Büyük Gize Sfenksi rüzgarla şekillendirilmiş

"Sonuçlarımız, Sfenks benzeri oluşumların erozyondan nasıl meydana gelebileceğine dair basit bir köken teorisi sunuyor"

Mısırlı arkeolog ve önceki Eski Eserler Bakanı Zahi Hawass, 20 Kasım 2019'da başkentin güneydoğu kesimindeki Gize Nekropolü'nde bir turist grubuna eski Mısır tarihi üzerine verdiği konferans sırasında Büyük Gize Sfenksi'nin önünde duruyor (AFP)
Mısırlı arkeolog ve önceki Eski Eserler Bakanı Zahi Hawass, 20 Kasım 2019'da başkentin güneydoğu kesimindeki Gize Nekropolü'nde bir turist grubuna eski Mısır tarihi üzerine verdiği konferans sırasında Büyük Gize Sfenksi'nin önünde duruyor (AFP)
TT

Büyük Gize Sfenksi rüzgarla şekillendirilmiş

Mısırlı arkeolog ve önceki Eski Eserler Bakanı Zahi Hawass, 20 Kasım 2019'da başkentin güneydoğu kesimindeki Gize Nekropolü'nde bir turist grubuna eski Mısır tarihi üzerine verdiği konferans sırasında Büyük Gize Sfenksi'nin önünde duruyor (AFP)
Mısırlı arkeolog ve önceki Eski Eserler Bakanı Zahi Hawass, 20 Kasım 2019'da başkentin güneydoğu kesimindeki Gize Nekropolü'nde bir turist grubuna eski Mısır tarihi üzerine verdiği konferans sırasında Büyük Gize Sfenksi'nin önünde duruyor (AFP)

Yeni bir çalışma, kadim Mısırlı sanatkarların Büyük Gize Sfenksi'ni son haline getirmesinden çok önce ikonik heykelin muhtemelen ilk olarak rüzgar hareketleriyle şekillendiğini öne sürüyor.

Physical Review Fluids adlı bilimsel dergide yayımlanan araştırma, şaşırtıcı bir şekilde Sfenks benzeri şekillerin hızlı esen rüzgarla aşınan malzemelerden meydana gelebileceğini gösterdi.

New York Üniversitesi'nden çalışmanın ortak yazarı Leif Ristroph şöyle dedi:

Bulgularımız, Sfenks benzeri oluşumların erozyondan nasıl meydana gelebileceğine dair olası bir 'köken hikayesi' sunuyor.

Arkeologlar, Gize'deki Büyük Piramit yakınlarındaki kadim bir kireçtaşı mucizesi olan Büyük Sfenks'in esrarengiz kökenleri hakkında uzun zamandır tahminde bulunuyor. Bu mucizenin aslan gövdesi ve firavun başıyla Firavun Kefren'i temsil ettiği düşünülüyor.

Dünyanın en büyük monolit heykeli olan yapı 20 metre yüksekliğe ve 73 metre uzunluğa ulaşıyor. 

Kesin yaşı ve amacı hâlâ tartışma konusu olmakla birlikte genellikle MÖ 2500 civarında Mısır'daki Eski Krallık döneminde inşa edildiğine inanılıyor fakat bazı teoriler daha eski olabileceğini öne sürüyor.

Çalışmada bilim insanları, rüzgarın kaya oluşumlarına karşı nasıl hareket ettiğini göstermek için 4 bin 500 yıl önce (Gize Sfenksi inşa edildiğinde) var olan koşulları tekrarladı.

Laboratuvar Sfenksi, bir zamanlar şekilsiz olan kil tepeciklerine karşı hareket eden rüzgarı taklit eden bir deneyle oyulmuş; sert malzeme aslanın "başı" olurken, alttan kesilmiş bir "boyun", önden yere konmuş "pençeler" ve kemerli "sırt" gibi diğer özellikler de gelişmiş (NYU Uygulamalı Matematik Laboratuvarı)
Laboratuvar Sfenksi, bir zamanlar şekilsiz olan kil tepeciklerine karşı hareket eden rüzgarı taklit eden bir deneyle oyulmuş; sert malzeme aslanın "başı" olurken, alttan kesilmiş bir "boyun", önden yere konmuş "pençeler" ve kemerli "sırt" gibi diğer özellikler de gelişmiş (NYU Uygulamalı Matematik Laboratuvarı)

Tepecikteki daha sert malzeme aslanın "başı" haline geldi ve sonunda alttan kesilmiş "boyun", "pençeler" ve kemerli "sırt" gibi diğer birçok özellik gelişti.

Dr. Ristroph, "Aslında günümüzde oturan ya da yatan hayvanlara benzeyen yardanglar var ve bu da sonuçlarımızı destekliyor" dedi.

Sonuçlar, Mısır'ın kadim halkının çöllerde böyle fantastik bir yaratığı tasavvur etmelerine ve daha da ötesi şekillendirmelerine yol açabilecek oluşumlarla karşılaşmış olabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar, kaya oluşumlarını etkileyen faktörleri ortaya çıkardığı için bulguların jeologlara da yararlı olacağına inanıyor.

