Yeni ateşkes önerisi ile Witkoff'un orijinal önerisi arasında hangi farklar var?https://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5177085-yeni-ate%C5%9Fkes-%C3%B6nerisi-ile-witkoffun-orijinal-%C3%B6nerisi-aras%C4%B1nda-hangi-farklar-var
Yeni ateşkes önerisi ile Witkoff'un orijinal önerisi arasında hangi farklar var?
Dün çekilen ve Gazze Şeridi'nin yıkık binalarının ardında güneşin batışını gösteren bir fotoğraf (AFP)
Herkes Hamas Hareketi ve diğer Filistinli grupların kabul ettiklerini bildirdikten sonra, arabulucuların Gazze Şeridi'nde geçici ateşkes için sunduğu son teklife İsrail'in vereceği yanıtı bekliyor.
Yeni öneri 60 günlük ateşkes öngörüyor. Çeşitli taraflar, bu yeni önerinin birkaç ay önce ABD Başkanı Donald Trump'ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un sunduğu öneriden çok da farklı olmadığını ve arabulucuların her iki tarafın da kabul etmesi umuduyla öneride birkaç kez değişiklik yaptığını vurguladı.
Dün Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Cibaliye Mülteci Kampı’nın batısında İsrail’in hava saldırıları düzenlediği bölgeden kaçan bir kadın ve çocuk (AFP)
Katar Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Macid el-Ensari dün yaptığı açıklamada, Hamas'a Gazze'de ateşkes için sunulan önerinin, Filistinlilerin kanının dökülmesini önlemek için ‘mümkün olan en iyi seçenek’ olduğunu ve Hamas'ın bu öneriye son derece olumlu yanıt verdiğini söyledi. İsrail'in daha önce kabul ettiği öneriyle neredeyse aynı olan ve Hamas'ın kabul ettiği öneri, İsrail'in daha önce kabul ettiği öneriyle yüzde 98 aynı içeriğe sahip.
Peki, orijinal öneri ile güncellenmiş versiyonu arasında hangi farklar var?
Garantiler
Hamas ve daha önce İsrail tarafından sunulan önceki değişikliklerin bir kısmını içeren yeni öneri, ABD dahil arabulucuların garantisiyle 60 gün süreyle ateşkesin sağlanmasını, ikinci aşama müzakerelerin derhal başlatılmasını ve müzakereler devam ettiği sürece ateşkesin sürdürülmesini öngörüyor.
Orijinal öneri ise herhangi bir güvenceye atıfta bulunmuyor, müzakereler devam ettiği sürece ateşkesin devam edeceğini belirtmiyor, tarafları müzakereleri sürdürmeye çağırmakla yetiniyordu.
Hayatta kalan ve ölen rehineler
Yeni öneri, ilk gün ve ellinci günde iki grup halinde 10 İsrailli rehinenin salıverilmesi ve bunun karşılığında İsrail hapishanelerinde bulunan belirli sayıda Filistinli tutuklunun serbest bırakılmasını içeriyor. Serbest bırakılması istenenler arasında ömür boyu ve ağır hapis cezasına çarptırılmış yaklaşık 140 Filistinli tutuklunun yanı sıra, 15 yıldan fazla hapis yatmış 60 kişi, kadınlar, çocuklar ve 7 Ekim 2023 tarihinden sonra Gazze'den tutuklanan diğer kişiler de yer alıyor.
Orijinal öneri ise önceki anlaşmadaki takas şartlarıyla aynı şekilde, ilk gün rehinelerin tamamının serbest bırakılmasını öngörüyordu.
Dün Han Yunus’ta çadırlarına düzenlenen İsrail saldırısında hayatını kaybeden Filistinlilerin cenaze namazını kılan Filistinliler (Reuters)
Ateşkesin yedinci günden otuzuncu gününe kadar İsrailli 18 rehinenin cesetleri de iki aşamada teslim edilecek. Bunun karşılığında belirli sayıda Filistinlinin cesedi teslim edilecek. Orijinal öneride her İsrail cesedi karşılığında yaklaşık 10 Filistinli cesedinin teslim edilmesi öngörülüyordu.
