Balina köpekbalığı denizin dibinde kumu emerken görüntülendi

En büyük balığın bu davranışının kayda alınması bir ilk

5 metre uzunluğundaki yavru balina köpekbalığı, 6 metre derinde görüntülendi (Reuters/Temsili)
5 metre uzunluğundaki yavru balina köpekbalığı, 6 metre derinde görüntülendi (Reuters/Temsili)
TT

Balina köpekbalığı denizin dibinde kumu emerken görüntülendi

5 metre uzunluğundaki yavru balina köpekbalığı, 6 metre derinde görüntülendi (Reuters/Temsili)
5 metre uzunluğundaki yavru balina köpekbalığı, 6 metre derinde görüntülendi (Reuters/Temsili)

Deniz suyunu süzerek elde ettiği planktonlarla beslendiği bilinen balina köpekbalığının farklı bir davranışı ilk kez kayıtlara geçti.

Videoda balina köpekbalığı, denizin dibinde kumu emerken, yani denizin alt tabakasını yutarken görülüyor. Hayvan daha sonra fazla kumu ağzından çıkarıp yiyecek arama davranışını tekrar sergiliyor.

Balina köpekbalığının görüntüsü, Meksika'nın batısındaki Baja California Sur eyaletinde 11 Aralık 2022'te bir ekoturizm rehberi tarafından yakalandı. Adı açıklanmayan yurttaş bilimci, geçen hafta yayımlanan videoyu Meksika'daki uzmanlara gönderdi.

Görüntüyü inceleyen Shark Research Mexico'dan (Meksika Köpekbalığı Araştırma) Darren Whitehead "Daha önce hiç kimse bu davranışı görmemişti" dedi. 

Videonun incelendiği makaleye imza atan bir diğer bilim insanı Joel Gayford, köpekbalığının denizin dibindeki yemeğinin, yüzeydeki gıdaylardan alamadığı besinleri sağlayıp sağlamadığının ve köpek balığının planktondan yeterli enerjiyi alıp almadığının henüz bilinmediğini söyledi.

Evrimsel biyolog Gayford, "Tam olarak neyle beslenmeye çalıştıkları şimdilik bir muamma" diye konuştu:

Daha önce kayıtlara geçmese de bunun nadir görülen bir davranış olduğunu öne sürmek için hiçbir neden yok.

Deniz biyoloğu Whitehead ise videonun, yurttaş bilimcilerin önemini gösterdiğini vurguladı.

Uzmanlar, en büyük balık unvanını taşıyan bu hayvanın davranışını anlamanın koruma faaliyetleri için büyük önem taşıdığına dikkat çekti.

80-130 yıl yaşayabilen balina köpekbalıklarının uzunluğu ortalama 12 metreyi buluyor. Hayvanların ağırlığı ortalama 15 tona ulaşıyor. Plankton haricinde karides gibi karides ve küçük balıklarla da beslenen bu hayvanın deniz yosunu tükettiği de geçen sene belirlenmişti.

Söz konusu keşif, balina köpekbalıklarını dünyanın en büyük hepçil (hem ot hem de et yiyen) canlısı haline getirmişti.

Okyanusun plankton seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan bu hayvanlar, okyanus ekosistemlerinin sağlıklı kalmasında önemli bir rol oynuyor.

 

Independent Türkçe, New Scientist, IFLScience



Sonsuzluk Galaksisi, süper kütleli kara deliklerin gizemine ışık tuttu

Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
TT

Sonsuzluk Galaksisi, süper kütleli kara deliklerin gizemine ışık tuttu

Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)

Bilim insanları ilk kez doğrudan bir gaz ve toz bulutunun çökmesi sonucu oluşmuş bir süper kütleli kara delik saptamış olabilir. Sonsuzluk Galaksisi'ndeki bu keşif, evrenin ilk dönemlerine dair merak edilen bir soruya da ışık tutma potansiyeli taşıyor. 

