Hamas, 40 gün sürecek ateşkes ve İsrail güçlerinin Gazze Şeridi’nden çekilmesi karşılığında yaklaşık 40 İsrailli rehinenin serbest bırakılmasını önerdi

Bir adam, İsrail’in güneyinde Gazze sınırı yakınında yanan bir eve Hamas tarafından rehin tutulan kişilerin fotoğraflarını astı (EPA)
Bir adam, İsrail’in güneyinde Gazze sınırı yakınında yanan bir eve Hamas tarafından rehin tutulan kişilerin fotoğraflarını astı (EPA)
TT

Hamas, 40 gün sürecek ateşkes ve İsrail güçlerinin Gazze Şeridi’nden çekilmesi karşılığında yaklaşık 40 İsrailli rehinenin serbest bırakılmasını önerdi

Bir adam, İsrail’in güneyinde Gazze sınırı yakınında yanan bir eve Hamas tarafından rehin tutulan kişilerin fotoğraflarını astı (EPA)
Bir adam, İsrail’in güneyinde Gazze sınırı yakınında yanan bir eve Hamas tarafından rehin tutulan kişilerin fotoğraflarını astı (EPA)

Filistinli kaynaklara göre, Hamas bir aydan fazla ve 40 güne kadar sürecek bir ateşkes ve İsrail güçlerinin Gazze Şeridi’nden çekilmesi karşılığında yaklaşık 40 İsrailli rehinenin serbest bırakılması şartıyla kalıcı ateşkes koşulundan vazgeçti.

Buna karşılık Hamas, üzerinde anlaşmaya varılan sayıda Filistinli mahkumun serbest bırakılmasını, güneydeki vatandaşların kuzeye geri dönmesini ve insani yardımların artırılmasını istiyor.

Şarku’l Avsat’ın Alemu’l Arabi haber ajansından (AWP) aktardığına göre, Hamas, Katar ve Mısırlı arabuluculara bu tutumu hakkında bilgi verdi.

Taraflar, Hamas’ın önerisini İsrail’e aktarırken, İsrail Savaş Konseyi son toplantısında Hamas’ın teklifini reddetti.

Bir kaynağa göre, Hamas, ateşkesin devam ettiği her gün bir İsrailli rehinenin serbest bırakılmasını önerdi.

Kaynak, “Çatışmanın tarafları Hamas ve İsrail’in yanı sıra Mısır, Katar ve ABD’nin de katıldığı beşli görüşmeler devam ediyor ancak şu ana kadar bir anlaşmaya varılamadı” dedi.

dedvr
Rehinelerin serbest bırakılması talebiyle düzenlenen protesto sırasında rehinelerin fotoğrafları taşınıyor (EPA)

Yedioth Ahronoth gazetesinde dün yer alan bir haberde de, Hamas hareketinin İsrail’le yeni bir takas anlaşmasının tamamlanması yönünde öne sürdüğü taleplerin abartılı göründüğü ifade edildi.

Adı açıklanmayan bir yetkiliye dayandırılan haberde, Katarlı arabulucudan alınan yanıtların yakın zamanda bir anlaşmaya varılma ihtimaline işaret etmediği belirtildi.

Söz konusu yetkili, “Hamas hayali koşullar koyuyor ve İsrail bunları kabul etmeye hazır değil” diye konuştu.

İsrail Savaş Konseyi geçen hafta toplandı ve Katarlı arabulucunun verdiği ilk yanıtları tartıştı.

İsrailli yetkili şunları ekledi;

“Mesele düşündüğümüzden daha karmaşık. Hamas, askeri eylemlerin durdurulması taleplerine geri döndü ve bu kabul edilemez.”

AWP’ye konuşan Filistinli kaynaklara göre, Hamas hareketi arzu edilen ateşkesin önceki anlaşmaya göre daha uzun sürmesini istiyor.

Ancak, geri kalan askere alınmamış kadınların da, aynı önceki anlaşmaya göre serbest bırakılması için bu anlaşmanın kriterlerini uygulamaya hazır.

Bu, İsrail’in 30 çocuk ve kadın mahkumu serbest bırakması karşılığında, her gün 10 İsrailli çocuk ve kadın rehinenin serbest bırakılmasını içeriyordu.

