Yaşlıların müzikal hafızası, gençler kadar iyi çıktı

Hafızaya yönelik yeni tedavi yöntemleri geliştirilebilir

Müzikal melodiler, yaştan bağımsız olarak hafızada kalıcı bir yer ediniyor olabilir (Pexels)
Müzikal melodiler, yaştan bağımsız olarak hafızada kalıcı bir yer ediniyor olabilir (Pexels)
TT

Yaşlıların müzikal hafızası, gençler kadar iyi çıktı

Müzikal melodiler, yaştan bağımsız olarak hafızada kalıcı bir yer ediniyor olabilir (Pexels)
Müzikal melodiler, yaştan bağımsız olarak hafızada kalıcı bir yer ediniyor olabilir (Pexels)

Yaşlıların hafızasının, melodileri gençler kadar iyi kaydedilebildiği ortaya kondu.

İleri yaşlardaki kişilerin hafızasının gerilemeye başladığı biliniyor. Alzheimer gibi bir hastalığı olmasa bile yaşlılar zaman zaman bir şeyleri unutabiliyor. 

Hakemli dergi PLOS One'da 24 Temmuz'da yayımlanan bir araştırmaya göre müzik hafızası bu bilişsel gerilemeden daha az etkileniyor. 

Araştırma kapsamında Kanada'daki Newfoundland Senfoni Orkestrası, sağlıklı 90 kişiye üç ayrı parça sahneledi.

18-86 yaşındaki katılımcılar bu konserden önce her bir eserin tema müziğini, yani parçanın temel melodisini üçer kere dinlemişti. 

Konserde tema müzikleri önce tüm orkestra tarafından, daha sonra da sadece bir enstrüman kullanan bir sanatçı tarafından tek başına çalındı. Katılımcılardan tema müziklerini duyunca, kaç enstrümanın çaldığına bakmaksızın bir düğmeye basması istendi. 

Etkinlikte W.A. Mozart'ın Eine kleine Nachtmusik parçasının yanı sıra çalışma için bestelenmiş iki ayrı eser sahnelendi. Bunlardan biri klasik müzik kurallarına uyarken, diğeri bu sınırların çok ötesine çıkmıştı.

Katılımcıların Mozart'ın ünlü bestesini defalarca dinlediğini düşünen ekip, bunu kontrol eseri olarak kullandı. Beklendiği gibi katılımcılar bu eserdeki tema müziğini kolayca tespit etti. 

Diğer parçalarda daha az kişi doğru bir saptama yaparken, katılımcılar özellikle son eserde epey zorlandı. 

Ancak araştırmacılar, katılımcıların melodiyi tespit etme becerisinde yaşa bağlı kayda değer bir farklılık gözlemlemedi. 

Bilim insanlarına göre bulgular, yaşlılardaki hafızaya yönelik tedavilerde müziğin kullanılabileceğine işaret ediyor. Araştırmacılar makalede şöyle yazıyor:

Müziği tanıyabilme bir güç gibi düşünülebilir ve rehabilitasyonda hafızanın diğer yönleri bunun üzerine inşa edilebilir.

Araştırmacılar örneğin yeni kelime ya da kavramların, tanıdık bir müzikle eşleştirilerek daha kolay hatırlanabileceğini ifade ediyor.

Independent Türkçe, Popular Science, MedicalXpress, PLOS One



Konakçılarını "dehşet verici" bir şekilde öldüren arı türü keşfedildi

Syntretus perlmani larvası, günlerce yaşadığı konağın karnından çıkıyor (Matthew Ballinger)
Syntretus perlmani larvası, günlerce yaşadığı konağın karnından çıkıyor (Matthew Ballinger)
TT

Konakçılarını "dehşet verici" bir şekilde öldüren arı türü keşfedildi

Syntretus perlmani larvası, günlerce yaşadığı konağın karnından çıkıyor (Matthew Ballinger)
Syntretus perlmani larvası, günlerce yaşadığı konağın karnından çıkıyor (Matthew Ballinger)

Kurbanlarını "dehşet verici" bir yolla öldüren bir yaban arısı türü keşfedildi. Meyve sineklerinin içine bıraktıkları larvalar büyüyerek sineğin karnını patlatıyor. 

