Kurşunlu benzin, ABD'de 151 milyon kişide ruh sağlığı sorunları yaratmış

Kurşunlu benzinin bazı zararları bilinse de uzun bir süre geniş çapta kullanılmaya devam edildi (Reuters)
Kurşunlu benzinin bazı zararları bilinse de uzun bir süre geniş çapta kullanılmaya devam edildi (Reuters)
TT

Kurşunlu benzin, ABD'de 151 milyon kişide ruh sağlığı sorunları yaratmış

Kurşunlu benzinin bazı zararları bilinse de uzun bir süre geniş çapta kullanılmaya devam edildi (Reuters)
Kurşunlu benzinin bazı zararları bilinse de uzun bir süre geniş çapta kullanılmaya devam edildi (Reuters)

Çocukken kurşunlu benzine maruz kalmanın, en az 151 milyon Amerikalının ruh sağlığı sorunları yaşamasıyla bağlantılı olduğu saptandı. 

1920'lerde motor performansını iyileştirdiği gerekçesiyle benzine kurşun eklenmeye başlandı. Özellikle 1960-1970'lerde çok yaygın kullanılan kurşunlu benzin pek çok sağlık sorununu da beraberinde getirdi. 

Uzmanlar kurşuna herhangi bir seviyede maruz kalmanın güvenli olmadığını söylüyor. Çok düşük seviyede bile maruz kalınca bilişsel sorunlar yaratabilen madde, çocuklar için daha büyük bir tehdit.

ABD 1996'da kurşunlu benzini yasaklarken, Avrupa ülkeleri de 2000'lerin başından itibaren benzer kararlar aldı. Türkiye de 2004'te kurşunlu benzini yasakladı.

Journal of Child Psychology and Psychiatry adlı hakemli dergide dün (4 Aralık) yayımlanan çalışmayı yürüten ekip, çocukken kurşuna maruz kalmanın ABD halkının ruh sağlığını nasıl etkilediğini masaya yatırdı. 

1940-2015 dönemine odaklanan araştırmacılar, çocukların kan değerlerindeki kurşun seviyesi, kurşunlu benzin kullanımı ve nüfus istatistiklerine ilişkin eski verilerden yararlandı.

Ekip bu verilerden yola çıkarak 2015'te sağ olan bütün Amerikalıların, hayatı boyunca kurşuna ne kadar maruz kalmış olabileceğini hesapladı.

Bilim insanları ayrıca kurşuna maruz kalma ve ruh sağlığı arasındaki ilişkiyi inceleyen diğer çalışmalardan da yararlandı.

ABD halkı genelinde, çocukken araba egzozundan kaynaklanan kurşuna maruz kalmayla bağlantılı yaklaşık 151 milyon ruh sağlığı vakası görüldüğü sonucuna vardılar. 

Bunun sonucunda depresyon, anksiyete, dikkat bozukluğu veya hiperaktivite sorunlarının ortaya çıktığı kaydedildi. Araştırmacılar ayrıca insanların ani dürtülerini kontrol etme becerisinin düştüğünü ve onları nevroza daha yatkın hale getirdiğini tespit etti.

Kurşunla bağlantılı ruh sağlığı sorunlarının en çok 1966-1986'da doğan kişilerde görüldüğü saptandı. Bu muhtemelen kurşunlu benzin kullanımının epey yaygın olmasından kaynaklanıyor. 

Duke ve Güney Karolina Tıp Üniversitesi'nde nöropsikoloji alanında çalışan Aaron Reuben, ortak yazarı olduğu çalışmanın "kurşunun zararlı olduğuna dair yeni bir bilgi sunmadığını veya neden-sonuç ilişkisini kanıtlamadığını, sadece mevcut verileri alıp tüm ABD nüfusuna uyguladığını" söyleyerek ekliyor:

Kurşunun zararını herhangi bir şekilde abarttığımızdan hiç endişe duymuyoruz.

Benzinden çıkarılsa da kurşunun bazı oyuncak ve bataryalarda hâlâ kullanıldığını belirten Reuben bu maddenin tamamen yasaklanması gerektiğini vurguluyor:

Daha iyi alternatifler var ve bunlar kullanılmalı. Ne zaman bir şirket kurşun içeren bir ürün üretse, bundan kâr elde ediyor ve bedelini herkes ödüyor. Buna bir son vermenin zamanı geldi.

Aynı ekip başka bir araştırmada, kurşunlu benzine maruz kalmanın ABD nüfusunun yaklaşık yarısının IQ'sunu düşürdüğünü saptamıştı.

