Çocuk firavun Tutankamon'un "laneti" şaşırtıcı derecede basit bir şekilde açıklandı

MÖ 1332 ve 1323 arasında hüküm süren çocuk firavunun saltanatına 8-9 yaşlarında başladığı düşünülüyor. Firavun 18 yaşında ölmüştü (Wikimedia Commons)
MÖ 1332 ve 1323 arasında hüküm süren çocuk firavunun saltanatına 8-9 yaşlarında başladığı düşünülüyor. Firavun 18 yaşında ölmüştü (Wikimedia Commons)
TT

Çocuk firavun Tutankamon'un "laneti" şaşırtıcı derecede basit bir şekilde açıklandı

MÖ 1332 ve 1323 arasında hüküm süren çocuk firavunun saltanatına 8-9 yaşlarında başladığı düşünülüyor. Firavun 18 yaşında ölmüştü (Wikimedia Commons)
MÖ 1332 ve 1323 arasında hüküm süren çocuk firavunun saltanatına 8-9 yaşlarında başladığı düşünülüyor. Firavun 18 yaşında ölmüştü (Wikimedia Commons)

1922'de Britanyalı arkeolog Howard Carter, son 6 yılını adadığı keşfi sonunda yapmıştı: Çocuk Firavun Tutankamon'un mezarı.

Mısır'ın Luksor kenti yakınlarındaki Krallar Vadisi'nde bulunan mezar ve hazineleri halen arkeolojinin en efsanevi buluntularından biri olarak kabul ediliyor.

Ancak Carter'ın mezarı açtığı gün kanaryasını bir yılan yemişti. Mısırlı çalışanlardan bazıları bu olayı firavunun ruhundan gelen bir olay diye yorumlamıştı.

Kazıda çalışmış insanlar da ölmeye başladığında Carter'ın mumyanın lanetini serbest bıraktığına dair söylentiler dönmeye başlamıştı.

Öte yandan onlarca yıl geçtikçe Carter'ın ekibinden daha fazla üye ölmüş ve bilim insanları ölümlerin çok daha sıradan bir nedeni olup olmadığını merak etmeye başlamıştı.

Lanetle ilişkilendirilen ölümler

Gazetelerin "lanete" atfettiği ölüm sayısı 9 ve 20 arasında değişiyordu. Bazıları mezarı ziyaret edenleri ve kazıcıların akrabalarını da dahil ettiği için 20 sayısını kabul ederken, bazıları da sadece kazıda çalışanları sayıyordu.

Lanete atfedilen çeşitli ölüm nedenleri arasında araba kazaları, silahlı çatışmalar, ev yangını ve kendi canına kıyma da vardı.

Batı medyasının bu mumya laneti kavramına yönelik doymak bilmez iştahına rağmen, Mısırlıların ölümlerini lanet haberlerine nadiren dahil ediyorlardı.

Ancak aslında kazıda onlarca Mısırlı işçi çalışmıştı. Carter, notlarında bu kişilerin çoğunun adını vermemişti. Basında nadiren bahsedildiği için bin yıllık toz ve döküntüleri temizlemenin bu insanların sağlığını nasıl etkilediği de bilinmiyor.

Bu yüzden lanetin belki de en sıradan açıklaması, kazıda görev almış hastalardan birini tedavi eden doktor Frank McClanahan'dan geliyor. 

McClanahan, "Ölümler, aslında mezarı ziyaret edenlerin küçük bir kısmı" diyor.

1972'de verdiği bir röportajda doktor, "Burada dünyanın her yerinden sürekli gelen ve giden arkeologlar vardı" diye konuşmuştu:

Herhangi bir büyük insan kalabalığını alıp daha sonra tekrar kontrol ederseniz, aralarında belirli bir ölüm oranı bulursunuz.

McClanahan, bu ifadeyle istatistiklerin bölgedeki ölümlere dair sıradışı bir tablo çizmediğini ve lanet söylentileri yüzünden rakamların yanlış yorumlandığını vurguluyor.