Parazitoid yaban arıları, genellikle yumurtalarını henüz gelişim aşamasındaki sineklere bırakıyor. Bu dönemde konakçıların daha savunmasız olması arıların işini kolaylaştırıyor. 

Yumurtadan çıkan arılar, gelişimi devam eden sineklerin içinde büyüyerek onları içeriden yiyor. Sinekler genellikle yetişkinliğe varmadan ölüyor.

Fakat araştırmacılar ilk defa yetişkin sinekleri hedef alan bir parazitoid yaban arısı türü tespit etti. 

Mississippi Eyalet Üniversitesi'nden doktora öğrencisi Logan Moore, bahçesinden topladığı meyve sineklerinin karnında, bilinmeyen bir türde yaban arısı larvası olduğunu gördü. 

Moore ve ekip arkadaşları, Syntretus perlmani adı verdikleri türün gelişim süreçlerini laboratuvar ortamında inceledi. 

Bulgularını önde gelen hakemli dergi Nature'da 11 Eylül'de yayımlayan ekip, arının iğnesiyle yetişkin meyve sineklerinin karnına yumurtasını bıraktığını kaydetti. 

Daha sonra yumurtanın larvaya dönüşerek sineğin karnında 18 gün kaldığı ve konakçısının karnını patlatarak onu terk ettiği gözlemlendi.

Ardından birkaç saat ortalıkta gezinen arı, koza evresine geçerek 23 günün ardından yetişkin olarak kozadan çıktı.

Moore, "Sineğin yan tarafından dışarı çıkıyor" diyerek ekliyor: 

Ve durumu daha dehşet verici kılan şey de sineğin genellikle bundan sonraki birkaç saat boyunca canlı kalması.

Yeni bulunan yaban arısının, dünyanın en yaygın sinek türlerinden meyve sineğini (Drosophila melanogaster) hedef alması bilim insanlarını şaşkına çevirdi. Araştırmacılar, böyle bir keşfin nasıl şimdiye kadar yapılmadığını anlamaya çalışıyor. 

Moore, "Belki de bu kadar uzun süre keşfedilmemesinin nedeni, kimsenin bunu beklememesiydi" ifadelerini kullanıyor.

Sinekler, larva vücuttan ayrıldıktan sonra genelde bir süre daha yaşıyor (Matthew Ballinger)
Sinekler, larva vücuttan ayrıldıktan sonra genelde bir süre daha yaşıyor (Matthew Ballinger)

Bilim insanları laboratuvar testlerinde Syntretus perlmani'nin, Drosophila cinsindeki başka sinekleri de konakçı olarak seçtiğini gözlemledi.

Makalenin ortak yazarı Matthew Ballinger "Sinekleri hedef alan bilinen tüm parazitoid yaban arıları olgunlaşmamış yaşam evrelerindeki sineklere saldırır ve onun içinde gelişir" diyor: 

Drosophila ve diğer sinekleri hedef alan parazitoid yaban arıları hakkında 200 yıldır araştırmalar yürütülmesine rağmen, bugüne kadar yetişkinlere saldıran bir türe hiç rastlamamıştık.

Araştırmacılar Syntretus perlmani'nin, yetişkin sinekleri konakçı haline getirecek şekilde nasıl evrimleştiğini bulmayı amaçlıyor. 

Ekip, Syntretus perlmani'nin ABD'nin doğu kısmında geniş bir yaşam alanına yayıldığını söylüyor (Matthew Ballinger)
Ekip, Syntretus perlmani'nin ABD'nin doğu kısmında geniş bir yaşam alanına yayıldığını söylüyor (Matthew Ballinger)

Ballinger "Yeni tür hakkında daha fazla bilgi edinmek için sabırsızlanıyoruz" diyerek ekliyor: 

Umarız diğer araştırmacılar da önümüzdeki yıllarda kendi projelerine başlayarak bu türün enfeksiyon biyolojisini, ekolojisini ve evrimini daha iyi anlamaya çalışır.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, Nature