Rönesans simyacısının laboratuvarında gizemli bir element bulundu

1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
TT

Rönesans simyacısının laboratuvarında gizemli bir element bulundu

1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)

Rönesans döneminin ünlü simyacısı Tycho Brahe'nın laboratuvarının kalıntılarını inceleyen bilim insanları şaşırtıcı bulgularla karşılaştı. Gökbilimci ve simyacının ölümünden 180 yıl sonra keşfedilen bir element bulundu.

Danimarkalı gökbilimci Brahe, teleskobun icadından önce bir süpernova patlamasını tespit edince meşhur olmuştu. 1572'de gözlemlenen patlama, insan gözüyle saptanan en eski süpernovalardan biri. 

Gökbilimci, uzayın gizemlerini aydınlatma çabalarının yanı sıra simyayla da uğraşıyordu. Altın ve ilaç yapımına yoğunlaşan Rönesans dönemindeki simyacılar, çeşitli hastalıkları tedavi etmeye çalışıyordu.

Danimarka Kralı II. Frederik, Brahe'nın çalışmalarını yürütmesi için ona İsveç'teki Ven Adası'nı tahsis etmişti. Adada Brahe'nın yaşadığı kalenin yanı sıra Uraniborg Gözlemevi ve simya çalışmaları için bir laboratuvar kurulmuştu.

Bilim insanının 1601'deki ölümünden sonra yıkılan laboratuvarın içindekiler ve Brahe'nın nasıl çalışmalar yürüttüğü uzun zamandır merak konusuydu. 

Heritage Science adlı hakemli dergide 25 Temmuz'da yayımlanan çalışmada, Uraniborg'un yer aldığı alandan çıkarılan cam ve çanak çömlek parçalarının kimyasal analizi yapıldı. 

1988-1992 döneminde yürütülen başka bir çalışmada çıkarılan 5 parçayı inceleyen ekip, ilginç bulgular edindi. 

frgthy67
Tycho Brahe'nın yaşadığı ve çalıştığı Uraniborg ismini, Yunan mitolojisinde gökbilimin ilham perisi olduğuna inanılan Urania'dan alıyor (Wikimedia Commons)

Parçaların 4'ü, beklenenden daha yüksek yoğunlukta nikel, bakır, çinko, kalay, cıva, altın ve kurşun gibi elementler içeriyordu. 

Ancak en çarpıcı bulgu, parçaların içinde ve dışında saptanan tungsten elementiydi. Bazı minerallerde bulunan bu element, Brahe'nın ölümünden 180 yıl sonra 1781'de tespit edilmişti. 

Güney Danimarka Üniversitesi'nden Kaare Lund Rasmussen, yazarları arasında yer aldığı çalışma hakkında şöyle diyor:

Tungsten o zamanlar tanımlanmamıştı bile; Tycho Brahe'nın simya atölyesindeki bir parçada bulunmasından nasıl bir anlam çıkarmalıyız?

Rasmussen ve ekibinin halihazırda iki tahmini var: Tungsten, bir mineralden tesadüfen ayrılmış ve Brahe bunun farklı bir element olduğunu fark etmemiş olabilir. 

Ayrıca Brahe'nın tungstenle, kalay cevheri üzerine çalışırken olağandışı bir maddenin meydana geldiğini keşfeden Alman mineral bilimci Georgius Agricola'nın çalışmaları aracılığıyla da karşılaşma ihtimali var. Agricola, 1546'da bu maddeden volfram adıyla bahsediyor.

"Belki de Tycho Brahe bunu duymuştu ve tungstenin varlığından haberdardı" diyen Rasmussen şöyle ekliyor:

Ancak bu bildiğimiz veya yaptığım analizlere dayanarak söyleyebileceğimiz bir şey değil. Bu sadece örneklerde neden tungsten saptadığımızın muhtemel bir teorik açıklaması.

Kalıntılarda tungstenin bulunmasını "çok gizemli" diye tanımlayan Rasmussen, bu dönemde cıva ve altının tedavi amaçlı kullanıldığını söylüyor. 

Rasmussen'in de ortak yazarı olduğu 2016 tarihli bir çalışmada, Brahe'nın saç ve kemik örneklerinde aşırı derecede altın bulunmuştu. 

Simyacı, zamanını altın yapımından çok veba, cüzzam, frengi ve ateş gibi sağlık sorunlarının çözümüne harcıyordu.

