir; ideolojisi İsrail'i yok etmeye yöneliktir ve devletinin tüm kaynaklarını sürekli olarak bu amaca ulaşmak için kullanmaktadır. Böyle bir kişinin hayatta kalmasına izin verilemez.”

İran Radyo ve Televizyon Kurumu gibi nükleer ya da balistik olmayan tesislerin hedef alınmasının ardından İsrail'in asıl hedefinin İran'ın atom ve balistik kapasitesini zayıflatmakla sınırlı kalmayıp Dini Lider Ali Hamaney'in görevden alınmasını da içerdiğine dair spekülasyonlar arttı.

Reuters'in cuma günü İsrailli, Batılı ve bölgesel yetkililerden aktardığına göre İsrail'in yoğun hava saldırıları İran'ın nükleer santrifüjlerini ve füze kabiliyetlerini yok etmenin ötesine geçerek Hamaney'in iktidarının temellerini sarsmayı ve onu çöküşün eşiğine getirmeyi hedefliyor. Kaynaklara göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran'ı uranyum zenginleştirme, balistik füze programı ve bölgedeki silahlı gruplara verdiği destekten kalıcı olarak vazgeçmesi konusunda önemli tavizler vermeye zorlayacak kadar zayıflatmak istiyor. Ayrıca Hamaney hükümetini de yıpratmayı amaçlıyor. Üst düzey bir bölge yetkilisi harekâtın ‘rejimin güç yansıtma ve iç uyumu sürdürme kabiliyetini azaltmaya’ odaklandığını ifade etti.

Gazze’deki El-Ehli Arab Hastanesi’ne yapılan saldırı hakkında ne biliyoruz?

Zeytun mahallesi sakinleri İsrail ordusunun evlerini boşaltmaları yönünde uyarmasının ardından hastaneye sığınmışlardı