Birleşmiş Milletler: Kadın hakları saldırı altında

Brezilya'da kadına yönelik şiddete karşı düzenlenen protestolardan (Arşiv - Reuters)
Brezilya'da kadına yönelik şiddete karşı düzenlenen protestolardan (Arşiv - Reuters)
TT

Birleşmiş Milletler: Kadın hakları saldırı altında

Brezilya'da kadına yönelik şiddete karşı düzenlenen protestolardan (Arşiv - Reuters)
Brezilya'da kadına yönelik şiddete karşı düzenlenen protestolardan (Arşiv - Reuters)

Yeni bir Birleşmiş Milletler (BM) raporuna göre, dünya liderlerinin cinsiyet eşitliği için dönüm noktası niteliğindeki bir planı kabul etmelerinden otuz yıl sonra, kadın ve kız çocuklarının hakları saldırı altında. Şarku’l Avsat’ın AP'den aktardığına göre cinsiyet ayrımcılığı halen ekonomilerin ve toplumların derinliklerine işlemiş durumda.

Bugün yayınlanan ve kadın hakları ile toplumsal cinsiyet eşitliğine odaklanan BM raporuna göre, dünya genelindeki hükümetlerin yaklaşık dörtte biri geçen yıl kadın haklarında gerileme olduğunu bildirdi.

Kız çocuklarının eğitimi ve aile planlamasına erişim konusunda kaydedilen bazı ilerlemelere rağmen, Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women) tarafından hazırlanan raporda, her 10 dakikada bir kadın ya da kız çocuğunun partneri ya da aile üyesi tarafından öldürüldüğü ve çatışmaya bağlı cinsel şiddetin 2022'den bu yana yüzde 50 arttığı belirtildi.

Dünya Kadınlar Günü öncesinde yayınlanan raporda, sadece 87 ülkenin kadınlar tarafından yönetildiği kaydedildi.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres yaptığı açıklamada, “Küresel olarak kadın hakları saldırı altında. Eşit hakların genelleştirilmesi yerine, kadın düşmanlığının genelleştirildiğini görüyoruz. Dünya, insan haklarını, eşitliği ve güçlendirmeyi tüm kadınlar ve kız çocukları için ve herkes için, her yerde bir gerçeklik haline getirme konusunda sağlam durmalı” ifadelerini kullandı.

1995 yılında Pekin'de düzenlenen Dünya Kadın Konferansı’na katılan 189 ülke, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda dönüm noktası niteliğinde bir deklarasyon ve 150 sayfalık bir eylem programı kabul etmiş; yoksulluk ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadele ve kadınların iş dünyasında, hükümette ve barış masasında üst düzey pozisyonlara yerleştirilmesi de dahil olmak üzere 12 alanda cesur eylem çağrısında bulunmuştu.

Deklarasyonda, ilk kez insan hakları arasında kadınların ‘cinsel sağlık ve üreme sağlığı da dahil olmak üzere cinsellikleriyle ilgili konularda ayrımcılık, baskı ve şiddetten uzak bir şekilde’ kontrol ve karar verme hakları da yer almıştı.

BM'nin toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesinden sorumlu organı, 159 ülkenin katkılarını içeren yeni raporunda, ülkelerin son beş yılda toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın hakları konusunda pek çok adım attığını, ancak bu hakların dünya genelinde artan tehditlerle karşı karşıya kalmaya devam ettiğini belirtiyor.

Raporun olumlu yönüne göre ise son beş yıl içinde ülkelerin yaklaşık yüzde 88'i kadına yönelik şiddeti ele alan yasalar çıkardı ve mağdurlara yardımcı olacak hizmetleri onayladı. Çoğu ülke işyerinde ayrımcılığı yasakladı ve ülkelerin yüzde 44'ü kız çocukları ve kadınlar için eğitim ve öğretimin kalitesini artırmak için çalışıyor.

Bununla birlikte, cinsiyet ayrımcılığı yerleşikliğini koruyor; güç ve kaynaklar arasındaki büyük uçurumlar kadın haklarını kısıtlıyor.

Rapora göre, kadınlar erkeklerin sahip olduğu yasal hakların yalnızca yüzde 64'üne sahip. Kadın milletvekillerinin oranı 1995'ten bu yana iki kattan fazla artmış olmasına rağmen, milletvekillerinin dörtte üçü halen erkek.



İnsanlık tarihini baştan yazan keşif: 1,5 milyon yıllık kemik aletler bulundu

Doğu Afrika'daki kazı alanından çıkarılan kemik aletlerin en büyükleri, fil kemiğinden yapılanlardı (İspanya Ulusal Araştırma Konsey)
Doğu Afrika'daki kazı alanından çıkarılan kemik aletlerin en büyükleri, fil kemiğinden yapılanlardı (İspanya Ulusal Araştırma Konsey)
TT

İnsanlık tarihini baştan yazan keşif: 1,5 milyon yıllık kemik aletler bulundu

Doğu Afrika'daki kazı alanından çıkarılan kemik aletlerin en büyükleri, fil kemiğinden yapılanlardı (İspanya Ulusal Araştırma Konsey)
Doğu Afrika'daki kazı alanından çıkarılan kemik aletlerin en büyükleri, fil kemiğinden yapılanlardı (İspanya Ulusal Araştırma Konsey)

Tanzanya'da 1,5 milyon yıllık kemik aletler keşfedildi. Çarpıcı bulgular, insanların hayvan kemiklerinden alet yapma becerisini sanılandan 1 milyon yıl önce kazandığını gösteriyor.