Independent Türkçe, CNN, Science Alert, Heritage Science, Archaeometry



Dansçı örümceğin "karanlık DNA'sı" bilim insanlarını büyüledi

Tavus kuşu örümcekleri, insanlardakinin üç katı kadar "karanlık DNA"ya sahip (Wikimedia Commons)
Tavus kuşu örümcekleri, insanlardakinin üç katı kadar "karanlık DNA"ya sahip (Wikimedia Commons)
TT

Dansçı örümceğin "karanlık DNA'sı" bilim insanlarını büyüledi

Tavus kuşu örümcekleri, insanlardakinin üç katı kadar "karanlık DNA"ya sahip (Wikimedia Commons)
Tavus kuşu örümcekleri, insanlardakinin üç katı kadar "karanlık DNA"ya sahip (Wikimedia Commons)

Belirli bir örümcek türünün sıradışı DNA'sı karşısında büyülenen bilim insanları bunun, yaşadığımız dünyadaki evrimsel çeşitliliğin anahtarı olabileceğini düşünüyor.

Çoğu hayvanın sadece 5-10 türü varken, dans hareketleri ve canlı renkleriyle tanınan Avustralya'nın tavus kuşu örümceği 100 farklı türe evrimleşti.

Bilim insanları örümceğin genetik materyalindeki bir muamma olan "karanlık DNA"yı yakından inceleyerek türlerinde bu kadar çok çeşitlilik olmasının kafa karıştırıcı nedenini ortaya çıkarmaya çalışıyor.

Araştırmacılar, örümceğin çevresine hızla uyum sağlama ve yeni türler oluşturma yeteneğinin, karanlık DNA'dan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Erkek tavus kuşu örümcekleri, karınlarında tavus kuşu tüylerini andıran, çok renkli muhteşem desenleriyle ayırt ediliyor. Kendilerine isimlerini veren bu özelliği, partnerleri etkilemek için kullanıyorlar.

Toplu iğne başı büyüklüğündeki bu canlılar, renkli desenlerden oluşan kostümleriyle gösteri yaparken, ayaklarıyla ritmik bir davul sesi çıkararak şarkı söyleyip dans edebiliyor.

Sanger Enstitüsü'nden Jonah Walker, daha önce örümceklerden korktuğunu itiraf etse de bu sayısız türün gelişiminin ardındaki bilimsel süreci incelemek üzere doktorası için Avustralya'ya gitti.

BBC News'a konuşan Walker şöyle diyor:

Arkadaşlarıma ve aileme Avustralya'da örümcekler üzerine çalışacağımı söylediğimde bazı endişeli bakışlarla karşılaştım ve açıkçası ben de endişeliydim. Ancak onları dans ederken izlediğim birkaç saniye tüm korkularımı silip süpürmeye yetti.

Walker, grup lideri Dr. Joana Meier ve uluslararası bir ekiple birlikte, bu örümceğin keşfedilmiş tüm türlerinden örnekler toplayarak bunları davranış, hareket ve şarkılarına göre titizlikle sınıflandırdı.

Araştırmada daha sonra hangi genlerin hangi özelliğe karşılık geldiğini ortaya çıkarmak ve tavus kuşu örümceği varyasyonlarının neden bu kadar çok olduğunu açıklamak için her bir türün DNA'sıyla çapraz karşılaştırmaya yapıldı.

Çalışma henüz ilk aşamalarında olsa da ekip daha fazla araştırma yapmak için güçlü bir nedenleri olduğu konusunda iyimser.

Bir DNA ipliği uzun bir molekül dizisinden oluşur; bunun bir kısmı, insanların göz rengi veya boy gibi belirli özellik ve niteliklerini kodlayan genlerdir.

Ancak DNA'nın büyük bir kısmı gen değil ve bu bölümlerin nelerden sorumlu olduğu hakkında yeterli bilgi yok.

Sanger Enstitüsü'nden araştırmacılar tavus kuşu örümceklerinin çeşitliliğinden bu "karanlık DNA" bölümlerinin sorumlu olabileceğini düşünüyor. Bu canlılar, insanlardaki "karanlık DNA" miktarının üç katına sahip.

Dünya BiyoGenom Projesi araştırmacıları bugüne kadar 3 bin farklı türün DNA'sını başarıyla deşifre etti.

Gelecek yıl 10 bin türün, 10 yıl içinde de yaşayan 1,8 milyon türün şifresini çözmeyi tamamlamayı hedefliyorlar. Bu sayede tüm canlıların nasıl evrimleştiğine ve birbirleriyle nasıl ilişki kurduğuna ışık tutmayı umuyorlar.