Kaynak, tahliye sürecinin saha ve lojistik koşullara göre değişeceğini ve sonuçta aralarında yaşlı kadın ve erkeklerin de bulunduğu 40’tan biraz fazla İsrailli rehinenin serbest bırakılmasıyla sonuçlanacağını söyledi.

Walla haber sitesine göre Hamas, bu teklif karşılığında İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini talep etti.

Kaynaklar ise, ABD ile koordineli olarak Mısır ve Katar üzerinden yürütülen müzakerelerin son saatlerde önemli ölçüde hızlandığını, nihai olarak kalıcı bir ateşkese yol açacak bir ateşkes anlaşmasına varmak amacıyla Kahire ve Doha’nın çabaları artırdığı ve yoğun temaslar yürüttüğünü bildirdi.

İsrail medyası, Savaş Konseyi’nin 40 ila 50 İsrailli rehinenin serbest bırakılması ve bunun karşılığında yüksek cezalara çarptırılan Filistinli tutukluların serbest bırakılması karşılığında iki haftalık ateşkes yapmayı kabul ettiğini duyurdu.

Bu, İsrail’in üç rehinenin serbest bırakılması karşılığında bir günlük ateşkesi kabul ettiği ve Hamas’ın her İsrailli rehine için bir gün ateşkesi geçirmeyi onayladığı anlamına geliyor. Şu anda tartışmanın odak noktası bu.



Esed, Erdoğan ve bölgedeki yeni dönüşüm

Esed, Erdoğan ve bölgedeki yeni dönüşüm
TT

Esed, Erdoğan ve bölgedeki yeni dönüşüm

Esed, Erdoğan ve bölgedeki yeni dönüşüm

İbrahim Hamidi

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, son yıllarda Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in Arap ülkeleriyle veya Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'la ilişkilerini normalleştirmesi arzusunu gizlemiyor.

Arap ülkeleriyle ilişkilerin normalleşmesi daha kolay oldu. Şam, geçen yılın ortasında Arap Birliği'ne geri döndü ve Esed son iki Arap zirvesine katıldı.

Türkiye ile normalleşme meselesi ise birçok nedenden dolayı daha karmaşık. Belki de en önemli neden, Türk ordusunun doğrudan veya gruplar aracılığıyla Suriye'nin (toplam yüzölçümü 185 bin kilometrekare olan) yaklaşık yüzde 10'unu kontrol etmesidir. Bu alan, Lübnan’ın iki katı büyüklüğündedir. Ankara ayrıca 2012'den bu yana silahlı gruplara askeri ve istihbarat desteği sağlıyor ve yaklaşık 3,5 milyon Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapıyor.

Putin daha önce Esed ve Erdoğan'ı istihbarat, askeri ve siyasi yetkilileri arasında toplantılar düzenlemeye ikna etmeyi başarmıştı. Nitekim eski MİT Başkanı (şu anki Dışişleri Bakanı) Hakan Fidan ve (şu anda Cumhurbaşkanlığı Ulusal Güvenlik Danışmanı) olan Milli Güvenlik Dairesi Başkanı Tümgeneral Ali Memluk, 2020’nin başında Moskova'da yapılan aleni toplantının ardından Şam ve Ankara'da karşılıklı gizli-dostane ziyaretlerde bulundular.

Esed, görüşme için Türkiye'nin çekilmesi önkoşulunu kaldırdı, Ankara’da artık çekilmek için siyasi çözümü şart koşmuyor

Ne zaman Esed ile Erdoğan arasında bir görüşmeden bahsedilse, müzakereler tek bir sorunla karşılaşıyordu; Suriye Devlet Başkanı, Türk tarafının, kuvvetlerinin geri çekilme tarihini deklare eden veya geri çekilmeye ya da geri çekilmenin ne zaman başlayacağına dair net bir zaman çizelgesi ilan eden bir ön açıklama yapmasını talep ediyordu. Suriye tarafına göre “düğüm", "işgalci bir ülkenin" başkanıyla görüşmekti.