Independent Türkçe, Business Insider, Proquest



Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları belli oldu

Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
TT

Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları belli oldu

Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)

Birleşik Krallık'taki Greenwich Kraliyet Gözlemevi'nin düzenlediği Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları açıklandı. 

Bu yıl 16.'sı düzenlenen yarışmada 58 ülkeden 3 bin 500'den fazla fotoğraf değerlendirmeye alındı. 

Ryan Imperio, Güneş tutulması sırasında çektiği fotoğrafla ana yarışmanın galibi oldu. 

2023'teki tutulmada Baily boncuklarının hareketini yakalayarak Yılın Astronomi Fotoğrafçısı seçilen Imperio, 10 bin sterlini (yaklaşık 444 bin TL) de evine götürdü.

Güneş ışığı, Ay'ın yüzeyindeki vadi ve kraterlerden geçerken oluşan Baily boncukları, tutulma başlarken ve biterken sadece çok kısa süreliğine görülebiliyor. 

Jüri üyelerinden meteoroloji uzmanı Kerry-Ann Lecky Hepburn, kazanan fotoğraf hakkında "Beni büyüledi ve hayran bıraktı" diyor.

Güneşimiz kategorisinin de kazananı olan Imperio, seçilmeyi hiç beklemediğini ve kazanmaktan "hem heyecan hem de onur duyduğunu" söylüyor. 

16 yaşın altındakilerin yarıştığı Yılın Genç Astronomi Fotoğrafçısı ödülünü kazanansa 14 yaşındaki Daniele Borsari oldu. 

Kazanan ve övgüye layık görülen fotoğraflar 13 Eylül itibarıyla Londra'daki Ulusal Denizcilik Müzesi'nde sergileniyor.

Galaksi kategorisi kazananı

Bence Tóth ve Péter Feltóti'nin çektiği fotoğrafta NGC 5128 galaksisi ve çevresindeki gelgit dalgası sisteminin yanı sıra bir relativistik jet görülüyor. Işık hızına yakın hareket eden güçlü radyasyon ve parçacık jetlerine, relativistik jetler deniyor. Fotoğrafçılar, sadece Güney Yarımküre'den çekilebilecek bu fotoğraf için Namibya'ya gitti.

vfd

Yıldızlar ve Bulutsular kategorisi kazananı

Cassiopeia Takımyıldızı'ndaki Nereides Bulutsusu'nun fotoğrafı, Marcel Drechsler, Bray Falls, Yann Sainty, Nicolas Martino ve Richard Galli tarafından çekildi. 3 bin 559 karenin birleşimi, 260 saatlik pozlama süresi ve üç kıtadaki teleskopların gözlemleriyle ortaya çıkan görüntüyü yakalayan ekip, daha önce bilinmeyen devasa bir süpernova kalıntısını fotoğraflamak üzere çalıştı.

tyjuk

Kuzey Işıkları kategorisi kazananı

Larryn Rae, Australis Kuzey Işıkları fotoğrafını Yeni Zelanda'daki Queenstown'ın dağlarından çekti. Panoramik fotoğraf, Şubat 2023'te gökyüzünde hızla hareket eden parlak ışınların 19 görüntüsünü içeriyor. 

yjuk

Gezegenler, Kuyrukluyıldızlar ve Asteroitler kategorisi kazananı

Kompozit fotoğrafta, Venüs ve Dünya'nın Güneş'in aynı tarafında yakınlaştığı alt kavuşum sırasında Venüs'ün evreleri görülüyor. Tom Williams, ultraviyole ve kızılötesi filtreler kullanarak gezegenin üst atmosferindeki bulutları ortaya çıkardı.

chjy

Genç Astronomi Fotoğrafçısı kategorisi kazananı

Daniele Borsari, Perseus Takımyıldızı'ndaki Kaliforniya Bulutsusu NGC 1499'u yakın çekimde görüntülemeyi başardı. Dünya'dan yaklaşık bin ışık yılı uzaklıktaki bulutsu, mavi dev yıldız Xi Persei veya Menkib'in gazları iyonlaştırması sayesinde görülebiliyor.

