Fordo Nükleer Tesisi'nde 8 santrifüj setinden 4'ünü kurdu
İran'ın Ulusal Nükleer Enerji Günü’nde Tahran'da bir dizi İran santrifüjü sergilendi (Reuters)
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) dün yayınladığı bir raporda, İran'ın sekiz uranyum zenginleştirme kitinden dördünü kurduğunu, Tahran'ın bu ayın başlarında bunları Fordo tesisine acilen ekleyeceğini söylediğini, ancak henüz çalıştırmaya başlamadığını belirtti.
İran iki hafta önce BM ajansına Fordo tesisindeki zenginleştirme kapasitesini artıracağını ve üç ila dört hafta içinde tesise sekiz yeni IR-6 santrifüj seti kuracağını bildirdi.
Ajans, iki gün içinde bu kitlerden ikisinin kurulumunu doğruladı. Şarku’l Avsat’ın Reuters'ten aktardığına göre dün üye ülkelere gönderilen gizli bir raporda, grup sayısının şu ana kadar iki katına çıktığı belirtildi.
UAEK raporunda "UAEK, İran'ın Fordo uranyum zenginleştirme tesisindeki Ünite 1'e sekiz set IR-6 cihazından dördünü kurduğunu doğruladı" dedi ve doğrulamanın cumartesi günü gerçekleştiğini belirtti.
Rapor şöyle devam etti: "İran, uranyum hekzaflorür (UF6) gazını (Bu gaz santrifüjleri beslemek için kullanılır) ilk birim gruplarından herhangi birine ne zaman pompalamaya başlayacağını veya planlanan zenginleştirme seviyesine ne zaman başlayacağını kuruma bildirmedi."
Diplomatlar, IR-6 santrifüjlerinin yerleştirilmesinin, UAEA'nın 35 ülkeden oluşan yönetim kurulunun 5 Haziran'da İran'a karşı aldığı ve Tahran'ı ajansla iş birliğini arttırmaya ve son dönemde müfettişlere uyguladığı erişim yasağını kaldırmaya çağıran karara yanıt olarak gerçekleştiğini ifade etti.
ABD, perşembe günü İran'ın petrol ticaretini hedef alan yeni yaptırımlar açıkladı ve bunların, "(İran'ın) nükleer programını güvenilir, barışçıl amaçlara işaret etmeyen bir şekilde genişletme adımlarına" yanıt olduğunu belirtti.
İran şu anda iki tesiste uranyumu yüzde 60 saflığa, yani nükleer silah geliştirmek için gereken yüzde 90'a yakın bir saflığa kadar zenginleştiriyor: Fordo tesisi ve Natanz'daki bir başka yer üstü araştırma tesisi.
Tahran, uranyumu %20 yerine %60 saflıkta zenginleştirmek için Fordo tesisinde iki set IR-6 santrifüj kullanıyor.
Rapora göre İran, yeraltındaki Natanz nükleer tesisindeki üç set IR-2M ve üç set IR-4 santrifüjüne UF6 gazı pompaladı.
Savaşın başlamasının üzerinden 8 ay geçmesine rağmen İsrail için halen bir düğüm olan isim: Yahya Sinvarhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5036561-sava%C5%9F%C4%B1n-ba%C5%9Flamas%C4%B1n%C4%B1n-%C3%BCzerinden-8-ay-ge%C3%A7mesine-ra%C4%9Fmen-i%CC%87srail-i%C3%A7in-halen-bir-d%C3%BC%C4%9F%C3%BCm
Savaşın başlamasının üzerinden 8 ay geçmesine rağmen İsrail için halen bir düğüm olan isim: Yahya Sinvar
İsrail Gazze savaşı boyunca Sinvar’a ulaşamadı (AP)
İsrail, geçtiğimiz yıl ekim ayında Gazze Şeridi'ne savaş açmasından bu yana, Hamas Hareketi’nin lider kadrosuna, özellikle de Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki Siyasi Büro Başkanı Yahya Sinvar'a ulaşamadı. Sinvar, Tel Aviv'in siyasi ve askeri isimleri tarafından 7 Ekim'de İsrail’e düzenlenen ve yüzlerce İsraillinin ölümüne, 240'a yakın İsraillinin rehin alınmasına yol açan saldırının planlayıcısı olmakla suçlanıyor.
Ancak İsrail sekiz aydır süren savaşta Gazze Şeridi'nin kuzeyinden merkezine oradan da güneydeki Han Yunus ve Refah'a kadar Sinvar'ı bulmayı umduğu her eve, tünele ve yere baktıysa da ondan hiçbir iz bulamadı. İsrail ordusu sadece Sinvar'ı ailesiyle birlikte tünellerden birinde gösteren kısa bir videoya ulaşabildi. Video savaşın başlarında memleketi Han Yunus'ta çekilmiş gibi görünüyordu.
Çok sayıda İsrailli yetkili, Sinvar’ın Han Yunus'ta ve tünellerde saklandığına dair emin ifadeler kullanırken zaman zaman ona yaklaştıklarını belirttiler. İsrail, halen devam eden bir operasyonla Sinvar’ın peşinde takibini Refah'a kadar genişletti.