Türk tarafının cevabı ise her zaman Ankara'nın 2254 sayılı karara bağlı kaldığı ve Suriye'nin kendi toprakları üzerindeki tam egemenliğine saygı gösterdiği, ancak çekilme meselesinin siyasi çözüm ve kuzey Suriye'nin Türkiye'nin ulusal güvenliğine tehdit oluşturmaması için güvenliğin sağlanmasıyla bağlantılı olduğu şeklindeydi. Türk tarafı için "düğüm", "gayri meşru" bir başkanla görüşmekti.

Bu iki düğüm karşısında Rusya'nın çabaları statükoyu koruma noktasında durdu. Yani Şam'ın İdlib'e gitmesini engelledi. Fırat'ın doğusunda Türkiye ile düzenlemelerde bulundu, ortak devriyeler düzenledi, kolaylıklar sağladı. Zaman zaman hava saldırıları düzenledi.

Şimdi yeni olan, bu geri çekilme veya siyasi çözüm “düğümlerinin” çözülmüş olması. Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin öncülük ettiği ve Rusya Devlet Başkanı’nın Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev’in kaptığı arabuluculuk sonunda, Suriye tarafı, görüşme için Türk ordusunun geri çekilmesi önkoşulunu geri çekti. Ankara da artık geri çekilme için siyasi çözümü, muhalefetin katılımını, terörle mücadeleyi ve mültecilerin geri dönüşüne yönelik düzenlemeleri şart koşmaktan vazgeçti. Yani iki taraf arasındaki görüşme, önkoşulsuz olacak.

Esed ve Erdoğan, Fırat'ın doğusundaki "Kürt varlığının" Suriye ve Türkiye'nin birliğine yönelik varoluşsal bir tehdit olduğuna inanıyor

Peki, Esed ve Erdoğan'ın pozisyonlarındaki bu büyük değişikliğin nedeni nedir?

Neden, PKK lideri Abdullah Öcalan yani Kürt dosyasıdır. Ankara ve Şam, Fırat Nehri'nin doğusundaki Kürt kurumsal varlığının, yani “özerk yönetimin” artık Suriye ve Türkiye'nin birliğine varoluşsal bir tehdit oluşturduğuna inanıyorlar.

Merhum Suriye Cumhurbaşkanı Hafız Esed'in, Türk askeri saldırısından kaçınmak için Ekim 1998'de Öcalan'ı korumaktan vazgeçtiği biliniyor. Daha sonra Türk istihbaratı Öcalan'ı 1999 yılı başlarında Afrika'da yakaladı ve o günden beri Türkiye’de cezaevinde tutuluyor. Bunun ardından Suriye ile Türkiye arasında istihbari, siyasi ve ekonomik ilişkiler gelişti, Esed ve Erdoğan karşılıklı aile ziyaretlerinde bulunarak sınırları açtılar. Öyle ki Şam, Kürt liderleri Ankara'ya teslim etti ve PKK’nın birçok mensubunu hapse attı.

2011'den sonra Erdoğan ile Esed arasındaki ilişkiler tepetaklak oldu ve Şam, Türkiye'yi tehdit edecek şekilde Kürt parti ve oluşumlarının kuzeydoğu Suriye'de yayılmasının önünü açtı. Ancak ABD'nin 2014'ten sonra DEAŞ’ı yenmek için Kürt savaşçılara güvenme kararı almasının ardından Türkiye’ye karşı kullandığı silah, kendisini tehdit etmeye başladı. Dahası, Washington liderliğindeki uluslararası koalisyon, Kürt yönetimini kurumsallaştırmak ve Şam'a karşı desteklemek için ona hava desteği de sağladı.

Şam, Kürtlerle ilişkilerinde müzakereler ve tehditler arasında gidip gelirken, Türkiye birçok kez askeri müdahalede bulundu, Halep kırsalındaki askeri bölgeleri işgal etti ve Kürt varlığını “parçalara ayırmak” için İdlib'deki gruplara destek verdi. Öncelikle Kürt varlığının Akdeniz'e ulaşarak nefes almasını engelledi, ardından Fırat Nehri'nin her iki yakasını coğrafi olarak birbirine bağlamasını engelledi.

