Bilim insanları ilaçların tadını iyileştirmek için yapay zeka kullanıyor Bir tat tahmin modeli oluşturmak için elektronik dil tarafından veri toplanıyor
Uzmanlardan oluşan bir ekip son zamanlarda ilaçları daha kabul edilebilir hale getirmek daha önce görülmemiş bir hızda çalışıyor. (Reuters)
Uzmanlardan oluşan bir ekip son zamanlarda ilaçları daha kabul edilebilir hale getirmek daha önce görülmemiş bir hızda çalışıyor. (Reuters)
Bilim insanları, çocuk ilaçlarının tadını iyileştirmek için yapay zeka kullanıyor.
Kötü tat, sadece günlük hayatta değil, HIV için antiretroviraller ve tüberküloz için antibiyotikler gibi uzun vadede alınması gereken ilaçlara uyum konusunda da çocukların ilaç almasının önündeki en önemli engellerden birini teşkil ediyor.
Bu durum genellikle tedavi başarısızlığı ve komplikasyonların yanı sıra antimikrobiyal direncin (AMR) artmasına da yol açabiliyor.
Ancak şimdi University College London'daki uzmanlardan oluşan bir ekip, ilaçları daha lezzetli hale getirmek için çalışıyor.
Şarku’l Avsat’ın The Telegraph'dan aktardığı habere göre elektronik dil adı verilen sistem tarafından toplanan veriler, tadı tahmin etmek üzere bir yapay zeka modeli oluşturmak için kullanılıyor.
Yeni model, bir ilacı tadı belirleyen bir dizi kimyasal tarife ayırıyor ve acılık seviyelerini tahmin etmek için bunu haritalamak üzere eğitiliyor.
University College London Küresel Sağlık İşletme Okulu'nda yardımcı doçent olan Dr. Hind Abdülhakim: “Kimyasal bileşimi, moleküler yapıyı ve tadı acı yapan diğer fiziko-kimyasal faktörleri anlamaya çalışmak için bir makine öğrenimi algoritması çalıştırıyoruz ve bir ilişki olup olmadığını anlamaya çalışıyoruz" dedi.
"En başta çocuklarla ilgili bir sorun."
Algılanabilen diğer tat nitelikleri arasında tuzlu, tatlı, ekşi, acı ve diğerleri de bulunuyor.
Acılık çalışmanın ana odak noktasında yer alıyor çünkü hastaların ilaçlarına uyma olasılığını azaltan bir tat olarak öne çıkıyor.
Yapay zeka, ilaç geliştirmenin ilk aşamalarında insan tadım denemelerine duyulan ihtiyacı ortadan kaldırarak ilaç geliştirme sürecini hızlandıracak.
Nihayetinde, Yapay zekanın elektronik dile bile ihtiyaç duymayacağı umuluyor.
Tipik olarak, ilaçlar tat denemelerinde test edilmeden önce bir laboratuvarda değerlendiriliyor ve bir tat derecesi veriliyor ancak bu zaman alıcı ve pahalı olabiliyor
Geliştirilmekte olan yapay zeka modeli açık erişimli bir araç olacak ve yaygın olarak kullanılan ilaçların lezzetine ilişkin verilerden faydalanabilecek.
HIV veya diyabet ilaçları da dahil olmak üzere birçok uzun etkili ilaç için tat, insanların reçete edilen rejime bağlı kalma olasılıkları açısından en önemli faktörlerden biri.
Bu, özellikle yaşlılar ve çocuklar gibi hassas gruplar için daha büyük önem taşıyor.
Abdülhakim şöyle diyor: “Bu çocuklar için özel bir sorun, çünkü tat alma duyuları yüksek. Kronik ilaçlarda, uyumu etkilediği için mesele sadece çocuğun seçici olmasıyla ilgili olmuyor.”
Avrupa Birliği'nde yapılan bir araştırmada, 10-18 yaş arası çocukların yüzde 63'ü ilaçların tadının kötü olmasını bir engel olarak tanımlıyor.
Abdülhakim, “Bu HIV gibi uzun süreli hastalıklar için bir sorun. Antretroviral ilaçların tadı güzel değil. Dolayısıyla, bir hasta hayatının geri kalanında her gün bu hapları almak zorundaysa, özellikle de çok genç yaşta almaya başladıysa, bu çok daha büyük bir sorun oluyor. Harika bir ilaç olsa bile, hasta almazsa işe yaramayacaktır."
Antibiyotik tedavisine uyum, tedavinin tam olarak uygulanmaması halinde antimikrobiyal direnç riski göz önüne alındığında özellikle büyük gereklilik arz ediyor.
