Beyin yaşlanmasını yavaşlatan besinler belirlendi

Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
TT

Beyin yaşlanmasını yavaşlatan besinler belirlendi

Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)

Bilim insanları beynin yaşlanmasını yavaşlatan besinleri belirledi. Bulgular büyük ölçüde Akdeniz diyetiyle uyuşuyor. 

Sebze ve meyve ağırlıklı Akdeniz diyetinin, Alzheimer ve bunama riskinin düşmesi ve sağlıklı bir beyinle ilişkisi daha önceki çalışmalarda ortaya konmuştu. 

Nature Aging adlı bilimsel dergide salı günü yayımlanan çalışmadaysa, spesifik olarak hangi besinlerin beyin yaşlanması üzerinde olumlu etki yarattığı saptandı. 

65 ila 75 yaşındaki 100 kişinin beslenme biçimini inceleyen araştırmacılar, sıkça yapıldığı gibi katılımcıların aktarımına dayanarak değil, kan örneklerini analiz ederek besin seyivelerini ölçtü. 

Daha sonra katılımcılara bilişsel testler uygulandı ve MR taraması yapıldı. Bilim insanları bu kişilerde hızlı ve yavaş olmak üzere iki tür beyin yaşlanması gözlemledi. 

Balık ve zeytinyağındaki yağ asitleri, ıspanak ve bademdeki E vitamini gibi antioksidanlar, havuç ve balkabağındaki karotenoid ve yumurta sarısı ve soya fasulyesindeki kolin gibi besinlerin, beyin yaşlanmasının yavaş olduğu kişilerin beslenme profilinde öne çıktığı görüldü.

Araştırmacılar bu profilin, Akdeniz diyetindekine çok yakın besinleri içerdiğini söylüyor. Sebze ve meyvenin yanı sıra tam tahıllar ve zeytinyağı açısından zengin bu beslenme biçiminde balık ve peynir de ortalama miktarlarda yeniyor. Kırmızı ve işlenmiş etse çok kısıtlı miktarda tüketiliyor. 

Çalışmayı yürüten nörolog Aron Barbey bulguları şöyle değerlendiriyor: 

Bu sonuçlar, sözkonusu faydalı besinler bakımından zengin gıdaları merkeze alan Akdeniz diyetinin sağlık üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyan kapsamlı araştırmalarla da uyumlu.

Barbey, yeni çalışmanın hem kan örneklerine dayanması hem de detaylı bir bilişsel değerlendirme yapması açısından önemini vurguluyor.

Öte yandan bilim insanı, gözleme dayalı bu bulgularının doğrulanması için başka araştırmalar yapılması gerektiğinin de altını çiziyor. 

Geçen yıl yayımlanan ve katılımcıların 12 yıl boyunca takip edildiği bir çalışmada da benzer sonuçlara ulaşılmış ve Akdeniz diyeti, bilişsel gerilemenin yavaşlamasıyla ilişkilendirilmişti. 

Yeni araştırmayı yürüten ekip beslenme ve beyin yaşlanması arasındaki bağlantıyı daha iyi keşfetmek adına klinik çalışmalar yürütmeyi planlıyor.

Bu araştırmalar Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar açısından önem arz ederken, beslenme biçiminde yapılacak ufak tefek değişikliklerle riskin düşürülmesi mümkün olabilir.

Independent Türkçe, Science Alert, Newsweek, Nature Aging



Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
TT

Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)

İnsan beyninin daha fazla büyüyen bölgelerinin daha hızlı yaşlandığı saptandı. 

6 ila 7 milyon yıl önce ortaya çıkan insanları, yakın akrabaları olan diğer primatlardan ayıran en önemli özelliklerden biri büyük bir beyne sahip olması. 

Milyonlarca yıllık evrim sürecinde büyümekle kalmayıp karmaşık bir yapıya da bürünen insan beyni, dille iletişim kurmaktan geleceği planlamaya kadar pek çok avantaj sağlıyor.

Öte yandan hakemli dergi Science Advances'ta yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, bütün bunların bir bedeli de var. 

İnsan ve diğer primatların beyninin nasıl yaşlandığını gözlemlemek isteyen araştırmacılar, 480 insan ve 189 şempanzenin beyin taramalarını inceledi. 

Şempanzeler, insanların atası değil fakat iki tür de ortak bir atadan evrimleşti. İnsan beyni ise, şempanzelerinkinin üç katı büyüklükte.

Bilim insanları iki beyinde de 17 ayrı bölge olduğunu kaydetti. Bunların bazıları eşit boyuttayken, bir kısmı insanlarda daha geniş bir alana yayılmıştı. 

Bunlardan biri de gözlerin hemen arkasında yer alan ve karar vermede kritik rol oynayan orbitofrontal korteksti. 

Ardından yaşlanma sürecini inceleyen ekip, iki türün beyninin de zaman içinde küçüldüğünü gözlemledi. 

Ancak bazı kısımlar daha hızlı küçülürken, insan beynindeki en hızlı yaşlanmanın, orbitofrontal korteks ve evrimsel süreçte daha fazla büyümenin görüldüğü diğer bölgelerde gerçekleştiği bulundu.

Araştırmacılar ayrıca babun ve Hint şebeğinin beynini de şempanzelerle karşılaştırdı. Öte yandan bu kıyaslarda, beyin genişlemesi ve yaşa bağlı gerileme arasında bir ilişki saptanmadı. 

Heinrich Heine Düsseldorf Üniversitesi'nden ve çalışmanın yazarlarından Dr. Sam Vickery, beynin en hızlı genişleyen bölümlerinin, en karmaşık işlerden sorumlu olduğunu söylüyor. Bu durum, sözkonusu bölgelerin daha çabuk yıpranıp küçülmesini açıklayabilir.

Ancak insan beynindeki daha büyük kısımların neden daha hızlı küçüldüğünü açıklamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var. 

Çalışmada yer almayan bazı uzmanlar da bulguların daha fazla katılımcıyla desteklenmesi gerektiğini düşünüyor. University College London'dan antropolog Dr. Aida Gomez-Robles "İnsanlardaki yaşlanmaya ilişkin benzer çalışmalar genellikle binlerce kişiyi içeriyor" diyerek ekliyor:

Bulgular, bu bölgelerin bazıları için geçerli ancak hepsi için geçerli olup olmadığını bilmiyoruz.

Bulguların kesin bir şekilde doğrulanması halinde ilginç bir durum da ortaya çıkıyor: İnsanların hayatta kalma şansını artırarak şempanzelerden daha uzun ömürlü olmasını sağlayan bölgeler, aynı zamanda ilk yaşlanan kısımlar.

Yaşın ilerlemesiyle ortaya çıkan bazı sorunlar, evrimin bir avantajla beraber bir dezavantaj da getirmesinin sonucu olabilir. Dr. Vickery şu ifadeleri kullanıyor:

Böyle muhteşem bir beynimiz var ama bunun bir bedeli de var.

Independent Türkçe, Science Alert, New York Times, Science Advances