NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu, çalkantılı bir geçmişi olan galaksiyi görüntüledi

Galaksinin ana gövdesinden uzanan parlak ve uzun dallar, şiddetli bir olaydan miras

Görkemli galaksi, Suyılanı-Erboğa Üstkümesi'nin bir parçası (NASA)
Görkemli galaksi, Suyılanı-Erboğa Üstkümesi'nin bir parçası (NASA)
TT

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu, çalkantılı bir geçmişi olan galaksiyi görüntüledi

Görkemli galaksi, Suyılanı-Erboğa Üstkümesi'nin bir parçası (NASA)
Görkemli galaksi, Suyılanı-Erboğa Üstkümesi'nin bir parçası (NASA)

NASA'nın öncülüğünde işletilen James Webb Uzay Teleskobu, çalkantılı bir geçmişe sahip NGC 3256 galaksisini görüntüledi.

Dünya'dan yaklaşık 131 milyon ışıkyılı uzaklıkta yer alan bu galaksi, şiddetli bir kozmik çarpışmanın ürünü.

İki küçük sarmal galaksi arasında 500 yıl önce meydana geldiği tahmin edilen bir çarpışmayla ortaya çıkan NGC 3256, şiddetli geçmişinin izlerini halen taşıyor.

Galaksilerin kütle çekim kuvvetinin etkisiyle birbirlerine yaklaşmaları ve çarpışarak daha büyük bir galaksiyi meydana getirmeleri galaktik evrimin önemli bir parçası.

Zira bu birleşmeler sayesinde son derece yoğun gaz ve toz bulutları ortaya çıkıyor. Bu bulutlar da yeni yıldızların doğması için gereken koşullara sahip.

Vela takımyıldızında yer alan NGC 3256, aslında Samanyolu Galaksisi'yle hemen hemen aynı boyutta.

Ancak çarpışma nedeniyle galaksiden dışarı gaz ve toz kuyrukları uzanıyor. Bu kuyruklar galaksinin şiddetli bir çarpışmanın ürünü olduğunun kanıtı.

James Webb Uzay Teleskobu'nun gözlemlerinden sorumlu astronom ekibi, "NGC 3256'nın çalkantılı geçmişi, galaksinin ana gövdesinden dışarı doğru uzanan, uzun ve parlak toz ve yıldız dallarında öne çıkıyor" açıklamasında bulundu.

Ekibin aktardığına göre galaksiye yayılmış çarpıcı kırmızı ve turuncu bölgeler, çarpışma sırasında ortaya çıkan genç yıldızları içeriyor.

Küçük toz tanecikleri gibi görünen bu genç yıldızlar, James Webb'in kızılötesi kameralarıyla yakalandı.

"Aslına bir galaksideki yıldızlar arasında çok geniş boşluklar vardır. Galaksiler çarpıştığında yıldız bulutları birbirinin içinden geçer ve iki duman bulutu gibi birbirine karışır" diyen teleskop ekibi, sözlerini şöyle sürdürdü:

Çarpışan galaksilerdeki gaz ve toz etkileşime girince muhteşem sonuçlar veriyor.

NGC 3256, daha önce de emektar Hubble Uzay Teleskobuyla gözlemlenmişti. Teleskop, şiddetli çarpışmayı görünür dalga boylarında ortaya çıkarmıştı.

James Webb ise kızılötesi gözlem yeteneği sayesinde Hubble gibi aletlerin göremediği yıldız oluşum işaretlerini yakalayabiliyor.

Gelmiş geçmiş en güçlü uzay teleskobu diye bilinen James Webb, yıldızların evriminin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak ve bir zaman makinesi görevi görecek.

Güçlü teleskopları kullanarak çok uzaktaki gök cisimlerini inceleyen bilim insanları, ilgili gök cisminden gelen ışığın Dünya'ya ulaşma süresi uzun olduğu için "zamanda geriye bakma" imkanı yakalıyor.

NASA yetkililerine göre James Webb Uzay Teleskobu 13,5 milyar yıl öncesini, yani evrenin yeni oluştuğu zamanı gözlemleyebilecek kadar güçlü.

