SpaceX'in mahsur kalan astronotları kurtarma görevinde "beklenmedik" sorun

28 Eylül 2024'te, Florida'daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nde bir Crew-9 kapsülü, Falcon 9 roketinin üzerinde duruyor (SpaceX)
28 Eylül 2024'te, Florida'daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nde bir Crew-9 kapsülü, Falcon 9 roketinin üzerinde duruyor (SpaceX)
TT

SpaceX'in mahsur kalan astronotları kurtarma görevinde "beklenmedik" sorun

28 Eylül 2024'te, Florida'daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nde bir Crew-9 kapsülü, Falcon 9 roketinin üzerinde duruyor (SpaceX)
28 Eylül 2024'te, Florida'daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü'nde bir Crew-9 kapsülü, Falcon 9 roketinin üzerinde duruyor (SpaceX)

SpaceX, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (UUİ) mahsur kalan iki astronotun kurtarma görevinin kalkışındaki bir arızanın ardından Falcon 9 roketlerini geçici olarak durdurdu.

Cape Canaveral Uzay Üssü'nden gerçekleştirilen fırlatma, Crew Dragon isimli uzay aracını UUİ'ye ulaştırdı. NASA astronotları Butch Wilmore ve Sunita Williams, Boeing Starliner araçları arıza yaparak Dünya'ya mürettebatsız dönmek zorunda kaldığından beri UUİ'de mahsur kalmış durumda.

SpaceX, Falcon 9'un, Crew Dragon'ı yörüngeye yolladıktan sonra Dünya'ya dönerken ikinci aşamada bir sorunla karşılaştığını söyledi.

Şirket, fırlatmanın ardından X'te (Twitter) "Crew-9'un bugünkü başarılı fırlatılışının ardından Falcon 9'un ikinci aşaması planlandığı şekilde okyanusa atıldı ancak yörüngeden çıkmada normal olmayan bir yanma yaşandı" diye paylaştı.

Sonuçta, ikinci aşama güvenli bir biçimde okyanusa indi fakat planlanan alanın dışına çıktı. Temel sebebi daha iyi anladıktan sonra fırlatmalara devam edeceğiz.

Dragon kapsülü başarıyla UUİ'ye kenetlendi ve şubatta astronotları Dünya'ya geri getirmesi bekleniyor.

Görsel kaldırıldı.

Son Falcon 9 fırlatması, bu seneki 90. fırlatmaydı ve SpaceX, 2024'te halihazırda 96 yörünge fırlatması gerçekleştirerek 2023'teki rekoruna ulaştı.

Bir sonraki Falcon 9 fırlatmasının, uzaya Starlink uyduları ulaştırmak için pazar günü gerçekleşmesi planlanıyordu fakat görev, sorun çözülene kadar askıya alındı.

SpaceX'in an itibarıyla inşa ettiği en büyük roket olan yeni nesil Starship'in fırlatması da denetimciler güvenlik ve çevre kontrollerini tamamlayana kadar askıya alındı.

ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) SpaceX'in görev profilini değiştirmesi sebebiyle, bir sonraki Starship fırlatmasını kasımın sonlarına dek ertelediğini söylemişti.

Bir FAA sözcüsü, The Independent'a "SpaceX'in Starship'in 4. uçuş fırlatmasına yetki veren mevcut lisansı, aynı araç özelliklerine ve görev profillerine sahip bir dizi uçuşa da izin veriyor. SpaceX, Starship'in 5. uçuş fırlatma teklifinde ikisini de değiştirmeyi seçerek daha detaylı bir değerlendirmeyi tetikledi" diye açıklamıştı.

Bununla birlikte SpaceX, ağustosun ortasında 5. uçuşun çevreye etkisinin geçmişte değerlendirildiğinden daha geniş bir alanı kapsayacağını açıklayan yeni bilgiler iletti. Bu durum, FAA'nin diğer ajanslarla iletişime geçmesini gerektiriyor. FAA fırlatma yetkisi vermeden önce SpaceX'in tüm güvenlik, çevre ve diğer lisans gerekliliklerini yerine getirmesi gerekiyor.

Geçen sene FAA, güvenlik ihlali iddiasıyla SpaceX'in iki fırlatmasına 633 bin dolarlık para cezası kesmişti.

SpaceX'in patronu Elon Musk, FAA'yi "denetleme yetkisinin ötesine geçmekle" suçlayarak denetim kurumuna dava açacağını iddia etmişti.

