Neden ABD'de diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk ölüyor?

"Bir çocuğun 20 yaşını görme ihtimali artık azalıyor"

ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
TT

Neden ABD'de diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk ölüyor?

ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)

ABD'de neden diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk öldüğü sorusunun cevabı yeni araştırmada ortaya kondu.

19 yaşından küçük kişilerin yıllara göre ölüm oranlarını inceleyen araştırmacılar, ABD'de çocuk ölümlerinin yükselişte olduğunu buldu. Çalışmanın ortak yazarı Dr. Steven Woolf durumu "Bir çocuğun 20 yaşını görme ihtimali artık azalıyor" sözleriyle ifade ediyor. 

JAMA Pediatrics adlı hakemli dergide pazartesi günü yayımlanan araştırmada 1999-2019'da ABD'de kaydedilen çocuk ölümleri Kanada, Avustralya, Japonya ve 13 Avrupa ülkesiyle karşılaştırıldı. 

Bilim insanları bu ülkelerdeki ölümlerle ABD'dekiler arasındaki farkı, nüfusa göre kıyasladı. Veriler, ABD'de her yıl ortalama fazladan 20 bin çocuk ölümü gerçekleştiğini gösteriyor.

Bu sayının yarısından fazlasını, bir yaşından küçük bebekler oluşturuyor. ABD'de yılda bin canlı doğum başına 5,56 bebek ölümü kaydedilirken, onu 4,39'la Kanada takip ediyor. Çalışmadaki çoğu ülkede 3'ün altında seyreden oranın en düşük olduğu ülke 1,7'yle Japonya.

Araştırmacılar fazladan ölümlerin, ani bebek ölümü sendromu ve bebek cinayetleri oranının diğer gelişmiş ülkelere kıyasla nispeten yüksek olmasıyla açıklanabileceğini söylüyor. 

Uzmanlar bebek ölümlerini azaltmak için yeni doğum yapan annelere daha fazla destek sağlanmasını öneriyor. 

Çalışmada 2009'dan 2019'a kadarki dönemde fazladan ölümlerin en çok arttığı grubun 10 ila 19 yaşındaki çocuklar olduğu kaydedildi. Araştırmacılar trafik kazalarının yanı sıra ateşli silahlara ve uyuşturucuya kolay erişilmesini işaret ediyor. 

Daha önceki çalışmalarda ergenlik dönemindeki çocuklarda hem cinayet hem de intihar oranlarının arttığı bulunmuştu. Woolf internette zorbalığa uğramanın intiharlarda payı olabileceğini düşünüyor. 

Araştırmacılar ülkedeki opioid ve fentanil kullanımının da önemli bir faktör olduğunu söylüyor. Woolf şöyle diyor: 

ABD'yle diğer ülkelerin düzenlemeleri arasında, tehlikeli ürünlerin yaygınlaşmasına izin veren bir fark var.

Makalenin bir diğer yazarı Julie Gaither ise daha küçük çocukların da uyuşturucu yüzünden hayatını kaybettiğine dikkat çekerek "Gördüğümüz fentanil kaynaklı ölümlerin çoğu, okul çağında bile olmayan çocuklarda meydana geldi" diyor:

Eğer yürüyecek yaştalarsa yere düşen bir şeyi yerden alıyorlar ya da annelerinin çantasına dalıyorlar.

Gaither ayrıca bazı durumlarda çocuğa kasten opioid verildiğini de belirterek "Bunların kötü niyetli olup olmadığı her zaman net değil" diyor.

Sağlık uzmanları ABD'deki opioid salgınının ulusal çapta bir acil durum teşkil ettiğini ifade ediyor.

TÜİK'in 2022 verilerine göre Türkiye'de 1-17 yaş grubundaki birincil ölüm nedeni dışsal yaralanma ve zehirlenme. Ayrıca 2009'da binde 13,9 olan bebek ölüm hızının 2022'de binde 9,2'ye düştüğü kaydedilmişti.

Independent Türkçe, NBC News, Daily Mail, JAMA Pediatrics, TÜİK



Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)
TT

Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Şempanzelerin insan yüz ifadelerini taklit eden bir android robottan esneme "kapabildiğini" öne süren yeni araştırma, bu davranışın evrimsel kökenleri hakkında daha fazla soru işareti yaratıyor.