İnsani yardımlar
Orijinal ve yeni teklifler, insani yardımların ilk günden itibaren derhal ve bol miktarda sağlanmasını öngörüyor.
Dün Gazze Şeridi'nin orta kesimlerindeki Deyr el-Belah'a havadan yapılan yardımlar (AP)
İsrail'in çekilmesi
İki öneri, İsrail güçlerinin geçtiğimiz mart ayında ateşkesin ihlal edilmesinden önceki duruma geri dönmesini, bazı bölgelerde yaklaşık bir kilometre, diğer bölgelerde ise daha az veya daha fazla olmak üzere önceden belirlenmiş mesafelerde geri çekilmesini öngörüyor.
Dün İsrail'in Gazze sınırında zırhlı bir askeri personel taşıyıcı tarafından gerçekleştirilen bir manevra (Reuters)
İsrail, arabulucuların son önerisinde yer alan ve Hamas'ın 4 hafta önce üzerinde değişiklikler yaptığı haritaya göre Morag Koridoru yakınlarındaki Refah'ın çeşitli bölgelerinde kalarak varlığını sürdürecek.
Ayrıca Gazze’nin yönetimi savaşın ertesi günü, Hamas ve Filistinli grupların silahları ve kaderini belirleyecek konular da dahil olmak üzere kapsamlı anlaşmanın şartları çerçevesinde tartışılacak.
Endişe verici iç ve bölgesel koşulların yanında SDG garantiler ve ortaklık arayışındahttps://turkish.aawsat.com/arap-d%C3%BCnyasi/5177216-endi%C5%9Fe-verici-i%C3%A7-ve-b%C3%B6lgesel-ko%C5%9Fullar%C4%B1n-yan%C4%B1nda-sdg-garantiler-ve-ortakl%C4%B1k
Endişe verici iç ve bölgesel koşulların yanında SDG garantiler ve ortaklık arayışında
Suriye'nin kuzeydoğusundaki Deyrizor ilinin el-Buseyra beldesinde devriye gezen SDG üyeleri, 4 Eylül 2023 (AFP)
Rustem Mahmud
ABD'nin arabuluculuğu ve her iki tarafa uyguladığı baskının yanı sıra ABD Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın çabalarına rağmen SDG ile Suriye hükümeti arasındaki ikili müzakereler, geçtiğimiz temmuz ayının başlarında, tarafların 10 Mart'ta mutabık kaldıkları bu güçlerin Suriye ordusuna entegrasyonu konusunda şiddetli anlaşmazlıklar nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
Bundan sadece birkaç gün sonra taraflar birkaç hafta içinde Fransa'nın başkenti Paris'te ikili görüşmelere katılmayı kabul ettiklerini açıkladılar. Ancak Halep'in doğusundaki Deyr Hafir bölgesinde taraflar arasında güvenlik gerginlikleri ve yerel askeri çatışmalar patlak verdi. Bunu, Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın Suriye'nin başkenti Şam'a yaptığı özel ziyaret izledi. Ardından, SDG ve ona bağlı Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi himayesinde, yeni iktidara kökten karşı çıkan aralarında Suveyda’daki Dürzilerin Ruhani lideri Şeyh Hikmet el-Hicri'nin de bulunduğu çeşitli kesimlerin katılımıyla Haseke şehrinde bir siyasi konferans düzenlendi. Bu durum, taraflar arasındaki meseleyi en başa döndürdü ve Suriye yönetimi Paris’teki toplantıya katılmayacağını açıkladı. SDG ise, ülkenin kuzeydoğusundaki birçok bölgede kendisine karşı askeri hamlelerin arttığını belirten bir açıklama yayınladı.
