Uydu görüntüleri, Antarktika'daki "çarpıcı" renk değişimini gözler önüne serdi

İstilacı türlerin tehdidiyle karşı karşıya

Antarktika Yarımadası'nda yer alan Robert Adası'ndaki bitki örtüsü, parlak yeşil renkle gösteriliyor (WorldView-2/DigitalGlobe)
Antarktika Yarımadası'nda yer alan Robert Adası'ndaki bitki örtüsü, parlak yeşil renkle gösteriliyor (WorldView-2/DigitalGlobe)
TT

Uydu görüntüleri, Antarktika'daki "çarpıcı" renk değişimini gözler önüne serdi

Antarktika Yarımadası'nda yer alan Robert Adası'ndaki bitki örtüsü, parlak yeşil renkle gösteriliyor (WorldView-2/DigitalGlobe)
Antarktika Yarımadası'nda yer alan Robert Adası'ndaki bitki örtüsü, parlak yeşil renkle gösteriliyor (WorldView-2/DigitalGlobe)

Yükselen sıcaklıkların etkisindeki Antarktika Yarımadası'nın "çarpıcı bir hızda" yeşil bir örtüyle kaplandığı ortaya kondu. 

Yeryüzünün en soğuk bölgesi olan Antarktika da iklim krizinden nasibini alıyor. Büyük ölçüde kar, buz ve kayadan oluşan kıta, dünyanın geri kalanı gibi son yıllarda rekor sıcaklıklara sahne oluyor. 

Bu türden değişimler Antarktika'nın beyaz görünümüne yeşil rengini eklerken, yeni bir çalışmada sözkonusu etkinin boyutları gözler önüne serildi.

Bilim insanları, NASA ve ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'nun Landsat programının uydu görüntülerinden yararlanarak Antarktika Yarımadası'ndaki bitki örtüsünün 1986-2021 döneminde geçirdiği değişimleri analiz etti. 

Güney Kutbu'ndaki kıtanın en kuzeyindeki Antarktika Yarımadası, küresel ortalamadan 5 kat daha hızlı ısınıyor. 

Nature Geoscience adlı hakemli dergide dün (4 Ekim) yayımlanan araştırmada, çoğunluğu yosunlardan oluşan bitki habitatının son 40 yılda 10 kattan fazla arttığı saptandı. 

Uydu verileri, 1986'da 1 kilometrekareden daha az alanı kaplayan bitki örtüsünün 2021'de 12 kilometrekareye yayıldığını gösterdi. 

Antarktika Yarımadası, dünya ortalamasından çok daha hızlı ısınıyor (Matt Amesbury)

Antarktika Yarımadası, dünya ortalamasından çok daha hızlı ısınıyor (Matt Amesbury)

Araştırmacılar ayrıca bölgenin yeşile dönme hızının 2016-2021 döneminde yüzde 30 arttığını da kaydetti. 

Yaklaşık 522 bin kilometrekarelik Antarktika Yarımadası'nın 12 kilometrekaresinin yeşile dönmesi ciddi bir sorun gibi görünmeyebilir. Fakat yeni çalışmanın ortak yürütücüsü çevre uzmanı Dr. Thomas Roland, "bu küçük alanın çarpıcı bi̇r hızda genişlediğini" belirtiyor.

Exeter Üniversitesi'nden Dr. Roland, "Bulgularımız, insan kaynaklı iklim değişikliğinin etkisinin sınırı olmadığını doğruluyor" ifadelerini kullanıyor: 

Antarktika Yarımadası'nda; bu en sert, ücra ve izole 'vahşi doğa'da bile manzara değişirken, bu etkiler uzaydan görülebiliyor.

Bilim insanları iklim krizine bağladıkları bu renk değişiminin gittikçe artacağını öngörüyor. Bitki örtüsünün daha geniş alanlar kaplamasının, toprak oluşumunu artırarak istilacı türlerin bölgeye girmesine yol açması ve doğal yaşamı tehlikeye sokması bekleniyor.

Çalışmaya liderlik eden bilim insanlarından Dr. Olly Bartlett "Antarktika'da toprak çoğunlukla ya azdır ya da hiç yoktur ancak bitki yaşamındaki bu artış bölgeye organik madde ekleyerek toprak oluşumunu kolaylaştırıyor" diyerek ekliyor: 

Bu da muhtemelen ekoturistler, bilim insanları ya da kıtaya giden diğer ziyaretçilerin bölgeye yabancı ve istilacı türler taşıma riskini artırıyor.

Koyu renkli yüzeyler ısıyı daha çok hapsettiği için Antarktika Yarımadası'ndaki renk değişimi, bölgenin güneş ışınlarını uzaya gönderme becerisinde de gerilemeye yol açabilir. Bu durum her ne kadar yerel bir etki yaratsa da bitki örtüsünün daha geniş alanlara yayılmasına katkı sağlayabilir. 

Bilim insanları bundan sonra Antarktika'daki buzulların erimesiyle gün yüzüne çıkan alanlarda bitkilerin nasıl yaygınlaştığını araştırmayı planlıyor. 