İnsanlığın evriminde kritik bir dönüm noktasına işaret eden alet yapımı, bilişsel bir yeteneğin göstergesi. Ayrıca ilk insanların aletler yardımıyla hayvanların ilik ve etini tüketmeye başladığı ve bunun da gelişimine katkı sağladığı tahmin ediliyor.

İlk taş aletlerin insan cinsinden önce ortaya çıktığı düşünülürken, bulunan en eski örnekler 3,3 milyon yıl önceye tarihleniyor.

Ancak bilinen en eski kemik aletler Avrupa'da bulunmuş ve 250 bin ila 400 bin yıl önceye dayandırılmıştı. Daha eski bazı kazı alanlarında yeri kazmak için kullanıldığı düşünülen boynuz gibi kemik parçaları ortaya çıkarılsa da bunların özel bir işlemden geçtiğine dair kanıt bulunamamıştı.

2015 ila 2022'de Tanzanya'nın önemli kazı alanı Olduvai Geçidi'nde çalışmalar yürüten arkeologlar, hayvan kemiklerinden yapılmış 1,5 milyon yıllık aletler tespit etti.

Kazı alanında 1,5 milyon ila 2,7 milyon yıl önce yapılmış taş aletler ve hayvan kemikleri bulunmuştu. Ancak bu kemikleri yakından inceleyen bilim insanları, bazılarının kasten kırılıp yontulduğunu fark etti.

Bulguları önde gelen hakemli dergi Nature'da dün (5 Mart) yayımlanan çalışmada 1,5 milyon yıl önceye tarihlenen toplam 27 kemik alet saptandı. Fil kemiğinden yapılanların uzunluğu 22-38, hipopotamdan üretilenlerse 18-30 santimetreydi.

sxdcfgtyh
Kemik aletler birbirleriyle aynı tarzda üretilmiş gibi görünüyor (İspanya Ulusal Araştırma Konseyi)

Alanda hominin fosilleri görülmediği için aletlerin kim tarafından yapıldığı bilinmiyor. Ancak araştırmacılar bölgede yapılan önceki çalışmalara dayanarak Homo erectus veya hominin türü Paranthropus boisei'nin elinden çıktıklarını tahmin ediyor.

Aletlerin hangi amaçla kullanıldığı da kesin değil ancak hayvanların derisini yüzmek ve yeni aletler üretmek için kullanılmaları yüksek bir ihtimal.

University College London'dan Dr. Renata Peters ortak yazarı olduğu çalışma hakkında, "Bu aletler, üreticilerinin kemikleri dikkatlice işlediğini ve yararlı şekiller oluşturmak için parçaları yonttuğunu gösteriyor" diyerek ekliyor: 

Bu kadar erken bir zaman dilimine ait bu kemik aletleri bulmak bizi heyecanlandırdı. Bu, insan atalarının becerilerini taştan kemiğe aktarabildiği anlamına geliyor ki bu da 1 milyon yıl boyunca başka bir yerde görmediğimiz karmaşık bir biliş seviyesi.

Araştırmacılar fil kemiğinden yapılan aletlere karşın bölgede fil cesedine dair herhangi bir ize rastlamadı. Bu nedenle fil kemiği aletlerinin başka bir yerde üretildiğini düşünüyorlar. İspanya Ulusal Araştırma Konseyi'nden çalışmanın başyazarı Dr. Ignacio de la Torre, bu dönemdeki hominin beyninin, belirli bir aletin görüntüsünü çevredeki herhangi bir taşa uygulamaktan daha fazlasını yapabilecek kadar gelişmiş olduğunu öne sürüyor.

Ekip ayrıca aletlerin yapımı arasında 100 bin yıl gibi uzun değil, onlarca yıllık, çok daha kısa süre geçtiğini söylüyor. Çalışmada yer almayan Cambridge Üniversitesi arkeoloğu James Clark, "Makaleyle ilgili en heyecan verici şeylerden biri, aynı alanda bu kadar çok aletin bulunması ve bu gerçekten alışılmadık bir durum" diyor.

Kemiklerden alet yapımının, yaklaşık 1 milyon yıl sonra dünyanın başka bir yerinde ortaya çıkana kadar nasıl süreçlerden geçtiği belirsizliğini koruyor. Ancak uzmanlar, kazı çalışmaları ve fosil kayıtlarının incelenmesiyle başka örneklerin ortaya çıkabileceğini düşünüyor. 

Dr. de la Torre "İlk insanların yaptığı kocaman bir alet dünyasını kaçırıyor olabiliriz" diyor:

Biz arkeologlar doğru gözlerle yeterince dikkatli bakmamış olabiliriz.

Independent Türkçe, Science Alert, New York Times, CNN, Nature