Dr. Ristroph, "Beklenmedik şekillerin kaynağı, akışların daha sert veya daha az aşınabilir kısımların etrafında yönlendirilme şekli" dedi.

Independent Türkçe



Mars'ta bir zamanlar kar ve yağmur yağıyormuş

Bilim insanları Mars'ın yağışları mümkün kılacak bir iklime nasıl sahip olduğunu anlamaya çalışıyor (NASA)
Bilim insanları Mars'ın yağışları mümkün kılacak bir iklime nasıl sahip olduğunu anlamaya çalışıyor (NASA)
TT

Mars'ta bir zamanlar kar ve yağmur yağıyormuş

Bilim insanları Mars'ın yağışları mümkün kılacak bir iklime nasıl sahip olduğunu anlamaya çalışıyor (NASA)
Bilim insanları Mars'ın yağışları mümkün kılacak bir iklime nasıl sahip olduğunu anlamaya çalışıyor (NASA)

Mars'ta bir zamanlar yağmur ve kar yağdığına dair bulgular ortaya çıktı. 

Bilim insanları Mars'ta bir zamanlar büyük miktarda su bulunduğunu ve çarpıcı yüzey şekillerinin bu şekilde oluştuğunu gösteren kanıtlar keşfediyor. 

Özellikle 4,1 milyar ila 3,7 milyar yıl önce Kızıl Gezegen'de su olduğu üzerinde büyük ölçüde fikir birliği sağlanmış durumda.

Ancak bu suyun nereden geldiği ayrı bir tartışma konusu. Bazı bilim insanları gezegenin her zaman soğuk ve kuru olduğunu, suyu da buz tabakalarının sağladığını savunuyor.

Öte yandan diğer uzmanlar, gezegenin yağışları mümkün kılacak kadar ılıman bir iklime sahip olabileceği ihtimali üzerinde duruyor.

Bilim insanları bu soruya cevap vermek adına gezegenin bugünkü jeolojik yapısının nasıl meydana geldiğini anlamalarını sağlayacak bir bilgisayar modeli kullandı. 

Dünya'da yağışla şekillendiği bilinen bölgelerin Mars'ın bazı kısımlarına benzerliğinden yola çıkan ekip, yerbilimleri için geliştirilmiş bir modelden yararlandı.

Araştırmacılar yağışa dair en güçlü kanıtların bulunduğu ekvator bölgesine odaklanarak Mars arazisinin bir simülasyonunu oluşturdu. Ardından suyun birinde yağış, diğerinde buz tabaklarından geldiği iki ayrı senaryoyu yüzbinlerce yıl boyunca simüle ettiler.

Bulguları hakemli dergi Journal of Geophysical Research: Planets'ta 21 Nisan Pazartesi günü yayımlanan çalışmaya göre iki senaryoda ortaya çok farklı iki gezegen çıktı.

Suyun buzullardan geldiği simülasyonda vadilerin en üst kısımları, buz tabakalarının yakınında, çok yüksek rakımlarda oluştu. Yağış senaryosundaysa su kaynakları çok daha geniş bir alana yayıldı. 

Colorado Boulder Üniversitesi'ne doktorasını tamamlayan Amanda Steckel, liderliğini üstlendiği çalışmayı "Buz tabakalarından gelen su, yalnızca dar bir yükseklik şeridinde vadi oluşumunu başlatıyor" diye açıklıyor: 

Oysa yağışlar geniş bir alana dağılmışsa, her yerde vadi başları oluşabiliyor.

Bilim insanları daha sonra NASA'nın Mars Global Surveyor ve Mars Odyssey araçlarının verilerini, elde ettikleri bulgularla karşılaştırdı. Buz tabakası senaryosu, bugünkü Mars'tan çok farklı bir manzara ortaya çıkarırken, yağış modeli çok daha yakın bir sonuç verdi.

Ekip bu nedenle Kızıl Gezegen'de bir zamanlar kar ve yağmur yağdığından şüpheleniyor. Steckel, "Kesin bir sonuca varmak çok zor" diyerek ekliyor: 

Ancak bu vadilerin çok farklı yüksekliklerde başladığını görüyoruz. Bunu sadece buzla açıklamak zor.

Ancak araştırmacılar, gezegende bu yüzey şekillerini oluşturacak yağışın nasıl gerçekleştiğini henüz bilmiyor.

Bulgular Mars'ın geçmişteki iklimine dair tartışmaya son noktayı koymuyor. Ancak ekip, yeni çalışmanın Dünya'nın geçmişi hakkında da fikir verebileceğini söylüyor.

Makalenin bir diğer yazarı Brian Hynek "Akan suyun yol açtığı erozyon durduğunda Mars adeta zamanda dondu ve muhtemelen 3,5 milyar yıl önceki Dünya'ya çok benziyor" diyor.

Independent Türkçe, Debrief, Phys.org, Journal of Geophysical Research: Planets