Independent Türkçe, NBC News, Newsweek, Science Daily, Journal of Child Psychology and Psychiatry, PNAS, BirGün



Tesla'daki düşüşle Elon Musk, 121 milyar dolar kaybetti

Fotoğraf: AP
Fotoğraf: AP
TT

Tesla'daki düşüşle Elon Musk, 121 milyar dolar kaybetti

Fotoğraf: AP
Fotoğraf: AP

Tesla hisselerinin bu yılın en kötü günlerinden birini yaşamasının ardından Elon Musk'ın servetinin, aralık ayındaki zirvesinden bu yana 121 milyar dolar azaldığı Forbes tarafından bildirildi.

Forbes'un hesaplamalarına göre Tesla CEO'sunun perşembe günü 8,8 milyar dolar hisse değeri kaybı yaşamasıyla net değeri 342 milyar dolara düştü. Dergiye göre Musk 17 Aralık'ta, üç aydan daha kısa bir süre önce 464 milyar dolar değerindeydi.

ABD Başkanı Donald Trump'ın Kanada, Çin ve Meksika'ya gümrük vergisi uygulamasıyla yatırımcıları ürkütmesinden bir gün sonraki perşembe günü S&P 550 yüzde 1,78'lik bir çakılma yaşarken Tesla hisseleri de düştü.

Musk'ın serveti büyük ölçüde şirket varlıklarından kaynaklanıyor.

Kasımda Trump'ın seçilmesinin ardından Tesla hisseleri sıçrama yapmıştı. Aralıkta hisse başına 479 dolara ulaşmıştı. Perşembe günü piyasa saatlerinden sonra 261 dolardan işlem görüyordu. Çin, şirketin en büyük ikinci tüketici pazarı konumunda.

Diğer Amerikan otomobil üreticileri gibi Tesla da araçlarının üretiminde Kanada'dan ithal edilen parçalara bel bağlıyor. Şirketin Mali İşler Müdürü Vaibhav Taneja bile gümrük vergilerinin faaliyetler üzerindeki zararlı etkilerine karşı ocak ayında yatırımcıları uyarmıştı.

Hissedarlar seçimin Tesla'ya iyi haberler getirmesini bekliyordu. Musk, Trump'ın kampanyasına ve Cumhuriyetçi Parti'nin diğer çalışmalarına 300 milyon dolar bağış yapmıştı. Ancak borsa, Trump'ın gümrük vergileri tehdidinde bulunması, bunları uygulamaya koyması ve ardından yön değiştirmesinden bu yana bir dizi düşüş günü yaşadı. Ekonomistler belirsizliğin de piyasada bir erime yarattığını iddia ediyor.

Musk, diğer şirketleri SpaceX ve xAI sayesinde hâlâ seçim gününe kıyasla 78 milyar dolar daha zengin. 

Ve hâlâ dünyanın en zengin kişisi. Musk'ın net değerinin Meta CEO'su Mark Zuckerberg'ün altına düşmesi için 125 milyar dolar daha kaybetmesi gerekiyor. Zuckerberg, tahmini 217 milyar dolarlık varlığıyla halihazırda dünyanın en zengin ikinci ismi.

Düşen hisse senedi piyasasının darbe almasının yanı sıra (Musk'ın da katkıda bulunduğu) artan işsizlik rakamlarıyla sarsılan Tesla markası, Musk'ın binlerce federal hükümet çalışanının işine son veren Hükümet Verimliliği Bakanlığı'nda "özel devlet çalışanı" olmasından bu yana da zarar gördü.

Musk'ın giderek itibarsızlaşması nedeniyle Teslalar ve sürücüleri saldırıların hedefi haline geliyor ve bu durum, araç sahiplerini otomobillerini satmaya itiyor. Electrek'e göre Avrupa genelindeki satışlar Almanya'da yüzde 71, Norveç'te yüzde 45, Fransa ve İspanya'da yüzde 44 düştü.

Kısa süre önce New Orleans'taki bir Tesla Cybertruck, şehrin Mardi Gras geçit töreninden ayrılmak için polis refakatine ihtiyaç duymuştu.

Önceki günlerde Massachusetts'teki Tesla şarj istasyonları ateşe verilmiş ve Fransa'daki bir galeride çıkan yangında 12 araç hasar görmüştü. Her iki bölgedeki polisler, yangınların kasten çıkarıldığından şüpheleniyor.

Independent Türkçe