Samanyolu'nun kalbindeki gizemli parıltı, karanlık maddenin ilk kanıtı olabilirhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5198346-samanyolunun-kalbindeki-gizemli-par%C4%B1lt%C4%B1-karanl%C4%B1k-maddenin-ilk-kan%C4%B1t%C4%B1-olabilir
Samanyolu'nun kalbindeki gizemli parıltı, karanlık maddenin ilk kanıtı olabilir
Fotoğraf: Unsplash
Galaksimizin ortasından gizemli bir parıltı geliyor ve bilim insanları, bunun evrenin en derin gizemlerinden birinin çözülmesine katkı sağlayabileceğini söylüyor.
Samanyolu'nun merkezine doğru giden gama ışınlarının dağınık parıltısı onlarca yıldır açıklanamıyor. Ancak araştırmacılar, bunun karanlık madde parçalarının çarpışması veya nötron yıldızlarının kendi etraflarında dönmesi sonucu ortaya çıkmış olabileceğine inanıyor.
Eğer ilk açıklama doğruysa ve parıltı karanlık maddeden kaynaklanıyorsa bu, karanlık maddenin gerçekten var olduğuna dair ilk kanıtı sunabilir.
Johns Hopkins Üniversitesi'nde fizik ve astronomi alanında öğretim üyesi ve çalışmanın ortak yazarı Joseph Silk yaptığı açıklamada, "Evrene egemen olan karanlık madde galaksileri bir arada tutuyor. Son derece önemli ve büyük bir çabayla, onu tespit etmemizi sağlayacak yollar arıyoruz" diyor.
Gama ışınları ve özellikle galaksimizin merkezinde gözlemlediğimiz fazladan ışınım, ilk ipucumuz olabilir.
Bilim insanları yeni bir çalışmada karanlık maddenin Samanyolu'nun hangi bölgelerinde bulunmasını beklediklerini gösteren bir harita hazırladı. Galaksinin ilk yıllarında karanlık madde ve diğer maddelerden oluşan daha küçük sistemler galaksinin merkezine doğru gelip kümelenerek karanlık madde arasındaki çarpışma sayısını artırıyordu.
Bu haritalar, Samanyolu'nun merkezindeki gama ışınları parıltısının karanlık maddeden kaynaklandığını gösteren bir dizi kanıt arasında yer alıyor. Simülasyonların, gerçek dünyada gözlemlenen sinyallerle aynı özellikleri taşıdığını belirtiyorlar.
Ancak yeniden uyanan yaşlı nötron yıldızlarının da aynı kanıtların çoğunu açıklayabilecek ışığı yayabileceğini belirtiyorlar. Fakat bu teorinin işe yaraması için bilim insanlarının, aslında gördüklerinden daha fazla pulsarın var olduğunu öne sürecek şekilde matematik hesaplamalarını biraz değiştirmesi gerekiyor.
Araştırmacılar, nihayetinde başka bir deneyin daha fazla kesinlik sağlayacağını ve karanlık maddenin varlığına dair ilk kanıtı sunabileceğini umuyor. Gama ışınları daha yüksek enerjiye sahipse, muhtemelen bu yıldızlardır ve daha düşük enerjili ışınlarsa muhtemelen karanlık madde arasındaki çarpışmalardan kaynaklanıyordur.
Silk, "Bence net bir sinyal doğrudan bir kanıt olurdu" diyor.
O zamana kadar, Samanyolu çevresindeki diğer galaksilerin de benzer simülasyonlarını yaparak bunları verilerle karşılaştırmayı umuyorlar.
Silk, "Yeni verileri inceleyerek hangi teorinin daha geçerli olduğunu ortaya koymamız mümkün" ifadelerini kullanıyor.
Ya da belki hiçbir şey bulamayız, bu durumda çözülmesi gereken daha da büyük bir gizemle karşı karşıya kalırız.
Independent Türkçe
"Kıyamet ustası" László Krasznahorkai'nin 5 eserihttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5198343-k%C4%B1yamet-ustas%C4%B1-l%C3%A1szl%C3%B3-krasznahorkainin-5-eseri
Birçok farklı ülkede yaşayan László Krasznahorkai, çığır açıcı eserleriyle kariyerinde Man Booker ve Prix Formentor gibi saygın ödüllere layık görüldü (Reuters)
Birçok farklı ülkede yaşayan László Krasznahorkai, çığır açıcı eserleriyle kariyerinde Man Booker ve Prix Formentor gibi saygın ödüllere layık görüldü (Reuters)
Minerva'nın Baykuşu bu hafta, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Macar yazar László Krasznahorkai'nin labirentvari eserlerinin peşinden gidiyor.
İsveç Akademisi, 71 yaşındaki yazarın "kıyametvari dehşetin ortasında sanatın gücünü yeniden teyit eden etkileyici ve vizyoner eserleri nedeniyle" ödüle layık görüldüğünü açıkladı.