Yahya Sinvar (AP)
İsrail'in Hamas'ın diğer bazı siyasi ve askeri liderleriyle birlikte Sinvar'ı halen bulamaması, büyük bir istihbarat başarısızlığı olarak görülürken Gazze Şeridi'nin yer altı da dahil olmak üzere tüm bölgelerini etkileyen yıkıcı savaşın ortasında Sinvar'ın nerede olduğu ve saklanabildiği konusunda soru işaretlerine neden oldu.
Peki Sinvar'ın dış dünyayla bağlantısı gerçekten kesildi mi?
Şarku’l Avsat’a konuşan Gazze Şeridi'ndeki ve yurtdışındaki Hamas kaynakları, Sinvar'ın şimdiye kadar saklanabilmesinin ve İsrail’in kendisine ulaşamamasının, Hamas Hareketi’nin Gazze Şeridi içindeki ve dışındaki liderleriyle iletişiminin kesildiği anlamına gelmediğini söylediler.
Kaynaklar, Sinvar'ın başta ateşkes müzakereleri olmak üzere olup biten her şeyden sürekli olarak haberdar olduğunu ve sunulan her teklifi iyice incelediğini, üzerinde düşündüğünü, görüş bildirdiğini ve Hamas’ın diğer liderleriyle çeşitli şekillerde iletişim kurarak istişarede bulunduğunu aktardılar.
Sİnvar’ın, özellikle son müzakerelerdeki kritik zamanlarda Hamas Hareketi’nin yurtdışındaki liderleriyle birçok kez iletişim kurduğunu açıklayan kaynaklar, ayrıca İsrail'in oğullarını hedef almasının ardından Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye ile de iletişim kurarak kendisine taziyelerini ve desteklerini sunduğunu ifade ettiler. Kaynaklar bu iletişimin nasıl gerçekleştiği ve doğrudan olup olmadığı konusunda detay vermediler.
Kaynaklar, Sinvar'ın mevcut savaş sırasında İsrail’in herhangi bir suikast girişiminden kurtulup kurtulmadığı ve özellikle Han Yunus'taki operasyon sırasında İsrail askerlerinin onun bulunduğu yere yaklaşıp yaklaşmadığı konusunda da herhangi bir bilgi vermediler.
En fazla iki ya da üç kişiden oluşan çok küçük bir çevrenin onun nerede olduğunu bildiğini ve çeşitli ihtiyaçlarını karşıladığını söyleyen kaynaklar, bu kişilerin Sinvar’ın Gazze Şeridi’ndeki ve dışındaki Hamas liderleriyle iletişim kurmasını sağladıklarını belirttiler.
İsrail'in BM Daimi Temsilcisi Gilad Erdan, geçtiğimiz mayıs ayında BM Genel Kurulu'nun özel bir oturumu sırasında Yahya Sinvar'ın bir fotoğrafını tutarken (AFP)
İsrail’in Hamas'ın siyasi ve askeri kademelerindeki birinci ve ikinci derecedeki liderlerinin çoğuna ulaşmayı başaramadığına işaret eden kaynaklar, ancak İsrail’in bunlardan bazılarına suikast girişiminde bulunduğunu, bu girişimler sırasında bazılarının yaralandığını, bazılarının da farklı bölgelere ve hedeflere yönelik bombardımanlardan yara almadan kurtulduğunu, fakat Sinvar’ın bu kişilerin arasında olmadığını söylediler.
Kaynaklar Sinvar'ın tünellerde mi yoksa bir evde mi saklandığını ise belirtmediler.
Han Yunus’un tünelleri
İsrail ordusunun Han Yunus'taki kara operasyonunun sona ermesinin ardından Sinvar'a ulaşılamaması dair İsrail basınında yer alan haberlerde Sinvar'ın Hamas'ın geriye kalan tünellerinde gezindiği öne sürüldü. Ancak İsrail ordusu sık sık Hamas'ın tünelleri de dâhil olmak üzere tüm imkânlarını yok ettiğini ve Han Yunus ile Gazze Şeridi'nin diğer bölgelerindeki tüm taburlarını dağıttığını belirtiyor.
İsrail zaman zaman Sinvar ve diğer Hamas liderlerinin sürgüne gitmeyi kabul etmeleri halinde Gazze Şeridi'nden çıkarılabilecekleri açıklamasını yineliyor.
Şarku’l Avsat, Sinvar'ın şahsiyeti ve nasıl kararlar verebileceği hakkında bir portre çizmek için yakınlarına ve akrabalarına ulaşmaya çalıştı.
Sinvar’ın yakın çevresinden ve akrabalarından kaynaklar, onun ‘ya savaşın sona ermesi, işgalci İsrail güçlerinin geri çekilmesi ve onurlu bir esir takası anlaşması için direnişin öne sürdüğü şartların kabul edilmesinden ya da şehit olmaktan’ başka bir şey düşünmediğini söylediler. Kaynaklar, Sinvar için Gazze'den sürgün edilme gibi bir önerinin temelde kabul edilemez olduğunu ve bunu asla düşünmeyeceğini ifade ettiler.
