Neden ABD'de diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk ölüyor?

"Bir çocuğun 20 yaşını görme ihtimali artık azalıyor"

ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
TT

Neden ABD'de diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk ölüyor?

ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)
ABD'li çocuk ve gençlerin ölüm nedenleri arasında silahlar üst sıralarda yer alıyor (AFP)

ABD'de neden diğer varlıklı ülkelerden daha fazla çocuk öldüğü sorusunun cevabı yeni araştırmada ortaya kondu.

19 yaşından küçük kişilerin yıllara göre ölüm oranlarını inceleyen araştırmacılar, ABD'de çocuk ölümlerinin yükselişte olduğunu buldu. Çalışmanın ortak yazarı Dr. Steven Woolf durumu "Bir çocuğun 20 yaşını görme ihtimali artık azalıyor" sözleriyle ifade ediyor. 

JAMA Pediatrics adlı hakemli dergide pazartesi günü yayımlanan araştırmada 1999-2019'da ABD'de kaydedilen çocuk ölümleri Kanada, Avustralya, Japonya ve 13 Avrupa ülkesiyle karşılaştırıldı. 

Bilim insanları bu ülkelerdeki ölümlerle ABD'dekiler arasındaki farkı, nüfusa göre kıyasladı. Veriler, ABD'de her yıl ortalama fazladan 20 bin çocuk ölümü gerçekleştiğini gösteriyor.

Bu sayının yarısından fazlasını, bir yaşından küçük bebekler oluşturuyor. ABD'de yılda bin canlı doğum başına 5,56 bebek ölümü kaydedilirken, onu 4,39'la Kanada takip ediyor. Çalışmadaki çoğu ülkede 3'ün altında seyreden oranın en düşük olduğu ülke 1,7'yle Japonya.

Araştırmacılar fazladan ölümlerin, ani bebek ölümü sendromu ve bebek cinayetleri oranının diğer gelişmiş ülkelere kıyasla nispeten yüksek olmasıyla açıklanabileceğini söylüyor. 

Uzmanlar bebek ölümlerini azaltmak için yeni doğum yapan annelere daha fazla destek sağlanmasını öneriyor. 

Çalışmada 2009'dan 2019'a kadarki dönemde fazladan ölümlerin en çok arttığı grubun 10 ila 19 yaşındaki çocuklar olduğu kaydedildi. Araştırmacılar trafik kazalarının yanı sıra ateşli silahlara ve uyuşturucuya kolay erişilmesini işaret ediyor. 

Daha önceki çalışmalarda ergenlik dönemindeki çocuklarda hem cinayet hem de intihar oranlarının arttığı bulunmuştu. Woolf internette zorbalığa uğramanın intiharlarda payı olabileceğini düşünüyor. 

Araştırmacılar ülkedeki opioid ve fentanil kullanımının da önemli bir faktör olduğunu söylüyor. Woolf şöyle diyor: 

ABD'yle diğer ülkelerin düzenlemeleri arasında, tehlikeli ürünlerin yaygınlaşmasına izin veren bir fark var.

Makalenin bir diğer yazarı Julie Gaither ise daha küçük çocukların da uyuşturucu yüzünden hayatını kaybettiğine dikkat çekerek "Gördüğümüz fentanil kaynaklı ölümlerin çoğu, okul çağında bile olmayan çocuklarda meydana geldi" diyor:

Eğer yürüyecek yaştalarsa yere düşen bir şeyi yerden alıyorlar ya da annelerinin çantasına dalıyorlar.

Gaither ayrıca bazı durumlarda çocuğa kasten opioid verildiğini de belirterek "Bunların kötü niyetli olup olmadığı her zaman net değil" diyor.

Sağlık uzmanları ABD'deki opioid salgınının ulusal çapta bir acil durum teşkil ettiğini ifade ediyor.

TÜİK'in 2022 verilerine göre Türkiye'de 1-17 yaş grubundaki birincil ölüm nedeni dışsal yaralanma ve zehirlenme. Ayrıca 2009'da binde 13,9 olan bebek ölüm hızının 2022'de binde 9,2'ye düştüğü kaydedilmişti.