Kara delikler yaşam döngülerinin sonuna gelen büyük kütleli yıldızların süpernova patlamasının ardından kendi üzerine çökmesi sonucu oluşuyor. Süper kütleli kara deliklerse bu daha küçük kara deliklerin zaman içinde birleşmesiyle meydana geliyor.

Öte yandan NASA öncülüğünde geliştirilen James Webb Uzay Teleskobu (JWST), Büyük Patlama'dan sonraki yaklaşık 500 milyon yıl içinde oluşmuş süper kütleli kara delikler keşfediyor. Böyle bir yapının ortaya çıkması için en az 1 milyar yıl geçmesi gerektiğini düşünen gökbilimciler, son yıllarda bu tuhaflığa bir açıklama getirmeye çalışıyor. 

Öne çıkan teorilerden birine göre bazı süper kütleli kara delikler, devasa bir gaz ve toz bulutunun herhangi bir yıldız üretmeden doğrudan kendi üstüne çökmesiyle meydana geliyor olabilir. 

Ancak bilim insanları daha önce bu senaryoyu destekleyen somut bir kanıt bulamamıştı. 

Yale Üniversitesi'nden Pieter van Dokkum liderliğindeki bir araştırma ekibi, Dünya'dan yaklaşık 8 milyar ışık yılı uzaktaki bir galakside bu kanıtı bulmuş olabilir.

cdfvgbh
James Webb Uzay Teleskobu, Sonsuzluk Galaksisi'nde toplam üç süper kütleli kara delik buldu (NASA/Yale Üniversitesi)

JWST'yi kullanarak galaksiyi gözlemleyen bilim insanları, sonsuzluk işaretine benzeyen bir görüntüyle karşılaştı. Bu nedenle Sonsuzluk Galaksisi adını alan gökadanın, iki galaksinin kafa kafaya çarpışması sonucu oluştuğu için bu şekli aldığı düşünülüyor.

Araştırmacılar şaşırtıcı bir şekilde iki galaksinin birleştiği yerdeki gaz bulutunun içinde süper kütleli bir kara delik tespit etti. Kara deliğin, halihazırda beslendiği bu gaz bulutunda oluştuğu tahmin ediliyor.

Hakemli dergi The Astrophysical Journal Letters'ta 15 Temmuz Salı günü yayımlanan makalenin başyazarı van Dokkum "Devasa bir galaksinin çekirdeği dışında bir kara delik bulmak başlı başına olağandışı bir durum ancak daha da sıradışı olan şey, oraya nasıl geldiği" diyerek ekliyor: 

Muhtemelen oraya öylece varmamış, orada oluşmuş. Ve epey yakın bir zamanda. Başka bir deyişle, bir süper kütleli kara deliğin doğuşuna tanıklık ettiğimizi düşünüyoruz, ki bu daha önce hiç görülmemiş bir şey.

Bilim insanları iki galaksinin çarpışması sırasında yoğun bir gaz düğümü oluştuğunu ve burada Güneş'in 1 milyon katı ağırlığında süper kütleli kara deliğin meydana geldiğini tahmin ediyor.

Ekip teorilerini test etmek için kara deliğin hızıyla, onu çevreleyen gaz bulutunun hızını karşılaştırdı. Bunların birbirine yakın olması, kara deliğin orada oluşma ihtimalini güçlendirdi.

Çalışma ayrıca, çarpışan iki galaksinin çekirdeklerinde de aktif süper kütleli kara delikler bulunduğunu ortaya koydu.

Bunun beklenmediğini belirten van Dokkum, çalışmanın bulgularını şöyle değerlendiriyor:

Doğrudan çökme sonucu bir kara delik bulduğumuzu kesin bir şekilde söyleyemeyiz. Ancak bu yeni verilerin, diğer açıklamalardan bazılarını elerken, yeni doğmuş bir kara delik ihtimalini güçlendirdiğini söyleyebiliriz. Verileri incelemeye ve bu olasılıkları araştırmaya devam edeceğiz.

Independent Türkçe, Space.com, IFLScience, The Astrophysical Journal Letters