عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
TEKNOLOJİ

Çin roketi parçalanarak en az 700 parça uzay enkazı yarattı

Binden fazla cisim risk altında

Uzun Yürüyüş 6A roketi, Taiyuan Uydu Fırlatma Merkezi'nden 6 Ağustos'ta fırlatıldı (AP)
Uzun Yürüyüş 6A roketi, Taiyuan Uydu Fırlatma Merkezi'nden 6 Ağustos'ta fırlatıldı (AP)
TT
TT

Çin roketi parçalanarak en az 700 parça uzay enkazı yarattı

Uzun Yürüyüş 6A roketi, Taiyuan Uydu Fırlatma Merkezi'nden 6 Ağustos'ta fırlatıldı (AP)
Uzun Yürüyüş 6A roketi, Taiyuan Uydu Fırlatma Merkezi'nden 6 Ağustos'ta fırlatıldı (AP)

Çin'e ait bir roketin üst kısmı parçalanarak en az 700 parça uzay enkazına yol açtı. 

Hükümete bağlı Şanghay Uzay Bilimleri Teknolojisi Akademisi'nin geliştirdiği Uzun Yürüyüş 6A roketi, salı günü 18 internet uydusunu yörüngeye bırakmıştı.

Alçak Dünya yörüngesini takip eden şirketler kısa süre sonra roketin en az 50 parça uzay enkazı oluşturduğunu tespit etmişti. 

İlk başta enkaza neyin yol açtığı bilinmiyordu fakat ABD Savunma Bakanlığı'na bağlı Uzay Komutanlığı 8 Ağustos Perşembe günü, roketin parçalandığını doğrulamıştı. 

Uzay Komutanlığı o esnada 300 civarında enkaz olduğunu belirtirken, halihazırda bu sayı 700'e ulaştı. 

ABD merkezli uzay izleme şirketi LeoLabs, uzay enkazı parçalarının 900'ü aşacağını tahmin ediyor. 

Yeryüzünden yaklaşık 800 kilometre yukarıdaki enkazın en azından birkaç yıl orada kalması bekleniyor. Uzayın bu kısmında atmosferin kuvveti çok düşük olduğu için enkazın onlarca yıl bile yörüngede kalması muhtemel. 

Fakat halihazırda enkaz parçalarının büyüklüğü bilinmediğinden, yörüngede ne kadar kalacakları kesin olarak söylenemiyor. 

Uzmanlar roketin bıraktığı enkazın, yörüngedeki en az 1100 uydu ve cisimle çarpışma riski olduğunu belirtiyor. 

Çin roketinin, uyduları Dünya'nın kutuplarında yörüngeye yerleştirmesi de ekvatordaki cisimlerle sert bir çarpışma yaşama ihtimalini öne çıkarıyor. Buffalo Üniversitesi Mühendislik ve Uygulamalı Bilimler Fakültesi'nden John L. Crassidis bunu kavşakta bir aracın diğerine yandan çarpmasına benzeterek şöyle diyor:

En kötü senaryo, enkaz alanındaki herhangi bir parçasının ekvator etrafında hareket eden bir şeyle çarpışması.

Enkaz, 800 kilometrenin altındaki cisimlere tehlike arz ederken, Uluslararası Uzay İstasyonu da yeryüzünden 408 kilometre yukarıda yer alıyor. Ancak NASA, henüz istasyonu tehdit eden bir olayın yaşanmadığını ifade ediyor.

Roketin parçalanmasına neyin yol açtığı halihazırda bilinmiyor. İlk kez Mart 2022'de fırlatılan Uzun Yürüyüş 6A, aynı yıl kasımda da parçalanarak 500'den fazla uzay enkazı parçası oluşturmuştu. 

Uzay izleme şirketi Slingshot Aerospace'ten Audrey Schaffer "Açıkçası roketin aynı sorunu tekrar yaşaması hayal kırıklığı yarattı" diyerek ekliyor:

Bu tür enkaz yaratan, önlenme potansiyeline sahip olaylar artık yaşanmamalı.

Uzun Yürüyüş 6A'nın yörüngeye yerleştirdiği 18 uydu, Şanghay Spacecom Uydu Teknolojileri'nin kurduğu ağın ilk üyeleri. Devlete bağlı kurum, nihayetinde 14 bin araç içeren bir yapay uydu ağı kurarak SpaceX'in Starlink ağına rakip olmayı amaçlıyor.

