Bilim insanları Dünya'nın mantosundaki gizemli yapıların, gezegende yaşama uygun koşulların hazırlanmasında rol oynadığını öne sürdü.
Dünya'nın mantosuyla çekirdeği arasında, devasa büyüklükte iki blok bulunuyor. Biri Afrika kıtasının, diğeri de Büyük Okyanus'un altındaki bu bloklar, düşük kesme hızlı büyük bölgeler (large low-velocity provinces / LLVP) diye biliniyor.
Bu oluşumlar ayrıca, lav birikintilerini andıran ve çekirdeğe yapışık halde bulunan ultra düşük hız bölgelerini (ultra-low velocity zones / ULVZ) de barındırıyor.
Sismik dalgalar bu iki türdeki bölgelerden geçerken epey yavaşladığı için bileşimlerinin çevrelerinden farklı olduğu düşünülüyor.
Ancak bilim insanları LLVP ve ULVZ'lerin gizemini onlarca yıldır çözemiyor.
Rutgers Üniversitesi'nden Dr. Yoshinori Miyazaki, "Bunlar rasgele tuhaflıklar değil" diyerek ekliyor:
Bunlar Dünya'nın erken tarihinin parmak izleri. Neden var olduklarını anlayabilirsek, gezegenimizin nasıl oluştuğunu ve neden yaşanabilir hale geldiğini de anlayabiliriz.
Dr. Miyazaki'nin böyle düşünmesinin nedeni, bir gökcisimin Dünya'ya çarparak Ay'ı oluşturduğu varsayılan olayla bağlantı.
Bu çarpışmadan sonra Dünya son derece sıcaktı ve bu ısı, gezegeni yavaş yavaş soğuyan bir magma okyanusuna dönüştürdü. Modellere göre bu süreç, mantonun farklı kimyasal bileşim ve yoğunluklara sahip katmanlara ayrılmasıyla sonuçlanmalıydı.
Ancak LLVP ve ULVZ'ler dışında durum hiç de böyle değil. Sismik veriler, mantonun homojen olduğuna işaret ediyor.
Bu senaryonun eksik kaldığını düşünen Dr. Miyazaki ve ekibi, kayıp parçanın çekirdekte gizlendiğini değerlendiriyor.
Araştırmacıların oluşturduğu model, milyarlarca yıl boyunca silisyum ve magnezyum gibi elementlerin çekirdekten mantoya sızarak katmanlı yapıyı engellediğini gösteriyor.
LLVP'ler ise ilk magma okyanusuyla çekirdekten sızan maddelerinin karışımını temsil ediyor; mantonun tamamından daha fazla demir içerirken, çekirdek sızıntısının olmadığını varsayan modellerin öngördüğünden daha az demir barındırıyor.
Hakemli dergi Nature Geoscience'ta yayımlanan makalenin yazarı Dr. Miyazaki "Çekirdek bileşenini eklemek, şu anda gördüğümüz şeyi açıklayabilir" ifadelerini kullanıyor.
Araştırmacılar meselenin gezegenin derinlerinde gerçekleşen süreçlerin ötesinde, yeryüzünde yaşananlarla da ilgili olduğunu savunuyor.
Çekirdek-manto etkileşimleri, Dünya'nın soğuma sürecini, volkanik aktivitenin ortaya çıkışını ve atmosferin şekillenmesini etkilemiş olabilir. Hatta bilim insanları, LLVP'lerin Hawaii gibi volkanik sıcak noktaları oluşturduğunu düşünüyor.
Dr. Miyazaki, "Dünya'da su, canlılar ve nispeten istikrarlı bir atmosfer var" diyerek ekliyor:
Venüs'ün atmosferi Dünya'nınkinden 100 kat daha kalın ve çoğunlukla karbondioksitten oluşuyor. Mars'ın ise çok ince bir atmosferi var. Bunun nedenini tam olarak bilmiyoruz. Ancak bir gezegenin içinde neler yaşandığı, yani nasıl soğuduğu, katmanlarının nasıl evrimleştiği, cevabın büyük bir parçası olabilir.
Yeni çalışma ilgi çekici bir teori sunsa da mantodaki bu sıradışı yapılar hakkında kesin bir yargıya varmak için henüz erken.
Daha fazla veri ve çalışma, gezegenin derinliklerinde neler olduğuna dair net bilgiler sunabilir.
Dr. Miyazaki, "Çok az ipucumuz olsa bile, mantıklı bir hikaye oluşturmaya başlıyoruz" diyor:
Bu çalışma bize Dünya'nın nasıl evrimleştiği ve neden bu kadar özel olduğuna dair biraz daha kesinlik sağlıyor.
Independent Türkçe, IFLScience, Phys.org, Nature Geoscience