Bu gelişmeler çerçevesinde ‘kendisi için belirsiz’, son derece değişken ve bağlamı muğlak bir bölgesel ve uluslararası ortam arayışında olan SDG, Suriye denklemindeki konumunu ve rolünü korumaya çalışırken, terörle mücadele alanındaki başarılarını, askeri güçlerini, sembolik otoritesini ve bölgesel ve uluslararası siyasi ilişkiler ağını, özellikle de ülkenin önümüzdeki on yıllar boyunca nasıl bir yapıya kavuşacağının belirleneceği bu dönemde, Suriye içinde etkili bir aktör haline gelmek için bir araç olarak kullanmaya çalışıyor.
SDG, yakın gelecekte etkileşime girip yoğunlaşarak konumunu ve Şam yönetimi ile ulaşmayı hedeflediği formülü fiilen ortadan kaldırabilecek birçok faktörden endişe duyuyor.
SDG’nin endişeleri
SDG, yakında konumunu ve Şam yönetimi ile ulaşmayı hedeflediği formülü fiilen ortadan kaldırabilecek faktörlerin yoğunlaşmasından endişe duyuyor. Şu anda sahip oldukları güç ve sahadaki kontrol, uluslararası koruma ve destekle sağlanıyor. SDG Suriye'nin iç kurumları ve yasaları tarafından ya da bölgesel ve uluslararası resmi tanıma tarafından açıkça tanımlanmış herhangi bir meşruiyete sahip değil. SDG’ye yakın bazı siyasi liderle temasa geçen Al Majalla, gelecekteki endişelerin önümüzdeki aylarda gerçekleşebilecek üç dönüşümle özetlenebileceği konusunda hemfikir olduklarını öğrendi.
SDG lideri Mazlum Abdi, Suriye'nin kuzeydoğusundaki Kamışlı'da düzenlenen Birlik ve Uzlaşı Konferansı’na katıldı, 26 Nisan 2025 (AFP)
Suriye hükümet güçleriyle sahada gerginliğin artması, doğrudan askeri çatışmaya yol açabilir ve bu çatışma, birkaç gün önce Halep'in doğusundaki Deyr Hafir bölgesinde olduğu gibi, küçük ve yerel bir olayla başlayabilir. Böyle bir çatışma patlak verirse SDG'nin kontrolündeki bölgelerdeki sosyal doku ve barış üzerinde etkili olacağına şüphe yok. Çünkü bu bölgelere halihazırda temel olarak kırılgan bir siyasi ve sosyal gerçeklik hakim. SDG sözcüleri tarafından yapılan son açıklamalar, son askeri çatışmaların ‘Suriye hükümeti güçleri saflarında faaliyet gösteren disiplinsiz grupların’ SDG mevzilerini bombalaması sonucu meydana geldiğini ima ederek, yeni iktidar içinde bazı kesimlerin Türkiye’nin bölgesel yönlendirmeleriyle SDG ile askeri çatışmaya girmeyi her ne pahasına olursa olsun amaçladığını düşündürdü.
ABD, SDG'ye Suriye içinde veya Suriye'den bağımsız olarak varlığını sürdürebileceğine dair garanti veremez ve ‘federalizm Suriye'ye uygun değildir’
SDG, Türkiye'nin mart ayı başlarından bu yana sürdürdüğü askeri ve siyasi pasif tutumundan da endişe duyuyor. Türkiye, o tarihten bu yana SDG'nin kontrolündeki bölgelere geçtiğimiz yıllarda yaptığı gibi, herhangi bir hava saldırısı düzenlemedi. Türkiye'nin katı siyasi ve askeri açıklamalarının dozu belirgin şekilde geriledi. Türkiye, mart ayı başlarında SDG lideri Mazlum Abdi ile Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara arasında imzalanan anlaşmayı desteklemeye odaklandı. Hatta Türk yetkililer, Suriye’nin savunma sistemi içinde silahlı örgütlere yer verilmemesi şartıyla Suriye'deki Kürtlerin ülkede tüm kültürel ve siyasi haklarına kavuşmalarını istediklerini vurguladılar.
