Muhabbet kuşlarının beyninde, insanlardaki gibi bir ses haritası bulundu

Bilim insanları bu yapıyı orga benzetiyor

Muhabbet kuşları eşsiz bir taklit yeteneğine sahip (Unsplash)
Muhabbet kuşları eşsiz bir taklit yeteneğine sahip (Unsplash)
TT

Muhabbet kuşlarının beyninde, insanlardaki gibi bir ses haritası bulundu

Muhabbet kuşları eşsiz bir taklit yeteneğine sahip (Unsplash)
Muhabbet kuşları eşsiz bir taklit yeteneğine sahip (Unsplash)

Muhabbet kuşlarının, beyinlerinde insanlara benzer bir yapı bulunması sayesinde çeşitli sesleri çıkarabildiği tespit edildi. 

Konuşkanlıklarıyla bilinen küçük bir papağan türü olan muhabbet kuşları (Melopsittacus undulatus), insanlarınki de dahil pek çok sesi taklit edebiliyor. 

Guinness Dünya Rekorları'na göre türün Puck isimli bir üyesi, 1728 sözcükle en büyük kelime dağarcığına sahip kuş unvanını almıştı.

New York Üniversitesi'nden Michael Long "Bir şeyi vokal olarak taklit edebilme yeteneği, hayvanlar aleminde son derece nadir görülen bir şey" diyor.

Long ve yine New York Üniversitesi'nden Zetian Yang, bulguları hakemli dergi Nature'da dün (19 Mart) yayımlanan çalışmada muhabbet kuşlarının bunu nasıl yaptığını araştırdı. 

Bilim insanları, 4 muhabbet kuşu cıvıldadığı sırada beyinlerindeki sinir hücrelerinin aktivitesini izledi. Ön beyinde yer alan ve ses çıkarmanın motor kontrolünde rol oynadığı bilinen anterior arcopallium adlı bölgeye odaklandılar.

Araştırmacılar, anterior arcopalliumun merkezi çekirdeğinde, yalnızca muhabbet kuşları belirli sesler çıkardığında aktive olan nöronlar saptadı. Bu hücrelerin bazıları sesli, diğerleri sessiz harfler; bir kısmı tiz ve ötekiler de pes sesler için aktive oluyordu.

Bu yapıyı orga benzeten Long "Bu vokal ses çıktılarının her birini temsil edebilen ve daha sonra istediğini çalabilen bir tuş kümesi veya bu durumda beyin hücreleri kümesi sözkonusu" diye açıklıyor.

Araştırmacılar insan beyninde de benzer bir ses haritası olduğunu ifade ediyor. Long şöyle diyor:

Beynin, insan beynindeki önemli bir konuşma bölgesine benzeyen bir bölümünde vokal seslerin temsil edildiğini gördük. 

Ekip daha sonra vokal sesleri taklit etmeyen Taeniopygia guttata türündeki kuşları inceledi. Bu kuşlar genellikle en fazla bir saniye uzunluğunda tek bir şarkı öğreniyor ve aylarca buna çalışıyor.

Bu kuşların beyninde, muhabbet kuşlarındaki gibi bir yapı saptanmadı. Hayvanların beyninin, şarkıları karmaşık ve deşifre edilmesi zor bir şekilde kodladığı görüldü.

Long, muhabbet kuşlarının basit ve sezgisel bir sistemle karmaşık sesler ürettiğini, Taeniopygia guttata'nın ise basit bir şey yapmak için karmaşık bir sistem kullandığını söylüyor.

Rockefeller Üniversitesi'nden Erich Jarvis, yer almadığı çalışma hakkında şöyle diyor:

Sinirsel aktivitenin ve buna bağlı vokal davranışların papağanlarla insanlar arasında, öz ötücü kuşlarla papağanlar arasında olduğundan daha benzer olduğunu gösteriyor.

Bilim insanları muhabbet kuşlarının beyninde konuşmanın nasıl üretildiğini öğrenmenin, insanlardaki konuşma bozukluklarının tedavisine fayda sağlayabileceğini söylüyor.