Independent Türkçe, Reuters, CNN, Space News

Daha fazlasını oku

 
 
TEKNOLOJİ

Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)
TT
TT

Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Şempanzelerin insan yüz ifadelerini taklit eden bir android robottan esneme "kapabildiğini" öne süren yeni araştırma, bu davranışın evrimsel kökenleri hakkında daha fazla soru işareti yaratıyor.

Esnemenin dikkat değişiklikleri, vücut ısısının düzenlenmesi ve dinlenmeyle uyarılma arasındaki geçişle ilişkili olduğu biliniyor.

Bulaşıcı esnemeyse, bir hayvanın başka birinin aynı davranışı sergilediğini gördükten sonra esnediği tuhaf bir davranış.

Bu davranışın bulaşıcı yönü, empati ve taklit gibi bazı sosyal etkileşim unsurlarıyla ilişkilendiriliyor.

Bugüne kadar memelilerde ve bazı balıklarda gözlemlenen bulaşıcı esnemenin evrimsel kökenleri hâlâ bilinmiyor.

Bilim insanları bu davranışın insanlarda, şempanzelerde ve köpeklerde yavaş yavaş ortaya çıktığını, insanlarda yaklaşık 4 ve şempanzelerde 5 yaşında, köpeklerdeyse yaklaşık 7 ayda belirginleştiğini söylüyor.

Görsel kaldırıldı.
Şempanzelerin esneme ve uzanma davranışları sergiledikleri örnekler (RMJM/Aline Sardin-Damasso/Mona)


Perşembe günü hakemli dergi Nature'da yayımlanan yeni bir araştırma, şempanzelerin bir android robotun esnemesine tepki olarak hem esneme hem de uzanma davranışı sergilediğini ortaya koydu.

Bulgular, başka bir bireyin esnemesini gözlemlemenin şempanzelerde otomatik bir tepkiyi tetiklemekten ziyade, dinlenme işareti işlevi görebileceğini düşündürüyor.

Bilim insanları çalışmada yüz ifadelerini taklit edebilen bir android kafa kullanarak 10 ila 33 yaşındaki 14 yetişkin şempanzenin tepkilerini test etti.

Android kafada esneme gibi yüz ifadelerini oluşturan kas görevi gören 33 adet dönme motoru vardı ve her ifade 10 saniye sürüyordu.

Çalışmadaki şempanzeler, androidin esneme, ağzını açma ve nötr yüz ifadeleri sergilediği 15 dakikalık 4 seansa sokuldu.

Bilim insanları bu seansları kamerayla kaydetti ve her şempanzenin tepki verme derecesiyle uzanarak geçirdiği süre puanlandı.
 

Görsel kaldırıldı.Android kafa ağzını açma ve esneme davranışı sergiliyor (Aline Sardin-Damasso/Mona)


14 şempanzeden 8'inin, androidin "esneme" ifadesine tepki olarak esnediği saptandı.

Araştırmacılar şöyle yazıyor: 

Sonuçlar, yetişkin şempanzelerin bireyler arası esneme bulaşıcılığını değişen derecelerde sergilediğini gösterdi: En yüksek bulaşıcılık, android ağzını tamamen açtığında meydana geldi, ağzı kısmen açık olduğunda tepki azaldı ve androidin ağzı kapalıyken bulaşma görülmedi.

8 şempanze de esneme karşısında uzandı ve bazıları uzanmadan önce yatak malzemesi topladı.

Bilim insanları, "Şempanzeler, androidin esnemesini izlerken yatak malzemesi toplamak, yuva yapmak ve uzanmak gibi uyku haliyle ilişkili davranışlar sergiledi" diye yazıyor.

Araştırmacılara göre bulgular, cansız bir model kaynaklı bulaşıcı esnemenin ilk örneğini sunuyor gibi görünüyor.

Bilim insanları bu sonuçların, primatların bulaşıcı davranışlara yatkınlığına daha fazla ışık tuttuğunu söylese de burada tam olarak hangi biyolojik mekanizmaların rol oynadığının belirsizliğini koruduğunu ekliyor.

Araştırmacılar, gelecekteki çalışmaların robotların gerçekleştirdiği diğer eylemlerin de hayvanlar için bulaşıcı olup olmadığını ortaya çıkarmasını umuyor.


 Independent Türkçe, independent.co.uk/news