Ancak SDG, Türkiye'nin tutumundaki bu belirgin değişimin, Türkiye hükümeti ile PKK arasında silahlı çatışmayı sona erdirmek için yürütülen müzakerelerle ilgili iç siyasi dinamiklerden kaynaklandığını düşünüyor. Çünkü Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2028 yılından önce Anayasa’yı değiştirerek cumhurbaşkanlığına yeniden aday olabilmek için Türkiye'deki Kürtler ve onların siyasi güçleriyle yakınlaşmanın şart olduğunu anlamış durumda. Aynı şekilde, iktidar koalisyonundaki ortağı ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) lideri Devlet Bahçeli de, Türkiye'nin etrafını saran endişe verici jeopolitik riskler nedeniyle mevcut stratejisini övüyor ve bunun için Kürt meselesinin çözülmesi ve yakınlaşmanın gerektiğini savunuyor. Bu iki husus, Türkiye'nin SDG ve SDG’nin kontrolündeki bölgeler üzerindeki baskısını tamamen hafifletse de bu durum uzun sürmeyebilir. Hatta PKK ile Ankara arasındaki ortak proje, geçtiğimiz yıllarda defalarca olduğu gibi başarısız olursa, her an tersine dönebilir. Bu da Türkiye'nin, PKK'nın en tehlikeli uzantısı olarak gördüğü SDG'ye karşı sert bir tutum sergilemesine neden olur.
Her iki durumla birlikte SDG, ABD’nin Suriye'ye yönelik vizyonundan ve stratejisinden, özellikle de ABD Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın çalışma mekanizmasından hiç memnun değil. ABD, Suriye'nin yeni iktidarına, iktidara geldiği ilk günlerde iş birliği ve ABD'nin tanıma şartı olarak bazı koşullar ve sınırlama getirmişti. Ancak aynı ABD, tüm ihtilaflı konuları, devlet yapısı ve yeni iktidar içindeki yerel hassasiyetlerin şekli ve yeri dahil olmak üzere, aşarak Suriye ile son derece aktif bir iş birliği başlattı. SDG bunu kendi aleyhine bir dönüşüm olarak görüyor, çünkü ABD'yi en yakın siyasi ve askeri müttefiki, Suriye'nin geleceğindeki rolünü ve konumunu güvence altına almak için en güvenilir taraf ve terörle mücadele konusunda iki taraf arasındaki ikili ortaklığın koşulları ve ortamı içinde varlığını sürdürmesi için tek güvenlik ve siyasi şemsiye olarak görmeye devam ediyordu.
SDG lideri Mazlum Abdi ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, SDG kurumlarının Suriye devlet kurumlarıyla birleşmesi için anlaşma imzaladıktan sonra tokalaşırken, 10 Mart 2025 (SANA/Reuters)
ABD Özel Temsilcisi Tom Barrack’ın, SDG ile Suriye yönetimi arasında 9 temmuzda yapılan ‘başarısız’ ikili müzakerelerin ardından yaptığı açıklama, SDG çevrelerinde şok etkisi yarattı. Barrack, taraflar arasında daha önce üzerinde anlaşmaya varılan kararların uygulanamamış olmasının sorumlusunun SDG olduğunu, Suriye yönetiminin ‘harika teklifler’ sunduğunu, ABD'nin SDG'ye Suriye içinde veya Suriye'den bağımsız olarak varlığını sürdürme garantisi veremeyeceğini ve ‘federalizmin Suriye'ye uygun olmadığını’ söyledi.
Al Majalla’ya konuşan özel kaynaklar, SDG lideri Mazlum Abdi'nin geçtiğimiz ayın sonlarında Ürdün'ün başkenti Amman'da Barrack ile yaptığı görüşmede bu açıklamaları ayrıntılı olarak ele aldığını ve Barrack'ın Abdi'ye açıklamalarının yanlış anlaşıldığını söylediğini aktardı. Kaynaklara göre Barrack, ABD'nin SDG ile Suriye hükümeti arasında bir diyalog ortamı yaratma taahhüdünü vurguladı. Bu bağlamda SDG, ‘ABD'nin gevşekliği’ olarak nitelendirdiği duruma karşı Fransa'nın hızlı bir şekilde harekete geçmesini sağladı. Fransa, siyasi olarak SDG'nin tutumuna en yakın ülke ve Suriye hükümetinin SDG ile müzakereleri Şam'dan Paris'e taşımayı kabul etmesi, SDG için ‘siyasi bir zafer’ niteliğindeydi. Çünkü bu gelişme, SDG'yi Suriye yönetiminin tanımlamaya çalıştığı ‘devletin meşruiyeti’ ve ‘silahlı grup’ ikileminden çıkardı.