Esnemenin dikkat değişiklikleri, vücut ısısının düzenlenmesi ve dinlenmeyle uyarılma arasındaki geçişle ilişkili olduğu biliniyor.

Bulaşıcı esnemeyse, bir hayvanın başka birinin aynı davranışı sergilediğini gördükten sonra esnediği tuhaf bir davranış.

Bu davranışın bulaşıcı yönü, empati ve taklit gibi bazı sosyal etkileşim unsurlarıyla ilişkilendiriliyor.

Bugüne kadar memelilerde ve bazı balıklarda gözlemlenen bulaşıcı esnemenin evrimsel kökenleri hâlâ bilinmiyor.

Bilim insanları bu davranışın insanlarda, şempanzelerde ve köpeklerde yavaş yavaş ortaya çıktığını, insanlarda yaklaşık 4 ve şempanzelerde 5 yaşında, köpeklerdeyse yaklaşık 7 ayda belirginleştiğini söylüyor.

Görsel kaldırıldı.
Şempanzelerin esneme ve uzanma davranışları sergiledikleri örnekler (RMJM/Aline Sardin-Damasso/Mona)


Perşembe günü hakemli dergi Nature'da yayımlanan yeni bir araştırma, şempanzelerin bir android robotun esnemesine tepki olarak hem esneme hem de uzanma davranışı sergilediğini ortaya koydu.

Bulgular, başka bir bireyin esnemesini gözlemlemenin şempanzelerde otomatik bir tepkiyi tetiklemekten ziyade, dinlenme işareti işlevi görebileceğini düşündürüyor.

Bilim insanları çalışmada yüz ifadelerini taklit edebilen bir android kafa kullanarak 10 ila 33 yaşındaki 14 yetişkin şempanzenin tepkilerini test etti.

Android kafada esneme gibi yüz ifadelerini oluşturan kas görevi gören 33 adet dönme motoru vardı ve her ifade 10 saniye sürüyordu.

Çalışmadaki şempanzeler, androidin esneme, ağzını açma ve nötr yüz ifadeleri sergilediği 15 dakikalık 4 seansa sokuldu.

Bilim insanları bu seansları kamerayla kaydetti ve her şempanzenin tepki verme derecesiyle uzanarak geçirdiği süre puanlandı.
 

Görsel kaldırıldı.Android kafa ağzını açma ve esneme davranışı sergiliyor (Aline Sardin-Damasso/Mona)


14 şempanzeden 8'inin, androidin "esneme" ifadesine tepki olarak esnediği saptandı.

Araştırmacılar şöyle yazıyor: 

Sonuçlar, yetişkin şempanzelerin bireyler arası esneme bulaşıcılığını değişen derecelerde sergilediğini gösterdi: En yüksek bulaşıcılık, android ağzını tamamen açtığında meydana geldi, ağzı kısmen açık olduğunda tepki azaldı ve androidin ağzı kapalıyken bulaşma görülmedi.

8 şempanze de esneme karşısında uzandı ve bazıları uzanmadan önce yatak malzemesi topladı.

Bilim insanları, "Şempanzeler, androidin esnemesini izlerken yatak malzemesi toplamak, yuva yapmak ve uzanmak gibi uyku haliyle ilişkili davranışlar sergiledi" diye yazıyor.

Araştırmacılara göre bulgular, cansız bir model kaynaklı bulaşıcı esnemenin ilk örneğini sunuyor gibi görünüyor.

Bilim insanları bu sonuçların, primatların bulaşıcı davranışlara yatkınlığına daha fazla ışık tuttuğunu söylese de burada tam olarak hangi biyolojik mekanizmaların rol oynadığının belirsizliğini koruduğunu ekliyor.

Araştırmacılar, gelecekteki çalışmaların robotların gerçekleştirdiği diğer eylemlerin de hayvanlar için bulaşıcı olup olmadığını ortaya çıkarmasını umuyor.


 Independent Türkçe, independent.co.uk/news