Hamas’ın diğer liderlerinin de bu iki seçenekten başka üçüncü bir seçeneği düşünmediklerini belirten kaynaklar, İsrail’in uzlaşmazlığına ve şartlarından taviz vermeyişine karşı başka bir çözüm olmadığı düşünüldüğünde tüm liderlerin bu iki seçenek üzerinde hemfikir olduğunu da sözlerine eklediler.
İsmail Heniyye ve Yahya Sinvar, 2017 yılında Gazze’de Filistinli grupların liderlerinin katıldığı bir toplantı sırasında yan yana otururken (AFP)
Kaynaklar, Sinvar’ın karakteriyle ilgili olarak ve İsraillilerin onun kan dökme ve şiddet yanlısı ve inatçı bir kişi olduğu yönündeki iddialarına cevaben, onun sosyal bir insan olduğunu ve sık sık hem yetkilileri hem önde gelen yerel isimleri ve hatta ikamet ettiği yerdeki komşularını ziyaret ettiğini söylediler. Yakın çevresi, Sinvar’ın Hamas’ın Gazze Şeridi’ndeki lideri seçilmesinden bu yana yoğun programına rağmen ailesini ve akrabalarını düzenli olarak ziyaret ettiğini de belirttiler.
Yakın çevresinden biri Sinvar hakkında şunları söyledi:
Sinvar, birçokları tarafından çok sert bir kişi olarak algılanmasına rağmen Hamas’ın lideri olarak katıldığı toplantılar ve görüşmeler sırasında bile sık sık espri yapar. Ancak bu mizahi yönü, kritik ve önemli konularda tartışmalar yapıldığında her türlü tartışmayı çözüme kavuşturabildiği için ortaya çıkan lider karakterine sahip olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
Eskiden ona eşlik eden Hamas’ın önde gelen isimlerinden biri ise şunları dile getirdi:
Büyük Geri Dönüş Yürüyüşleri döneminde Gazze'deki durumla ilgili arabulucularla yapılan müzakereler ve 2018-2019 yılları arasında birbirini takip eden olaylar sırasında Sinvar, kişisel kararını Hamas liderlerine oybirliğiyle kabul ettirme konusunda oldukça azimliydi. İsrail’i yıllarca Hamas Hareketi’nin taleplerine boyun eğmeye zorlayan önemli başarılar elde etti.
Zafer pozu
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Tel Aviv'deki siyasi ve askeri üst düzey isimlerden gelen, savaşın ertesi günü için stratejik bir plana sahip olmadığı ve Hamas'la İsrailli rehineleri iade edecek bir anlaşmaya varmadığı yönündeki eleştirilere yanıt verirken Gazze savaşını Sinvar ve Hamas'a zafer pozu verdirecek şekilde sonlandırmayı reddettiğini sık sık yineliyor.
Gözlemciler, İsrail'in Sinvar'a ulaşamamasının siyasi ve askeri düzeyleri için çözülemeyen bir düğüm olduğunu söylerken İsrailliler, savaşta zafer pozu verebilmek için İsrail ordusuna ölü ya da diri Sinvar'a ulaşma fırsatı verilmesi konusunda zaman faktörüne büyük umutlar bağlıyor gibi görünüyor.
Şarku'l Avsat'a konuşan Hamas kaynakları, Sinvar'ın, İsrail'in savaşı kazandığını iddia etmek için onu öldürmek ya da yakalamak istediğini çok iyi bildiğini söylediler. İsrail hapishanelerinde geçirdiği uzun yıllar nedeniyle Sinvar’ın İsraillilerin ve liderlerinin nasıl düşündüklerini bildiğini belirten kaynaklar, bu yüzden Sinvar’ın özellikle müzakereler ve beraberinde oluşan şartlar sırasında mücadelenin birçok yönünü siyasi olarak yönettiğini de sözlerine eklediler. Kaynaklar bu sebeple Sinvar’ı özellikle savaşın tamamen durdurulması ve işgalci İsrail güçlerinin Gazze Şeridi'nin tüm bölgelerinden çekilmesi konusunda Filistinlilerin uzlaşmasını sağlayacak koşulları sağlamak isteyen inatçı bir müzakereci olarak tanımladılar.
Kaynaklar, Sinvar’ın önemli bir ulusal mesele söz konusu olduğunda tek başına karar vermediğini, ancak müzakerelerde ve diğer konularda gündeme gelen her konuda her zaman istişareye devam etmeyi tercih ettiğini de sözlerine eklediler.
İsrail, bir uzlaşıya varılmasını sağlayacak bir çözüm çerçevesinde başta Yahya Sinvar olmak üzere Hamas liderlerinin Gazze'den sürülmesi fikrini sık sık dile getirse de bu fikre hem İsrail hükümetinin içinden hem de Hamas'tan tepki gösterildi.