Independent Türkçe 


MAGA’cılar bu kez de South Park’ı hedef seçti: "Suikasta zemin hazırladı"

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

MAGA’cılar bu kez de South Park’ı hedef seçti: "Suikasta zemin hazırladı"

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

MAGA destekçileri, çarşamba günü Charlie Kirk'ün vurularak öldürülmesinden South Park'ı sorumlu tutuyor. 

Tüm dünyayı şoke eden saldırı, muhafazakar aktivistin destekçi ve arkadaşlarından son derece öfkeli tepkilere yol açtı.

Sosyal medyada saldırganın gerekçesine dair yayılan teoriler, South Park'ın Eric Cartman karakterinin, Kirk'ün parodi versiyonuna dönüştüğü yakın zamanlı bir bölümüne kadar uzanıyor.

6 Ağustos 2025 tarihli "Got a Nut" adlı bölümde, Cartman'ın Kirk gibi "münazaralar" için üniversite kampüslerini ziyaret ettiği, saç stilini ve tavırlarını benimsediği gösteriliyor. Kirk, Utah'taki bir üniversite etkinliğinde vurularak öldürüldü.

FRGTYU
Charlie Kirk'ün bir parodisi, South Park'ın ağustosta yayımlanan bir bölümünde tasvir edildi (Paramount+/South Park)

7 Ağustos'ta TikTok'ta paylaştığı gönderide Kirk, "Charlie Kirk Genç Usta Münazaracılar Ödülü"nün verilmesiyle sona eren bölümü "acayip komik" diye nitelemişti.

Ancak Kirk'ün bazı destekçileri, parodinin silahlı saldırıya yol açmış olabileceğine inanıyor.

Biri X'te "Biliyor musun, ne olacaksa olsun. South Park'ı suçlayalım" diye yazdı.

Medyayı suçlayalım. Solcu retoriği suçlayalım. Bu kişiler senden nefret ediyor ve ölmeni istiyor. Charlie Kirk'ü öldürüp mezarına işiyorlarsa, bunu hepimize yaparlar.

İkinci bir kullanıcı, dizinin yaratıcılarına atıfta bulunarak, "Trey Parker ve Matt Stone bundan sorumlu" diye yazdı.

Üçüncü bir kullanıcı ise, "South Park, Kirk'ün suikast düzenlenmesi için gereken nefreti kesinlikle körükledi" dedi.

THYU
Charlie Kirk, ölümünden kısa süre önce (Reuters)

Yaklaşık 250 bin takipçili popüler Johnny MAGA hesabı, "Sadece birkaç hafta önce South Park, Charlie Kirk’ün üniversite kampüsü etkinliklerini hedef aldı ve Hıristiyan inancıyla alay etti" dedi ve bölümden bir videoyu "Canavarlar" başlığıyla gönderiye ekledi.

The Independent, iddialar hakkında yorum almak için Comedy Central'la iletişime geçti.

Öte yandan Trump, saldırganın kimliği henüz bilinmese de Kirk'ün ölümünden "radikal solu" sorumlu tutan giderek artan sayıda muhafazakar yorumcuya öncülük ediyor.

ABD Başkanı çarşamba akşamı yaptığı konuşmada şunları söyledi:

Yıllardır radikal solcular Charlie gibi harika Amerikalıları, Nazilere ve dünyanın en kötü toplu katilleri ve suçlularına benzetti. Bu tür söylemler, bugün ülkemizde gördüğümüz terörizmin doğrudan sorumlusudur ve derhal sona ermelidir. Yönetimim, bu vahşete ve diğer siyasi şiddete katkıda bulunan herkesi, bunları finanse eden ve destekleyen örgütlerin yanı sıra yargıçlarımızın, kolluk kuvvetlerimizin ve ülkemize düzeni getiren diğer herkesin peşine düşenleri bulacak.

Independent Türkçe

 

 


Eşi görülmemiş bir gama ışını patlaması tespit edildi

Çok Büyük Teleskop, bir gün boyunca birkaç kez tekrarlanan güçlü bir patlamayı kaydetti (Avrupa Güney Rasathanesi)
Çok Büyük Teleskop, bir gün boyunca birkaç kez tekrarlanan güçlü bir patlamayı kaydetti (Avrupa Güney Rasathanesi)
TT

Eşi görülmemiş bir gama ışını patlaması tespit edildi

Çok Büyük Teleskop, bir gün boyunca birkaç kez tekrarlanan güçlü bir patlamayı kaydetti (Avrupa Güney Rasathanesi)
Çok Büyük Teleskop, bir gün boyunca birkaç kez tekrarlanan güçlü bir patlamayı kaydetti (Avrupa Güney Rasathanesi)

Gökbilimciler bugüne kadar eşi benzeri görülmemiş bir gama ışını patlaması tespit etti.

