İsrail gazetesi: Hamas'la ateşkes anlaşmasına varma şansı ‘yok’
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu (AP)
İsrail gazetesi Yediot Ahronot'un İsrailli yetkililere dayandırdığı haberine göre Gazze Şeridi'nde ateşkes için Hamas'la bir anlaşmaya varma şansı karmaşık koşullar altında ‘sıfır’.
Gazete, Hamas'ın ‘yapılabilecek en uç tekliflerden biri’ olarak nitelendirdiği esir takası anlaşması önerisine verdiği yanıtın ardından, İsrail'de karamsarlığın yayıldığını bildirdi.
İsmi açıklanmayan bir yetkiliye atıfta bulunan gazete, ‘İsrail Hamas'ın yanıtını derinlemesine analiz etti ve bu koşullar altında bir anlaşmaya varma şansının sıfır olduğu sonucuna vardı’ ifadesine yer verdi.
Gazeteye göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Hamas'ın yanıtının ardından üst düzey güvenlik servisi komutanlarıyla telefonda durum değerlendirmesi yaptı.
İsrail'deki üst düzey yetkililer, Hamas'ın, İsrail'in pozisyonunun zor olduğuna ve önemli koşullar koyabileceğine inandığını söyledi.
İsrailli bir yetkiliye göre Hamas, esir alınan kadın askerlerin iadesi karşılığında serbest bırakılacak müebbet hapis cezasına çarptırılmış 200 mahkûmun kimlikleri konusunda İsrail'e veto hakkı tanınmasına karşı çıkıyor, ancak İsrail bu mahkûmlardan yaklaşık 100'ü için veto hakkından vazgeçmeyi kabul etti.
Hamas ayrıca, Gazze Şeridi'nin yeniden inşasının üçüncü aşamadan birinci aşamaya geçmesinde ısrar etmekte ve İsrail'in Filistinli mahkumların Gazze Şeridi'ne ya da yurtdışına gönderilmesi talebini şiddetle reddederek, Batı Şeria da dahil olmak üzere serbest bırakılmaları konusunda ısrar etmektedir.
Şarku’l Avsat’ın İsrail gazetesinden aktardığı haberde “Hamas, çatışmaların durdurulması için sadece ABD'nin değil, Çin, Rusya ve Türkiye'nin de garantör olmasında ısrar ediyor ki bu, İsrail açısından kabul edilemez bir durum” ifadesi yer aldı.
Haberde İsrail'deki yetkililerin, bu cevabın, Hamas'ın Gazze'deki lideri Yahya Sinvar'ın İsrail'e güvenmediğini ve her küçük anlaşmazlıkta anlaşmayı bozacağına inandığını, bu nedenle de İsrail'in anlaşmanın ilk insani aşamasına girmesi için ilk aşamadan önce bile her konuda anlaşmaya varılmasında ısrar ettiğini gösterdiğini söylediği aktarıldı.
Haberde ayrıca yetkililere dayandırılarak “Hamas savaşın bittiğini ve çıkış yolu olmadığını biliyor” denildi.
Yahya Sinvar (sağda) ve İsmail Heniyye (solda) 26 Haziran 2019 tarihinde Gazze Şeridi'nde (AP)
Hamas liderlerinin Gazze Şeridi'nden çıkarılması, Tel Aviv'i esir değişimi görüşmelerinde bunu bir pazarlık kozu olarak kullanmaya ve Gazze Şeridi'ndeki güvenlik gerçekliğini hareketin liderliğinin varlığından uzaklaştırmaya iten bir İsrail endişesiydi.
Şarku'l Avsat'a konuşan Hamas kaynakları, ‘geçtiğimiz aylarda hareket liderliğinin aracılar vasıtasıyla İsrail işgal hükümeti tarafından iletilen birçok teklif aldığını, bunlardan en az üçünün üst düzey siyasi ve askeri liderlerin yanı sıra ikinci ve üçüncü dereceden liderlerin de ayrılması olduğunu’ belirterek, buna güvenli bir çıkış olacağına, yani ‘hayatlarını koruyacaklarına ve zarar görmeyeceklerine’ dair taahhütlerin eşlik ettiğini söyledi.
Gazze Şeridi'nde Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları'ndan savaşçılar (Arşiv)
İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan kaynaklar, önceki tekliflerin ‘İsrail'in belirleyeceği sayıda bir esir takası, İsrail güçlerinin Gazze Şeridi'nden aşamalı olarak çekilmesi ve ardından savaş sonrası dosyasının Filistin, Arap ve uluslararası uzlaşıyla ele alınmasını içeren bir anlaşma karşılığında’ yapıldığını belirtti.
