Dünya'nın iç çekirdeğinin "pürüzleri" ortaya çıktı

nasa.gov
nasa.gov
TT

Dünya'nın iç çekirdeğinin "pürüzleri" ortaya çıktı

nasa.gov
nasa.gov

Depremlerden gelen sismik dalgaların hareketini gözlemleyen bilim insanları, Dünya'nın iç yapısına dair önemli bir detayı daha ortaya çıkardı.

ABD'deki Utah Üniversitesi'nden Guanning Pang liderliğindeki bir araştırma ekibinin elde ettiği verilere göre, Dünya'nın katı iç çekirdeğinin homojen değil, dokulu bir yapıya sahip olduğu ortaya çıktı.

Büyük depremlerin yarattığı sismik dalgaların gezegende hareket ederken uğradığı bozulmalar, neredeyse 100 yıldır Dünya'nın iç yapısını anlamak için kullanılıyor.

Örneğin gezegenin katı bir iç çekirdeğe sahip olduğu da 1930'larda bu sismik dalgaların yansımaları sayesinde keşfedilmişti.

Herhangi bir ülkenin nükleer cihazları test edip etmediğini gözetlemek için inşa edilen Uluslararası İzleme Sistemi'nin (IMS) kurulmasından bu yana sismik dalgaların verdiği detaylar da önemli ölçüde arttı.

Zira 1954'te kurulan IMS son derece hassas gözlemler elde ediyor.

Son araştırmada bu cihazı kullanan ekip, büyüklüğü 5,7'den büyük her depremden dalgaların çekirdekten geçişini gözlemledi. Toplamda 2 bin 455 depremin yansımaları incelendi.

Bunun sonucunda dalgaların "pürüzlü" bir yol izlediği anlaşıldı.

Saygın bilimsel dergi Nature'da yayımlanan bulgular, iç ve dış çekirdek arasındaki sınırın 500 ila 800 kilometre altında daha da pürüzlü yapılar olduğunu ortaya koydu.

Pang, "İç çekirdeğin içinde her yerde homojen olmayan yapılar var. Bunu ilk kez doğruladık" diye konuştu:

En büyük keşfimiz de şu: Homojen olmama durumu, çekirdeğin derinlerine indikçe daha da belirginleşiyor ve güçleniyor.

Independent Türkçe, IFL Science, Utah Üniversitesi



280 milyon yıllık fosil heyecan yarattı: Akdeniz'in en eski yırtıcısı mı?

252 milyon önce nesli tükenen gorgonopsiyenlerin böyle göründüğü tahmin ediliyor (Henry Sutherland Sharpe)
252 milyon önce nesli tükenen gorgonopsiyenlerin böyle göründüğü tahmin ediliyor (Henry Sutherland Sharpe)
TT

280 milyon yıllık fosil heyecan yarattı: Akdeniz'in en eski yırtıcısı mı?

252 milyon önce nesli tükenen gorgonopsiyenlerin böyle göründüğü tahmin ediliyor (Henry Sutherland Sharpe)
252 milyon önce nesli tükenen gorgonopsiyenlerin böyle göründüğü tahmin ediliyor (Henry Sutherland Sharpe)

Dinozorlar daha Dünya'da dolaşmıyorken ve ilk memelilerin ortaya çıkmasına on milyonlarca yıl kala, memelilerin uzak bir akrabası uzun dişleriyle karaların hakimiydi. 

252 milyon önce nesli tükenen gorgonopsiyenlerin hepsinin hançere benzeyen köpek dişleri olsa da vücutlarının boyutları değişiyordu. Kedi kadar olanı da kutup ayısı kadar büyüğü de vardı. 

Gorgonopsiyen adı verilen bu hayvanlara dair pek bir şey bilinmiyor ancak yeni bulunan bir fosil paleontoloji dünyasında çığır açtı.

İspanya'ya bağlı Akdeniz adası Mallorca'da fosili bulunarak tanımlanan bir gorgonopsiyen, türünün en eskisi çıktı. 

Son keşfe kadar bulunan gorgonopsiyen fosilleri, 270 milyon yıldan gençti. Sonuncusunun 270-280 milyon yaşında olduğu tespit edildi. 

Salı günü Nature Communications adlı bilimsel dergide yayımlanan makalede tanımlanan gorgonopsiyen türünün kafasının 18 santimetre uzunluğunda olduğu tahmin ediliyor. 

2019-2021'deki kazılarda çıkan fosille ilgili konuşan Josep Fortuny, "Hem neredeyse kesin bir şekilde en eski gorgonopsiyen hem de bilinen en eski terapsit" diyor. 

Araştırma makalesinin ortak yazarlarından Ken Angielczyk, 30-40 kiloluk hayvanın orta boyuttaki bir köpek kadar olduğunu ve uzun bir kuyruk barındırdığını söyledi. 

Ancak kürkü ve gözle görünen kulakları olmayan gorgonopsiyenin bu açılardan kertenkeleye de benzediğini belirterek ekliyor:

Lütfen ona kertenkele-köpek demeyin. Kertenkeleler bir çeşit sürüngen, gorgonopsiyen gibi memeli olmayan terapsitlerse bambaşka bir evrim soyundan geliyor. Memeliler ve sürüngenler 320 milyon yıl önce yaşamış ortak bir ataya sahip.

Daha önce Güney Afrika ve Rusya'nın yüksek enlemli bölgelerinde benzer fosiller bulunurken son keşfin Akdeniz'de yapılması da dikkat çekiyor. 

Bilim insanları 200-335 milyon yıl önce var olan süperkıta Pangea'nın tam ortasında Mallorca'nın yer aldığını söylüyor. 

Paleontologlar son keşifle birlikte daha önce bakılmamış yerleri araştırmanın önemini anladıklarını ifade ediyor. 

Independent Türkçe, CNN, ScienceAlert