Evrendeki en parlak patlamalar olan gama ışını patlamaları (gamma-ray bursts / GRB), çok kısa bir süre içinde Güneş'in 10 milyar yılda yaydığı kadar enerji açığa çıkarıyor.

Genellikle birkaç milisaniye ila birkaç dakika arasında süren bu patlamaların çoğunun, büyük kütleli bir yıldızın çekirdeğindeki yakıtın tükenmesiyle kendi üstüne çökmesi sonucu yaşandığı tahmin ediliyor.

Ancak bilim insanları yakın zamanda GRB'ler hakkında bilinenlere aykırı bir patlama saptadı. 

GRB 250702B adı verilen olay, bir gün boyunca birkaç kere tekrar ederek gökbilimcileri şaşkına çevirdi. 

İlk sinyalleri NASA'nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu tarafından 2 Temmuz'da yakalanan patlamanın nereden geldiği ilk başta bilinmiyordu. 

Daha sonra Avrupa Güney Rasathanesi'nin Çok Büyük Teleskopu'nu (Very Large Telescope / VLT) kullanan araştırmacılar patlamanın Samanyolu Galaksisi'nin dışından geldiğini belirledi. 

Fermi, GRB 250702B'yi ilk saptadığında birkaç saat içinde üç kez patladığını gözlemledi. Daha sonra Çin Bilimler Akademisi'nin Einstein Sondası'nın verileri, aynı kaynakta bir gün önce de patlama yaşandığını gösterdi.

Bulguları hakemli dergi The Astrophysical Journal Letters'ta yayımlanan çalışmanın yazarlarından Dr. Antonio Martin-Carrillo "Bu, 50 yıllık GRB gözlemlerinde görülen hiçbir olaya benzemiyor" diyerek ekliyor: 

GRB'ler yıkıcı olaylar olduğundan sadece bir kez patlamaları beklenir çünkü onları üreten kaynak bu yıkıcı patlamadan sağ çıkamaz. Bu olay, sadece tekrarlanan güçlü bir aktivite göstermekle kalmayıp aynı zamanda hiç görülmemiş bir şekilde periyodik olmasından dolayı bizi şaşırttı.

Araştırmacılar bu patlamanın, çoğu GRB'den 100 ila 1000 kat daha uzun sürdüğünü belirtiyor.

Ayrıca başka bir galaksiden gelmesi de çok güçlü bir patlamaya işaret ediyor. GRB 250702B'nin kesin konumu henüz belirlenmedi ancak milyarlarca ışık yılı uzakta olduğu tahmin ediliyor.

Bilim insanları böyle bir patlamaya neyin yol açmış olabileceğinden emin değil. Makalenin bir diğer yazarı Andrew Levan "Eğer bu büyük kütleli bir yıldızsa, daha önce tanık olduğumuz hiçbir şeye benzemeyen bir çöküş yaşamış" diyor.

Ancak bu durumda en fazla birkaç saniye süren bir patlamanın açığa çıkması gerekirdi. 

Bir diğer ihtimalse bir yıldızın, bir kara delik tarafından parçalandığı gelgit kesintisi olayının (tidal disruption event / TDE) yaşanması. 

Dr. Martin-Carrillo, bu durumda bir gün sürecek patlamalar görülebileceğini söyleyerek ekliyor:

Ancak normal TDE'lerin aksine, bu patlamanın özelliklerini açıklamak için olağandışı bir yıldızın daha da olağandışı bir kara delik tarafından yok edilmesi gerekiyor.

Araştırmacılar halihazırda VLT ve NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu'yla patlama yerini gözlemleyerek tam konumunu belirlemeye çalışıyor. 

Dr. Martin-Carrillo "Bunu neyin ürettiğinden hâlâ emin değiliz ancak bu araştırmayla, bu son derece sıra dışı ve heyecan verici nesneyi anlama yolunda büyük bir adım attık" diyor.

Independent Türkçe, Space.com, Phys.org, The Astrophysical Journal Letters