Bu yılın savunma bütçesi tasarısı, uzun yasal ve siyasi prosedürler olmadan ABD askerlerinin Suriye'den çekilmesini kısıtlayan maddeler içeriyor. Bu maddeler, sadece Beyaz Saray'ın kararıyla değil, siyasi konsensüsün sağlanmasını da zorunlu kılıyor.
ABD garantileri
Son aylarda ABD'nin SDG'nin geleceğine ilişkin tutumlarında çelişkiler yaşanmasına rağmen, yeni ABD yönetiminin bölgesel güçlerle ilişkilerinin şekillenmesiyle birlikte, çeşitli ABD kurumları SDG'nin devamlılığını ve onunla ortaklığı teyit etmeye çalıştı.
ABD Başmüfettişlik Ofisi’nin bu yılın ikinci çeyreğine ait raporunda, ABD güçlerinin Suriye'nin kuzeydoğusundaki bazı üslerini kapatması eleştirildi. Raporda, "ABD liderliğindeki koalisyon güçleri, Fırat Vadisi'nin ortasındaki 3 askeri üssü kapattı. Bu üsler, SDG ile bölgedeki Arap aşiretleri arasında denge ve koordinasyon unsuru oluşturuyordu. Uluslararası Koalisyon (Birleşik Ortak Görev Gücü-Doğal Kararlılık Harekâtı/CJTF-OIR), ABD güçlerinin çekilmesinin SDG ile Arap aşiretleri arasındaki gerilimin tırmanmasına yol açacağını öngörüyor. Raporda ayrıca, “DEAŞ’a karşı mücadele, doğrudan çatışma yerine kontrol ve gözetim aşamasına giriyor. Binlerce DEAŞ üyesini ve ailelerini barındıran hapishaneler ve mülteci kamplarının güvenlik kapasitesinin zayıflamasından açıkça endişe duyuluyor” ifadesi yer alıyor. Washington yönetimi üzerinde en etkili Amerikan kurumları olan Savunma Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID) görüşlerinin kesiştiği noktayı temsil eden raporda ABD’nin SDG’yi terk etmesi halinde parçalanma durumundan duyduğu endişeyi ifade ediliyor.
Bu yılın savunma bütçesi tasarısı, uzun yasal ve siyasi prosedürler olmadan ABD askerlerinin Suriye'den çekilmesini kısıtlayan maddeler içeriyor. Bu maddeler, sadece Beyaz Saray'ın kararıyla değil, siyasi konsensüsün sağlanmasını da zorunlu kılıyor. Rapora göre tasarı, ABD Savunma Bakanlığı'nı (Pentagon) Suriye'den herhangi bir çekilmenin DEAŞ’ı yenilgiye uğratma görevine zarar vermeyeceğini teyit eden resmi bir belge sunmaya mecbur bırakıyor. Rapora göre 2025 yılı savunma bütçesi tasarısı, ABD Kongresi'ne önceden bildirimde bulunulmaksızın Suriye'deki Amerikan askeri üslerinin azaltılmasını veya birleştirilmesini yasaklıyor. Tasarıda ayrıca, Kongre'ye sunulan raporda, Suriye'deki yerel güçlere sağlanan destek ve eğitimdeki eksikliklerin değerlendirilmesinin yer alması gerektiği vurgulanıyor. Cumhuriyetçi ve Demokrat partiler tasarı üzerinde siyasi olarak uzlaştı.