Independen Türkçe, New Scientist, Interesting Engineering, Nature, Guinness Dünya Rekorları



NASA teleskobu, evrenin karanlık çağlarını sona erdiren galaksiyi keşfetti

JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
TT

NASA teleskobu, evrenin karanlık çağlarını sona erdiren galaksiyi keşfetti

JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)
JADES GS-z13-1 galaksisi (kırmızı nokta), evrenin kritik süreçlerinden birinin sanılandan daha önce başladığına işaret ediyor (NASA/ESA/CSA)

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), evrenin en eski galaksilerinden birinden beklenmedik bir ışık yakaladı. Bilim insanları evrenin karanlık çağının sanılandan daha erken sona ermiş olabileceğini söylüyor.

Standart modele göre 13,8 milyar yıl önce gerçekleşen Büyük Patlama'nın ardından evren muazzam bir hızda genişledi ve sonra soğumaya başladı. Karanlık çağlar diye bilinen yüzlerce milyon yıllık bir dönem boyunca evren, çok yoğun bir hidrojen sisiyle kaplıydı.

Ancak daha sonra ilk yıldızların, galaksilerin ve kara deliklerin oluşmasıyla ortaya çıkan ultraviyole ışınlar, nötr haldeki hidrojeni iyonize etmeye başladı ve "kozmik şafak" denen olayla evrenin "ışıkları yandı". 

Yeniden İyonlaşma Çağı diye bilinen bu dönemin, Büyük Patlama'dan yaklaşık 1 milyar yıl sonra sona erdiği düşünülüyor. Ancak JWST'nin son gözlemleri daha erken bir tarihe işaret ediyor.

NASA öncülüğünde geliştirilen teleskobu kullanan bilim insanları, Büyük Patlama'dan yaklaşık 330 milyon yıl sonraki döneme ait bir galaksi tespit etti. Evren genişledikçe, uzaktaki cisimlerden gelen ışık, spektrumun kırmızı ucuna doğru kayıyor. Kırmızıya kayma ya da Doppler etkisi denen bu olgu sayesinde ışığın ne kadar uzaktan geldiği anlaşılıyor.

Uluslararası araştırma ekibi, JADES-GS-z13-1 isimli galaksiden gelen ışığı incelerken şaşırtıcı bir şeyle de karşılaştı: ultraviyole ışıkta saptanan Lyman-alfa emisyonu adlı parlak dalga boyu.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (26 Mart) yayımlanan çalışmaya göre bu ışıma, iyonlaşma sürecine işaret ediyor ve bilim insanlarının bu dönemden beklediğinden çok daha parlak. Bilim insanları, hidrojen gazını iyonize edecek kadar yıldız oluşmadan bu ışığın Dünya'ya ulaşmaması gerektiğini söylüyor.

Arizona Üniversitesi'nden Kevin Hainline ortak yazarı olduğu çalışma hakkında "Evrenin nasıl geliştiğine dair anlayışımızı göz önüne alınca, gerçekten böyle bir galaksi bulmamalıydık" diye açıklıyor: 

Erken evreni, güçlü fenerleri bile bulmayı son derece zorlaştıracak kalın bir sisle örtülü olarak düşünebiliriz ancak burada bu galaksiden gelen ışık demetinin perdeyi deldiğini görüyoruz. Bu büyüleyici emisyon çizgisi, evrenin nasıl ve ne zaman yeniden iyonlaştığına dair muazzam çıkarımlara sahip.

Ekip, galaksiden gelen bu emisyonun kaynağını henüz bilmiyor. Ancak galaksi çekirdeğindeki yıldız oluşum sürecinden veya yıldızları parçalayan süper kütleli bir kara delikten kaynaklanabileceğini söylüyorlar. 

Evrenin ilk dönemlerine ışık tutan JWST, JADES-GS-z13-1'den eski başka galaksiler de keşfetmişti. Ancak bunlarda yeniden iyonlaşmaya dair izlere rastlanmamıştı. 

Daha sonra yapılacak gözlemler, evrenin karanlık çağlarının ne zaman bittiğine dair daha net bir fikir sunabilir.

Kopenhag Üniversitesi'nden çalışmaya liderlik eden Joris Witstok son bulgular hakkında "Mevcut tüm kanıtlar yeniden iyonlaşmanın oldukça 'geç' ve ani bir şekilde gerçekleştiğine işaret ediyor" diyor:

Büyük Patlama'dan 300 milyon yıl sonra başlamış olabileceğine dair kanıtımız, modellerimizi değiştirmemiz gerekebileceği anlamına geliyor.

Independent Türkçe, NASA, Reuters, ABC, Nature