Oybirliğiyle reddedildi
Kaynaklar, ‘tüm tekliflerin sadece merhum lider Yahya Sinvar tarafından değil, hareketin tüm liderliği tarafından reddedildiğine ve bu tekliflerden bazılarının geçen temmuz ayında Tahran'da suikasta uğramadan önce hareketin liderliğinde İsmail Heniyye'nin bulunduğu sırada yapıldığına ve onun da böyle bir seçeneği reddettiğine’ dikkat çekti.
Wall Street Journal pazar günü yayınladığı bir haberde, Arap arabulucuların Sinvar'a, Mısır'ın Hamas adına esirlerin serbest bırakılmasını müzakere etmesine izin vermesi karşılığında Gazze Şeridi'nden ayrılmayı teklif ettiklerini, ancak Sinvar'ın bunu reddettiğini duyurdu. Gazeteye göre Sinvar, ateşlediği çatışmanın İran ve Lübnan'daki müttefiki Hizbullah'ı da içine çekeceği ve bunun da İsrail'e karşı bölgesel bir savaşa yol açabileceği umuduna sarıldı ki, bu olasılık halen mevcut.
Amerikan gazetesi Sinvar'ın savaşın başlamasından kısa bir süre sonra arabuluculara gönderdiği ve daha önce yayınlanmamış bir mesajda şöyle dediğini aktardı: “Kuşatma altında değilim, Filistin topraklarındayım.”
Batı Şeria saplantısı
Şarku’l Avsat'a konuşan Hamas kaynaklarına göre, ‘hareket, liderlerinin sınır dışı edilmesini ya da çıkışını kabul etme ya da işgal hükümetinin hedeflerine ulaşmasına izin verme ilkesini reddederken, özellikle de İsrail hapishanelerinden serbest bırakılacak mahkumların sayısını belirleme, hatta kendi belirlediği şekilde aşamalı olarak geri çekilme konusunda, birçok kez bundan geri adım atan İsrail oldu.’
Kaynaklara göre Sinvar, arabuluculara İsrail'in önerilerinin çoğunu reddettiğini ifade ettiği birkaç mektup göndermişti ve her seferinde sadece Hamas'ın değil tüm grupların kabul ettiği koşullara bağlı kalmıştı. Kaynaklar, “Bu mektuplar arasında Gazze Şeridi'nden sürgün ya da çıkış fikrinin açık bir şekilde reddedilmesi ve Gazze Şeridi'nden çıkış yerine topraklarında şehit olma fikrinin benimsenmesi de vardı” ifadesini kullandı.
İsrail ordusu tarafından yayınlanan ve Hamas'ın eski Siyasi Büro Başkanı Yahya Sinvar'ı Gazze Şeridi'ndeki bir tünelde gösteren videodan alınan ekran görüntüsü (X)
Kaynaklar, “Sinvar'ın Aksa Tufanı Operasyonu'nun gerçekleştiği 7 Ekim 2023’ten önce seyahat etme fırsatı vardı, ancak liderliği devralmak için Gazze Şeridi'nde kalmak istedi” dedi.
Kaynaklar, ‘Sinvar'ın tünellerde bulunmasının doğal olduğunu, ancak işgalin hareketin liderliğinin zayıflığını göstermek için birçok kez propaganda yapmasının aksine, yer üstünde çok zaman geçirdiğini’ düşünüyor.
Ancak kaynaklar, Hamas ve liderlerinin anlaşma müzakerelerindeki düşüncelerine hâkim olan bir saplantıyı ortaya çıkardı. Zira tekliflerin reddedilmesi, ‘İsrail'in amacının esirleri almak, ardından savaşı sürdürmek ve Gazze Şeridi'ni Batı Şeria'nın bir kopyası haline getirmek olduğu’ inancına dayanıyordu.
Sadece iki ciddi anlaşma
Kaynaklar, bir yılı aşkın süredir devam eden savaş boyunca İsrail'in sadece iki kez ciddiyet gösterdiğine dikkat çekti. Bunlardan ilki, geçtiğimiz kasım ayında gerçekleşen ve yüzlerce Filistinli mahkûm karşılığında aralarında yaşlı, kadın ve çocukların da bulunduğu onlarca İsrailli esirin serbest bırakıldığı anlaşmaydı.
Hamas ve İslami Cihad üyeleri geçtiğimiz kasım ayında İsrail ile yapılan esir değişimi çerçevesinde esirleri teslim etti. (DPA)
Kaynaklara göre ikinci kez anlaşmaya çok yaklaşılmıştı. Hamas liderliğinin 2 Temmuz'da ABD Başkanı Joe Biden'ın önerisine verdiği ve küçük değişikliklerle onaylanan yanıt, işgal hükümetinin Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun son anda geri adım atarak anlaşmayı iptal etmesinden önce onaylanmıştı.