Fırat'ın doğusundaki Kürtlere yönelik ortak operasyon için Suriye-Türkiye görüşmeleri sürüyor

Öcalan’ın çeyrek asır önce Şam’daki karargahından ayrılarak bilmeden oynadığı rolü, şu anda Türkiye'deki hapishanesinden yine bilmeden “oynadığı” aşikâr. O da Öcalan'ın Suriye'deki gölgesi olan, Fırat'ın doğusundaki ABD destekli SDG’nin omurgasını oluşturan YPG’dir. Öcalan ve Kürtlerin neden olduğu kaygılar Esed ve Erdoğan'ı tek hedefte, Suriye'de, Türkiye Kürtlerine ve PKK’ya ilham verebilecek bir Kürt oluşumunun kurulmasına karşı birlikte çalışmak hedefinde buluşturuyor.

Gerçekten de Şam ile Ankara arasında, ana bileşenini Kürtlerin oluşturduğu, SDG’ye yönelik askeri operasyon başlatılması yönünde gizli görüşmeler yapılıyor ve görüşmelerde bazı sorulara yanıt aranıyor; operasyon tarihi ne zaman olacak? Bir Suriye-Türkiye ortak kara operasyonu mu yoksa kara harekâtı ayağını Suriye ordusunun gerçekleştireceği, Türk savaş uçakları ve insansız hava araçlarının havadan destek vereceği bir operasyon mu olacak? Kürtlere ABD seçimlerinden önce mi saldırılacak? Putin ve Erdoğan'ın dostu, Kürtlerin düşmanı Donald Trump'ın seçilmesi mi beklenmeli? 2019'da tehdit ettiği gibi kuzeydoğu Suriye'den çekilme sözü veren ve Türkiye'nin Tel Abyad ile Resulayn arasındaki harekâtı nedeniyle, Amerikan kuvvetlerinin kısmen çekilmesinin önünü açan Trump'ın seçilmesini beklemek mümkün mü?

Kürt varlığına ilişkin endişeler Esed ve Erdoğan'ın bir araya gelip "Kürt varlığını parçalamak" ve "ekonomi arterlerini açmak" için birlikte çalışmasının önünü açıyor.

Bu soruların yanıtları sadece Suriye ile Türkiye arasındaki müzakere odalarında değil, Umman Sultanlığı'nın başkenti Maskat'ta Suriyeli ve Amerikalı heyetler arasında yapılan gizli görüşmelerde, ayrıca Türk ve Amerikan tarafları arasında Ankara ve Washington'da yürütülen güvenlik ve politik müzakerelerde de ele alınıyor. Bu görüş alışverişleri daha önce, Ankara ve Şam bu seçimleri iki ülkenin birliğine yönelik stratejik bir tehdit olarak gördüğü için Washington'un Kürt Özerk Yönetimi'ni 11 Mayıs'ta yapılması planlanan seçimleri ertelemeye zorlamasını sağlamayı başarmıştı.

Kuzeydoğu Suriye'de Kürtlere karşı askeri harekata hazırlık yapılırken, Suriye'nin kuzeybatısında da ortak düzenlemeler yapılması müzakere ediliyor. Bu düzenlemeler kapsamındaki çalışmalar, Halep-Lazkiye yolu ile Türkiye’nin sınır şehri Gaziantep’ten Ürdün sınırındaki Nassib köyünün merkezine kadar uzanan yolun açılması için ortak askeri devriyeleri ve düzenlemeleri içeriyor. Böylece ekonomik ve ticari ilişkiler güçlendirilecek ve Suriye yeniden Türkiye için Körfez'e açılan bir ticari geçiş noktası olacak.

Karşılıklı açıklamalar, medyada karşıt kampanyaların durdurulması ve Esed'e yönelik tekrarlanan çağrılar, Erdoğan'ın bölgeyle ilişkilerinde "sıfır sorun"a ulaşmak için gerçekleştirdiği yeni "dönüşümün” bir parçası. Bir kez daha Öcalan ve Kürt varlığına ilişkin endişeler, iki devlet başkanı arasında ve Çar’ın himayesinde, Suriye'nin tüm zenginliklerinin bulunduğu Fırat'ın doğusundaki "Kürt varlığını parçalamak", Suriye’nin kuzeybatısındaki ekonomi arterlerini Türkiye’nin zenginliklerine açmak için birlikte çalışmayı ele alacakları bir zirvenin taşlarını döşüyor.

*Bu analiz Şarku'l Avsat trafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.