 

Independent Türkçe, Science Alert, Sci News



Nadir balina dişi fosili, İberlerin sırlarını açığa çıkarıyor

Bakır Çağı İberyası'nda bulunan ispermeçet balinası dişi, türünün ilk örneği (PLOS One)
Bakır Çağı İberyası'nda bulunan ispermeçet balinası dişi, türünün ilk örneği (PLOS One)
TT

Nadir balina dişi fosili, İberlerin sırlarını açığa çıkarıyor

Bakır Çağı İberyası'nda bulunan ispermeçet balinası dişi, türünün ilk örneği (PLOS One)
Bakır Çağı İberyası'nda bulunan ispermeçet balinası dişi, türünün ilk örneği (PLOS One)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

İspanya'da Bakır Çağı'na ait bir "mega köy"de ortaya çıkarılan nadir bir balina dişi, 4 bin yıl önce Akdeniz bölgesinde yaşayan İber halkının sanatsal yeteneklerine ışık tuttu.

2018'de İspanya'nın güneybatısındaki Valencina arkeolojik kazı alanında bulunan diş, kendi türü içinde geçmişi o döneme dayanıp İberya'da rastlanan ilk fosil oldu.

PLOS One'da yayımlanan araştırmaya göre diş muhtemelen antik bir kıyı şeridinden toplanarak Bakır Çağı zanaatkarları tarafından özenle işlendi.

4 bin 150 ila 5 bin 300 yıl önce bir sahil köyünde yaşayan zanaatkarlar, dişi muhtemelen kişisel süs eşyaları veya sembolik anlam taşıyan eserler yaparken kullanmıştı.

Çalışmanın belirttiğine göre fosil işlendikten sonra, üzerindeki aşınma ve yıpranma izleri ve yüzeyini kaplayan sert kabuktan anlaşıldığı üzere kasten gömüldü.

Bulgular, yaklaşık 40 bin yıl önce başlayan Eski Taş Çağı'ndan beri fildişinin süs eşyaları, müzik aletleri ve heykellerin yapımında kullanımı hakkındaki anlayışımızı derinleştiriyor.

Fildişi çarpıcı görünümü, dayanıklılığı ve sağlamlığıyla antik toplumların ticaret ve sosyokültürel faaliyetlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmişti.

Ancak tarih öncesi çağlarda fildişinin kullanımı hakkında bildiklerimizin çoğu, fil, suaygırı, geyik ve ayılar gibi kara hayvanlarından elde edilen fildişinin incelenmesiyle elde edildi.

Daha önceki araştırmalar, İspanya'nın güneyindeki Eski Taş Çağı ve Bakır Çağı toplumlarında fillerden gelen fildişinin kullanıldığını vurgulasa da deniz memelilerinden elde edilen bu malzemenin önemi hakkında pek bir şey bilinmiyor.

Valencina'da bulunan 17 santimetre uzunluğuna, 7 santimetre genişliğine ve 0,5 kilogram ağırlığa sahip balina dişi, geçmişe eşsiz bir bakış sunuyor.

Fosilin analizi, yetişkin bir ispermeçet balinasından geldiğini ortaya çıkarırken, solucanlar ve sülükayaklılardan kaynaklanan aşınma belirtilerinin yanı sıra köpekbalığı ısırığı şüphesi doğuran izler bulundu. Bu izler, fosilin deniz tabanında bir süre kaldığını gösteriyor.

Araştırmacılar ayrıca dişte doğal yollarla oluşamayacak delikler ve belirgin kesik izleri gibi insan faaliyetine dair belirtiler tespit etti.

Araştırmacılar bu gözlemlere dayanarak balinanın muhtemelen doğal nedenlerle öldüğü, ardından cesedinin deniz tabanına battığı ve dişlerinden birinin kıyıya vurmasıyla antik İberler tarafından bulunup kullanıldığı sonucuna vardı.

Makalede şu ifadelere yer veriliyor:

Henüz bir ispermeçet balinası dişinden geldiği tespit edilen fildişi eser bulunmamasına rağmen son zamanlarda Avrupa'daki arkeolojik bağlamlarda deniz kaynaklı fildişi bulgularının ortaya çıkması, tarih öncesi toplumların deniz kaynaklarını kullanımına yönelik araştırmalara yeni bir odak noktası kazandırıyor.

 Independent Türkçe, independent.co.uk/news