Kaynaklar, “Bu teklif, İsrail'in Gazze Şeridi'nin tamamından kısa aşamada çekilmesini ve binlerce Filistinli mahkûmun serbest bırakılmasını garanti ediyordu. İsraillilerin serbest bırakılması belirli ve açık bir mekanizmaya göre yapılacak ve Filistinlilerin savaştan sonraki günü belirlemesine olanak tanıyacaktı. Ayrıca yerinden edilmiş kişilerin Gazze Şeridi'nin güneyinden kuzeyine geri dönüşünü içerecek, hareket özgürlüğünü ve Gazze Şeridi'nin yeniden inşasını garanti altına alacaktı” ifadelerini kullandılar.
İsrail hava saldırılarının ardından 17 Ekim'de Gazze'deki el-Megazi Mülteci Kampı’nda bir evin enkazı üzerinde duran Filistinliler (EPA)
Şarku’l Avsat'a konuşan kaynaklar, ‘hareketin ilk aşamada serbest bırakılması için İsrailli askerler hariç 30 canlı ve ölü mahkûmun ismini açıkça sunmasına rağmen, bu müzakereleri engelleyenin Netanyahu olduğunu ve o dönemde aşırılık yanlısı bakanlarının baskısıyla geri adım attığını’ belirtti.
Kaynaklara göre Netanyahu geri adım atarak yerinden edilmiş kişileri geri vermeyi ve Philadelphia ve Netzarim koridorlarından çekilmeyi reddetti ve tüm müzakereleri engelledi.
Hamas, İsrail'in bazı koşullarda geri adım atmasının ardından yaptığı açıklamada, büyük bir esneklik önerdiğini söylemişti.
‘Katar belgesi’
Yedioth Aharonoth gazetesi pazar günü, Hamas'ın cevabından ve İsrail'in itirazından sadece bir gün sonra 3 Temmuz'da hazırlayıp sunulan ve iki tarafın pozisyonlarında neredeyse tamamen yakınlaştığını gösteren ‘Katar belgesi’ olarak adlandırdığı belgeyi yayınladı.
İsrail'in anlaşmanın ikinci aşamasından önce serbest bırakılmayacak 100 Filistinli mahkûmu veto etme hakkı istediği, ancak Hamas'ın veto maddesinin kaldırılmasını talep ettiği ve iki tarafın en az 50 mahkûmun Gazze Şeridi'ne veya yurtdışına gitmek koşuluyla serbest bırakılması konusunda anlaştığı bildirildi.
Gazete ayrıca, İsrail'deki üst düzey güvenlik yetkililerinin Sinvar'ın itirazlarının çoğunu geri çektiğini ve sonunda metinlere onay verdiğini, bir anlaşmaya varılması konusunda hoşgörü gösterdiğini, bu noktada Netanyahu'nun yeni koşullar dayattığını söylediğini aktardı. Yetkililer Sinvar'ın bu davranışını, “Hamas liderliğinin İsrail'in askeri baskısı nedeniyle zayıflamasının bir sonucu olarak algıladı. Bu nedenle Netanyahu daha fazla baskı uygulamaya karar verdi ve Hamas zayıf bir pozisyondan müzakere etmediğini kanıtlamak için koşullarını yeniden sıkılaştırarak yanıt verdi. Böylece bir anlaşmaya varma çabaları başarısız oldu” şeklinde açıkladı.
Hamas tarafından tutulan İsrailli esirlerin aileleri, 7 Ekim'in yıldönümünde serbest bırakılmaları talebiyle gösteri yaptı. (Reuters)
Dün İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN’a konuşan kaynaklar, ‘Sinvar'ın öldürülmesinden sonra Katar'ın her zamankinden daha önemli hale geldiğini, esir takası anlaşması lehine etkileme kabiliyetinin önemli ölçüde arttığını ve Halil el-Hayye ve Halid Meşal gibi hareketin önemli liderlerinin Doha'da bulunmasıyla Hamas üzerindeki baskı araçlarının arttığını’ tahmin ediyor. Öte yandan Haaretz'e konuşan İsrailli kaynaklar, Hamas'ın Sinvar'ın öldürülmesinden sonra şartlarını değiştireceğinden şüphe duyduklarını, hareketin Gazze'deki lideri Halil el-Hayye'nin de yaptığı konuşmada da bunu teyit ettiğini kaydetti.
