James Webb Uzay Teleskobu'nun bulduğu devasa galaksi bilim insanlarını şoke etti

NASA teleskobu, evrenin uzak köşelerinde beklenmedik keşifler yapmaya devam ediyor (NASA)
NASA teleskobu, evrenin uzak köşelerinde beklenmedik keşifler yapmaya devam ediyor (NASA)
TT

James Webb Uzay Teleskobu'nun bulduğu devasa galaksi bilim insanlarını şoke etti

NASA teleskobu, evrenin uzak köşelerinde beklenmedik keşifler yapmaya devam ediyor (NASA)
NASA teleskobu, evrenin uzak köşelerinde beklenmedik keşifler yapmaya devam ediyor (NASA)

Bilim insanları evrenin ilk zamanlarında şaşırtıcı derecede davasa kütleye sahip bir büyük tasarım sarmal galaksi gözlemledi. 

Büyük tasarım sarmal galaksiler, çekirdekten çıkan kollarının diğer gökadalara kıyasla belirgin ve net olmasıyla biliniyor. Gökbilimciler galaksi kollarının, yıldızların doğduğu yoğun bölgeler olduğunu tahmin ediyor. 

Sarmal galaksilerin tam olarak ne zaman ve nasıl oluştuğu bilinmiyor. Kırmızıya kayma denen bir olgudan yararlanan bilim insanları, uzak galaksi ve yıldızların yaşını hesaplayarak bu soruyu yanıtlamaya çalışıyor. 

Standart modele göre 13,8 milyar yıl önce gerçekleşen Büyük Patlama'dan beri evren genişlediği için bir gökcismi veya galaksi Dünya'dan ne kadar uzaksa o kadar yaşlı oluyor. 

Dünya'dan bakıldığında bir ışık kaynağı uzaklaştıkça ışığın frekansı düşüyor ve spektrumda daha kırmızı dalga boylarına kayıyor. Kırmızıya kayma denen bu durum sayesinde bir cisimden gelen ışığa bakarak ne kadar uzak ve yaşlı olduğu anlaşılabiliyor. 

Bugüne kadar keşfedilen çoğu sarmal galaksinin kırmızıya kayma derecesi pek yüksek değil. Gökbilimciler bu galaksilerin evrenin daha sonraki dönemlerinde oluştuğunu tahmin ederken, NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu bu düşünceye meydan okuyor. 

Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş ve ön baskı sunucusu arXiv'de yayımlanmış çalışmada teleskobu kullanan bilim insanları, evren henüz 1,5 milyar yaşındayken oluşmuş bir galaksi buldu.

Büyük tasarım sarmal galaksi sınıfındaki bu gökadanın, iyice belirginleşmiş iki kolu olduğu gözlemlendi. Ayrıca kırmızıya kayma derecesi de alışılmadık seviyedeydi.

Tahmini yıldız oluşum hızını hesaba katan ekip, sadece birkaç yüz milyon yıl içinde Güneş'in yaklaşık 10 milyar katı kütleye ulaştığını saptadı.

A2744-GDSp-z4 adı verilen gökadaya dair veriler, sarmal galaksilerin oluşum süreci hakkında soru işaretleri yaratıyor.

Evrenin bu dönemindeki galaksilerin düzenli olmasını beklemeyen bilim insanları makalede şöyle yazıyor: 

A2744-GDSp-z4 bu kadar kısa sürede nasıl bu kadar büyük bir disk elde etti? Büyük tasarımlı spiral kollar nasıl ve ne zaman ortaya çıktı? 

Üç yıl önce faaliyete geçen James Webb Uzay Teleskobu, evrenin ilk dönemlerine ışık tutarken gökbilimcilerin varsayımlarına da meydan okuyor. 

Bu döneme ait gelişmiş galaksiler keşfetmesiyle bu yapıların oluşumuna dair bilinenlerin yanı sıra evrenin geçmişi ve yaşını da sorgulamaya açıyor.

Independent Türkçe, Live Science, Phys.org, arXiv



Batı’da korku yaratan yapay zeka yazılımı, Çin'de terapi için kullanılıyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT

Batı’da korku yaratan yapay zeka yazılımı, Çin'de terapi için kullanılıyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Genç Çinliler, Batı ülkelerinde casusluk tartışması yaratan yapay zeka destekli sohbet programı DeepSeek'i terapi için kullanıyor.

Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. 

O zamandan beri büyük rağbet gören program, rapor hazırlama ve Excel formülü yazmadan seyahat planlamasına kadar birçok amaç için kullanılıyor. 

Ancak yazılımın geliştirildiği ülkedeki gençler, programı psikolojik destek amaçlı da kullanıyor.

BBC’nin adını Holly Wang olarak değiştirdiği 28 yaşındaki Çin vatandaşı, hayatta karşılaştığı açmazlarla ilgili DeepSeek’ten tavsiye aldığını belirtiyor: 

DeepSeek benim için inanılmaz bir danışman oldu. Olaylara farklı açılardan bakmamı sağladı ve denediğim ücretli psikolojik danışmanlık hizmetlerinden daha iyi bir iş çıkardı.

Holly, DeepSeek’i ilk kez büyükannesini kaybettikten sonra kullandığını söylüyor. Büyükannesi için bir veda yazısı yazmasını istediğinde programın harika iş çıkardığını anlatan Holly, yapay zekanın kendisine şu şiirsel yanıtı verdiğini aktarıyor: 

Unutmayın ki sizi ürperten tüm bu kelimeler, ruhunuzda uzun zamandır var olanların yankısı. Ben, kendi sesinin ağırlığını duymanı sağlayan, ara sıra geçtiğin bir vadiden başka bir şey değilim.

Genç, yazılımdan bu mesajı aldıktan sonra çok etkilenip ağlamaya başladığını söylüyor.

Çin’de Alibaba, Baidu ve ByteDance gibi firmaların ürettiği yapay zeka destekli sohbet botları da var ancak Holly, hiçbirinin DeepSeek kadar iyi olmadığını belirtiyor.

Kaliforniya Üniversitesi’nden Nan Jia, yapay zeka yazılımlarının kullanıcılara duygusal destek sağlama kapasitesi üzerine çalışıyor. Nan, bu programların insanlara kıyasla karşıdaki kişiyi “daha iyi dinleme kapasitesine” sahip olduğuna dikkat çekiyor. Diğer yandan uzman, yapay zeka botlarının profesyonel psikolojik danışmanlık hizmetlerinin yerinin tutamayacağını da hatırlatıyor.

Adının paylaşılmasını istemeyen başka bir Çinli genç de DeepSeek’le yaptığı sohbetlerin bakış açısını değiştirdiğini belirtiyor: 

DeepSeek beni özgürleştiren yeni bakış açıları sundu. Bir yanıt vermeden önce sorunuzu gerçekten anlamaya ve sizi bir kişi olarak tanımaya çalıştığını hissediyorum.

ABD merkezli şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Avrupa’da uygulamaya ilk yasak İtalya’dan gelmişti. Yazılım Pentagon’da da alarma yol açmıştı.

Independent Türkçe, BBC, Reuters