xscdvf

Ayımız kategorisi kazananı

"Gökkuşağı Körfezi" diye de bilinen 260 kilometre çapındaki Sinus Iridum, Gábor Balázs tarafından fotoğraflandı. Küçük kraterlerle çevrili körfez, tek renkli bir kamera sayesinde görüntülendi.

cds

Görüntü İnovasyonu konusunda Annie Maunder Ödülü kazananı

Sergio Díaz Ruiz'in, GOES-18 hava durumu uydusunun gözlemlediği 16 bandın karıştırılmasıyla oluşturduğu Dünya fotoğrafı; kara parçalarını, okyanusları ve atmosferik olayları farklı renklerle gösteriyor.

dsvf

İnsan ve Uzay kategorisi kazananı

Tom Williams, Uluslararası Uzay İstasyonu'nu (UUİ) Güneş'in doğu kenarından geçerken yakaladı. UUİ'nin Güneş'in yakınından geçişleri yalnızca 0,2 saniye görülebildiği için bu anları Dünya'dan yakalamak epey zor.

zxcdvf

Sör Patrick Moore En İyi Çıkış Yapan kategorisi kazananı

Gün içinde sadece 5 saat görüntülenebilen SH2-308 Bulutsusu, Xin Feng ve Miao Gong'un çalışmalarıyla görüntülendi. Bu görüntü toplam 10 güne yayılan çekimler ve sonrasındaki işlemler sonucu ortaya çıktı.

cfdbg

Gökyüzü kategorisi kazananı

Tom Rae, Yeni Zelanda'daki Tasman Vadisi'nin arkaplanındaki evreni gözler önüne serdi. Fotoğrafta Gum Bulutsusu'nın hidrojen bulutları (merkezdeki kırmızı bölge) ve Samanyolu'nun sönük kolları boyunca uzanan diğer aktif yıldız oluşum bölgeleri de yer alıyor.

5yjuk

Güneşimiz kategorisi ikincisi

Peter Ward, iki ayrı kareyi birleştirerek Güneş'in koronasının solar maksimum ve solar minimumdaki halini ortaya çıkardı. Fotoğrafın alt kısmı yıldızın, 11 yıllık döngüsünde en az güneş aktivitesinin görüldüğü minimuma yakın olduğu 2017'de, üst kısmı da bundan 6 yıl sonra maksimuma yaklaşırken çekildi.

xcsvdf

Gökyüzü kategorisi ikincisi

Fei Xue, iki saat süren fotoğraf çekimi çalışmasında, Dünya dönerken gökyüzünde hareket eden yıldızların izlerini yakaladı. Çin'de çekilen fotoğrafta yerdeki metal sütunlar da görülüyor. Kompozisyon, fotoğraf makinesinin yere yerleştirilip alçak bir açıdan çekim yapılmasıyla elde edildi.

zxscdvf

Genç Astronomi Fotoğrafçısı kategorisinde övgüye layık görülen

ZiYang Chang, Canes Venatici Takımyıldızı'ndaki Girdap Gökadası'nı komşu galaksisi NGC 5195'le etkileşim ve çarpışma halindeyken fotoğrafladı.

yöı

Ayımız kategorisinde övgüye layık görülen

Ay'ı çekmeyi planlamayan Jinyuan Chen, uydunun batışını gördüğünde güzelliğine hayran kalmış. Çevredeki bulutlar nedeniyle hilal, sanki Güneş tutulmasından kaynaklanıyormuş gibi görünüyor.

svdfbg

İnsan ve Uzay kategorisinde övgüye layık görülen

Hızlandırılmış bir dizi halinde bir saat boyunca çekilen tüm uyduların görüntüsü de jürinin beğenisini kazandı. Fotoğrafı çeken Matt Jackson, mahremiyet ve teknolojiyi kontrol etmenin getirdiği güç hakkındaki endişelerine dikkat çekmek için bu konuyu seçmiş.

sxacdfvgb

Independent Türkçe, BBC, BBC Science Focus, Guardian