Independent Türkçe



Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)
TT

Şempanzeler bilim insanlarını şoke etti: Robotlar esneme bulaştırdı

(Reuters)
(Reuters)

Vishwam Sankaran Bilim ve Teknoloji Muhabiri 

Şempanzelerin insan yüz ifadelerini taklit eden bir android robottan esneme "kapabildiğini" öne süren yeni araştırma, bu davranışın evrimsel kökenleri hakkında daha fazla soru işareti yaratıyor.

Esnemenin dikkat değişiklikleri, vücut ısısının düzenlenmesi ve dinlenmeyle uyarılma arasındaki geçişle ilişkili olduğu biliniyor.

Bulaşıcı esnemeyse, bir hayvanın başka birinin aynı davranışı sergilediğini gördükten sonra esnediği tuhaf bir davranış.

Bu davranışın bulaşıcı yönü, empati ve taklit gibi bazı sosyal etkileşim unsurlarıyla ilişkilendiriliyor.

Bugüne kadar memelilerde ve bazı balıklarda gözlemlenen bulaşıcı esnemenin evrimsel kökenleri hâlâ bilinmiyor.

Bilim insanları bu davranışın insanlarda, şempanzelerde ve köpeklerde yavaş yavaş ortaya çıktığını, insanlarda yaklaşık 4 ve şempanzelerde 5 yaşında, köpeklerdeyse yaklaşık 7 ayda belirginleştiğini söylüyor.

Görsel kaldırıldı.
Şempanzelerin esneme ve uzanma davranışları sergiledikleri örnekler (RMJM/Aline Sardin-Damasso/Mona)


Perşembe günü hakemli dergi Nature'da yayımlanan yeni bir araştırma, şempanzelerin bir android robotun esnemesine tepki olarak hem esneme hem de uzanma davranışı sergilediğini ortaya koydu.

Bulgular, başka bir bireyin esnemesini gözlemlemenin şempanzelerde otomatik bir tepkiyi tetiklemekten ziyade, dinlenme işareti işlevi görebileceğini düşündürüyor.

Bilim insanları çalışmada yüz ifadelerini taklit edebilen bir android kafa kullanarak 10 ila 33 yaşındaki 14 yetişkin şempanzenin tepkilerini test etti.

Android kafada esneme gibi yüz ifadelerini oluşturan kas görevi gören 33 adet dönme motoru vardı ve her ifade 10 saniye sürüyordu.

Çalışmadaki şempanzeler, androidin esneme, ağzını açma ve nötr yüz ifadeleri sergilediği 15 dakikalık 4 seansa sokuldu.

Bilim insanları bu seansları kamerayla kaydetti ve her şempanzenin tepki verme derecesiyle uzanarak geçirdiği süre puanlandı.
 

Görsel kaldırıldı.Android kafa ağzını açma ve esneme davranışı sergiliyor (Aline Sardin-Damasso/Mona)


14 şempanzeden 8'inin, androidin "esneme" ifadesine tepki olarak esnediği saptandı.

Araştırmacılar şöyle yazıyor: 

Sonuçlar, yetişkin şempanzelerin bireyler arası esneme bulaşıcılığını değişen derecelerde sergilediğini gösterdi: En yüksek bulaşıcılık, android ağzını tamamen açtığında meydana geldi, ağzı kısmen açık olduğunda tepki azaldı ve androidin ağzı kapalıyken bulaşma görülmedi.

8 şempanze de esneme karşısında uzandı ve bazıları uzanmadan önce yatak malzemesi topladı.

Bilim insanları, "Şempanzeler, androidin esnemesini izlerken yatak malzemesi toplamak, yuva yapmak ve uzanmak gibi uyku haliyle ilişkili davranışlar sergiledi" diye yazıyor.

Araştırmacılara göre bulgular, cansız bir model kaynaklı bulaşıcı esnemenin ilk örneğini sunuyor gibi görünüyor.

Bilim insanları bu sonuçların, primatların bulaşıcı davranışlara yatkınlığına daha fazla ışık tuttuğunu söylese de burada tam olarak hangi biyolojik mekanizmaların rol oynadığının belirsizliğini koruduğunu ekliyor.

Araştırmacılar, gelecekteki çalışmaların robotların gerçekleştirdiği diğer eylemlerin de hayvanlar için bulaşıcı olup olmadığını ortaya çıkarmasını umuyor.


 Independent Türkçe, independent.co.uk/news