Independent Türkçe, Guardian, CNN, Nature Geoscience



NASA teleskobu, tuhaf cisme ışık tuttu: "Hiçbir şeye benzemiyor"

Satürn ve Uranüs arasındaki Chiron, Güneş etrafındaki bir turunu yaklaşık 50 yılda tamamlıyor (William Gonzalez Sierra)
Satürn ve Uranüs arasındaki Chiron, Güneş etrafındaki bir turunu yaklaşık 50 yılda tamamlıyor (William Gonzalez Sierra)
TT

NASA teleskobu, tuhaf cisme ışık tuttu: "Hiçbir şeye benzemiyor"

Satürn ve Uranüs arasındaki Chiron, Güneş etrafındaki bir turunu yaklaşık 50 yılda tamamlıyor (William Gonzalez Sierra)
Satürn ve Uranüs arasındaki Chiron, Güneş etrafındaki bir turunu yaklaşık 50 yılda tamamlıyor (William Gonzalez Sierra)

James Webb Uzay Teleskobu, hem asteroit hem de kuyrukluyıldız özellikleri taşıyan bir gökcisminin tuhaflıklarını gözler önüne serdi. Yüzeyinde alışılmadık biçimde buz bileşimi olan cismin, Güneş Sistemi'nin oluşum sürecine dair gizemleri aydınlatması bekleniyor. 

1977'de keşfedilen 2060 Chiron, centaur denen küçük gökcisimlerinin bilinen ilk örneği. Asteroitlere benzemelerine karşın kuyrukluyıldız özellikleri de taşıyan bu buz cisimlerin ismi, mitolojideki yarı at, yarı insan yaratıklardan geliyor.

Halihazırda yüzlercesi saptanan centaurların, Neptün'ün ötesindeki soğuk bölgelerde oluştuğu tahmin ediliyor. 

Daha sonra Güneş Sistemi'nin iç kısmına gelmeleriyle buzun süblimleşmesi sonucu etraflarında, tıpkı kuyrukluyıldızlardaki gibi gazdan bir hale veya koma oluştuğu düşünülüyor. 

Merkez Florida Üniversitesi'nden Charles Schambeau, Chiron'un bu tuhaf cisimler arasında da öne çıktığını söyleyerek "Bir kuyrukluyıldız gibi davrandığı dönemleri var, etrafında madde halkaları ve muhtemelen küçük toz veya taşlardan oluşan bir enkaz alanı var" diyor. 

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu'nun verilerinden yararlanan Schambeau ve ekip arkadaşları, Chiron'un bileşimini inceledi.

Bulgularını hakemli dergi Astronomy & Astrophysics'te yayımlayan ekip, Chiron'un yüzeyindeki buzlarının bileşiminin, bugüne kadar gözlemlenen diğer centaurlardan epey farklı olduğunu kaydetti.

Yüzeyinde karbonmonoksit ve karbondioksit buz halinde yer alırken, komasında da karbondioksit ve metan gazı vardı. 

Daha uçucu olan karbonmonoksitin, süblimleşerek gaz halesinde yer alması daha muhtemel bir senaryo olsa da sadece buz formunda yüzeyde bulunması şaşırtıcı bir bulgu.

Araştırmacılar gazın, Chiron'daki farklı rezervlerden karmaşık bir süreçle salındığını düşünüyor.

Schambeau "Bu sonuçlar daha önce gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor" ifadelerini kullanıyor. 

Bilim insanları ayrıca ilk kez bir centaurda su buzu, etan ve propan tespit etti. 

Ekip karbon içeren etan ve propanın, güneş ışığının yüzeydeki metan ve suyla teması sonucu oluştuğunu düşünüyor. 

Su ve karbondioksit gibi daha basit moleküllerinse, 4,5 milyar yıl önce Güneş Sistemi oluşurken Chiron'un bileşimine girdiği tahmin ediliyor. 

Makalenin yazarlarından Noemi Pinilla-Alonso, Chiron gibi gökcisimleri zaman içinde pek değişmediğinden bunları inceleyerek Güneş Sistemi'nin ilk dönemi hakkında fikir edinebileceklerini söylüyor. 

Pinilla-Alonso ayrıca mevcut verilere göre standart bir centaurdan söz edilemediğini belirtiyor:

James Webb Uzay Teleskobu'yla gözlemlediğimiz her aktif centaurun kendine has bazı özellikleri var. Neden farklı davrandıklarını açıklayan bir şey olmalı ya da henüz göremediğimiz, hepsi arasında ortak olan bir şey olmalı.

Gelecek 20 yıl boyunca Güneş'e gittikçe yaklaşacak Chiron daha parlak bir hal alacağı için daha net gözlemler yapmak mümkün olacak.

Bilim insanları bu sayede hem centaurlar hem de Güneş Sistemi'nin geçmişi hakkında merak ettikleri soruları yanıtlamayı umuyor.

Independent Türkçe, Live Science, Space.com, Astronomy & Astrophysics