SDG, Suriye'deki Kürt sorununun çözümü için net bir yol haritası ve perspektif olması gerektiğini ve yetkililerin Suriye'deki Kürtlerin kültürel haklarını tanıma konusunda sunduğu imkanların yeterli olmadığını düşünüyor.
SDG ne istiyor?
SDG, mevcut durumunu uzun vadede sürdüremeyeceğini biliyor. Ne bölgesel gerçekler ne de Suriye'nin iç gerçekleri, ‘meşruiyet ve tanınma eksikliği’ nedeniyle bunu mümkün kılıyor. Aynı şekilde, hükümet kurumlarının iş birliğini reddetmesi nedeniyle, bölgedeki yerel toplulukların yaşadığı zorlu yaşam, bürokrasi ve ekonomik koşullar da bunu mümkün kılmaz. Örneğin cep telefonu şebekesi aylardır çeşitli bölgelerde kesik durumda ve yargı, emlak işleri, nüfus kayıtları ve dış belgelerle ilgili diğer kurumlar da hizmet dışı, bu da kamu yaşamı ve vatandaşların istikrarı üzerinde baskı yaratıyor.
SDG'ye yakın askeri liderlerin ve politikacıların açıklamalarına göre SDG’nin öngörülebilir gelecekte hedeflediği üç mekanizma var. Bu mekanizmalar, Şam'da hükümetle yapılan son toplantıda sunuldu, ancak hükümet tarafından tamamen reddedildi.
SDG tarafından Haseke'de düzenlenen Beraber Duruş Konferansı’ndan bir kare, 8 Ağustos 2025 (Sosyal medya)
Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan akatdrığı analize göre SDG, güçlerinin Suriye düzenli ordusuna entegrasyonuyla sembolik ve idari egemenliğinin kabul edildiğini, ancak silahlarını ve idari yapısını Suriye ordusu bünyesinde muhafaza edeceğini, bunun birkaç yıl sürebileceğini düşünüyor. Aynı durumun, kontrolündeki bölgelerdeki polis ve güvenlik güçleri için de geçerli olmasını istiyor. Buna karşılığında da düzenli ordu birliklerinin sınır merkezleri, sınır kapıları ve havaalanlarını Şam yönetimine bağlı kurumlar olarak kontrol etmesini kabul ediyor.
Diğer bir mesele ise bu bölgelerin anayasal statüsüdür. Bu bölgeler, herhangi bir kalıcı anayasada ‘mutlaka’ yer alması gereken geniş bir ademi merkeziyetçilikle temsil edilmesi gerekiyor. Bu sayede, dış politika, para politikası ve savunma stratejisi gibi merkezi hükümetin münhasır yetkilerine itiraz etmeden, kendi kaynaklarını ve idari ve genel işlerini yönetme hakkı ve yetkisi elde etmeli. SDG, bu tartışmanın geçiş döneminin sonuna ertelenmesini kabul etmiyor. Çünkü taraflar arasında derin bir ‘güvensizlik’ olduğunu ve bunun olmadan sosyal barışı koruyacak garantilerin olmasının imkansız olduğunu, geçtiğimiz aylarda kıyı kesimleri ve Suveyda'da yaşananları örnek göstererek vurguluyor.
Son olarak, SDG, Suriye'deki Kürt sorununun çözümü için net bir yol haritası ve perspektif olması gerektiğini, iktidarın Suriye Kürtlerinin kültürel haklarını tanıma yönündeki adımlarının yeterli olmadığını ve bu sorunun bazı siyasi/ulusal hakla da bağlantılı olduğunu düşünüyor. Devletin ‘Suriye Arap Cumhuriyeti’ olarak adlandırılması ve Kürt siyasi güçlerin ulusal diyalog, anayasal deklarasyon ve geçici hükümet gibi durumlardan dışlanması, bu sorunun önceki rejim döneminde olduğu gibi eski haline dönme olasılığına dair şüphelerini güçlendiriyor. Bu yüzden önceden net çözümler bulunması gerekiyor.