Independent Türkçe, NBC News, Daily Mail, JAMA Pediatrics, TÜİK



İlk insanların beslenme sırları, 300 bin yıllık ahşap aletlerle birlikte gün yüzüne çıktı

(Liu ve ekip arkadaşları/Science)
(Liu ve ekip arkadaşları/Science)
TT

İlk insanların beslenme sırları, 300 bin yıllık ahşap aletlerle birlikte gün yüzüne çıktı

(Liu ve ekip arkadaşları/Science)
(Liu ve ekip arkadaşları/Science)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Çin'in güneybatısında keşfedilen 300 bin yıllık nadir ahşap aletler, bölgedeki ilk insanların büyük ölçüde kök ve yumrular gibi yeraltı bitkileriyle beslendiğini gösteriyor.

Hakemli dergi Science'da perşembe günü yayımlanan bulgular, Doğu Asya'daki erken insan atalarının gelişmiş bilişsel becerilerine, yaşantılarına, beslenme biçimlerine ve çevrelerine ışık tutuyor.

Yunnan eyaletinin Jiangchuan bölgesinde yer alan göl kıyısındaki Gantangqing arkeolojik kazı alanında, oksijenden yoksun kil tortularda ahşap aletlerin korunması sayesinde bu nadir buluntu elde edildi.

Araştırmacılar tortularda yaklaşık bin organik kalıntı da buldu.

Ortaya çıkarılan kalıntıları gelişmiş teknikler kullanarak tarihlendiren bilim insanları, aletlerin 250 bin ila 350 bin yıllık olduğunu tespit etti.

Bilim insanları, çeşitli biçim ve işlevlere sahip "son derece nadir" ahşap aletlerin yaklaşık 300 bin yıllık katmanlardan çıkarıldığını söylüyor.

Bugüne kadar bu döneme ait, biri Avrupa'da diğeri Afrika'da olmak üzere ahşap alet içeren sadece iki keşif yapılmıştı.
 

Görsel kaldırıldı.

Gantangqing'deki ahşap aletler (Liu ve ekip arkadaşları/Science)


Yeni keşfedilen çubuklardan ikisi, İtalya'nın Poggetti Vecchi bölgesinde bulunan 171 bin yıllık aletlere benzerlik gösteriyor.

Kanca biçimli benzersiz 4 aletin daha ortaya çıkarıldığını belirten bilim insanları, bunların muhtemelen kökleri kesmek için kullanıldığını söylüyor.

Ayrıca araştırmacıların ahşap aletlerin üzerinde kasıtlı cilalama ve kazıma izleri, kenarlarındaysa toprak kalıntıları saptaması, bunların kök ve yumrular gibi yeraltı bitkilerini kazmak için kullanıldığına işaret ediyor.

Bilim insanları, "Ahşap aletler arasında kazma çubukları ve küçük, eksiksiz, elle tutulan sivri uçlu aletler var" diye yazıyor.

Bilim insanları bu bulgulara dayanarak insanların Doğu Asya'daki atalarının muhtemelen bitki temelli bir beslenme biçimi izlediğinden şüphelenirken, bölgede çam fıstığı, fındık, kivi meyvesi ve su yumrularına dair kanıtlar tespit edildi.

Buna karşılık Avrupa ve Afrika'da saptanan ahşap aletler av aletleri, mızraklar ve mızrak uçlarıydı.

Çalışmanın ortak yazarı arkeolog Bo Li şöyle diyor:

Bu keşif, erken insan adaptasyonuna ilişkin önceki varsayımlara meydan okuyor. Çağdaş Avrupa yerleşimleri (Almanya'daki Schöningen gibi) büyük memelileri avlamaya odaklanırken, Gantangqing subtropik bölgelerde bitki temelli, eşsiz bir hayatta kalma stratejisini ortaya koyuyor.

Dr. Li, "Ahşap aletlerin çeşitliliği ve karmaşıklığı da arkeolojik kayıtlardaki önemli bir boşluğu dolduruyor, çünkü 100 bin yıldan daha eski ahşap aletler Afrika ve Batı Avrasya dışında son derece nadir görülüyor" ifadelerini kullanıyor.

Keşif, ahşap aletleri kullanan erken insanların dünya genelinde çok daha geniş bir alana yayıldığını gösteriyor.

Ayrıca farklı ortamlarda yaşayan tarih öncesi kültürlerin yerel olarak işlerine yarayacak aletler geliştirdiğine de işaret ediyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/news