Amerikalı denemeci Susan Sontag'in de "kıyamet ustası" diye nitelediği Krasznahorkai, yer yer yüzlerce sayfa süren cümleleriyle bilindik anlatı tekniklerini altüst edip kendine has bir üslup yaratmayı başaran nadir yazarlardan.
Okuru her şeyin dağılmaya yüz tuttuğu bir dünyaya gönderen romanlarında, zamanın askıya alındığı tuhaf bir yersizlik yurtsuzluk deneyimi kadar bir anda patlayıveren kahkahalar ve keskin bir mizah da işbaşında.
"Aslında yazar olmayı hiç istememiştim" diyen Krasznahorkai, Macar yönetmen Béla Tarr'ın yakın dostu ve onun 6 filminin senaryosunu kaleme aldı.
Listedeki kitaplar, Krasznahorkai'nin tepetaklak dünyasına 5 farklı kapıdan giriş sunuyor.
Şeytan Tangosu
Krasznahorkai'nin 31 yaşındayken yayımladığı ilk romanı Şeytan Tangosu'nda (Satanstango) adeta donup kalmış bir zamana kriz ve çöküş duygusu eşlik ediyor.
Tango adımlarını andıracak şekilde altı adım ileri (I-VI'ya), altı adım geri (VI'dan I'e) giden bölümlerden oluşan roman, terk edilmiş bir köyde dünyadan neredeyse izole şekilde yaşayan insanları konu ediniyor.
Edebi üslup ve biçimde radikal yenilikler getiren yaklaşık 330 sayfalık romanın her bölümü tek bir paragraftan oluşuyor (Can Yayınları)
Ancak gelecekten umudunu, birbirlerine güvenlerini ve dayanışma ruhunu yitirmiş köylülerin hayatı, öldüklerini sandıkları Irimiás'ın gizemli şekilde geri dönüşüyle değişir.
Kendini bir nevi kurtarıcı ve peygamber olarak tanıtan Irimiás'ın köylülerin üzerindeki hipnotize edici etkisi, dönemin komünist Macaristan'ının eleştirisini içerdiği gibi, genel anlamda bir insanlık komedyasının sahnelenişine de dönüşür.
Bela Tarr, 1985'te yayımlandığı gibi büyük ilgi uyandıran Şeytan Tangosu'nu aynı adla 1994'te beyazperdeye taşımış, ortaya 7 saati aşan siyah-beyaz bir yapıt çıkmıştı.
Macarcadan çeviren: Bülent Şimşek, 328 s., 2013, Can Yayınları
Direnişin Melankolisi
Şeytan Tangosu'ndan 4 yıl sonra yayımlanan Direnişin Melankolisi (Az ellenállás melankóliája) de yine Gogolvari bir jestle taşraya dışarıdan gelenin, kasaba yaşamının hakikatlerini ortaya serdiği bir dönüşümün hikayesini anlatıyor.
1989'da yayımlanan romanda kasabaya gelen gizemli sirkin etrafında şekillenen olaylar, kasaba sakinleri arasında huzursuzluğa yol açar.
Britanyalı eleştirmen James Wood, Direnişin Melankolisi'ni "kıyamet güldürüsü" diye nitelemişti (AFP)
Görünmez düşmanlarla, "dış mihraklarla" savaşan Eszter Hanım için bu kaos ortamı, tüm kasabayı kontrol edebileceği bir fırsat sunar. Doğu Bloku'nda birçok protestonun yaşandığı bir dönemde kaleme alınan Direnişin Melankolisi, ironi ve karamsarlık arasında salınırken hem insan ilişkilerinin karanlık yönleri hem de toplumsal dönüşüm girişimlerinin çıkmazları üzerine düşünüyor.
Krasznahorkai'nin sonradan senaryoya dönüştürdüğü anlatı, yine Béla Tarr tarafından 2000'de Karanlık Armoniler (Werckmeister harmoniak) adıyla sinemaya uyarlanmıştı.
Macarcadan çeviren: Leyla Önal, 376 s., 2023, Can Yayınları
Savaş ve Savaş
Krasznahorkai, Savaş ve Savaş (Háború és háború) üzerinde çalışırken Avrupa'da uzun bir seyahate çıktı, farklı ülkelerde yaşadı. Daha sonra rotasını ABD'ye çeviren yazar, bir süre New York'ta ünlü şair Allen Ginsberg'ün dairesinde kaldı.
Romanın tamamlanmasında Beat kuşağının ikonik isimlerinden Amerikalı şairin büyük katkısı olduğunu söyleyen Krasznahorkai, Savaş ve Savaş'ta da bir elyazmasına kafayı takan Macar arşivci Korin'in New York şehrine yolculuğunu anlatıyor.
Savaş ve Savaş, 1999'da yayımlandı (AFP)
Bir savaştan kaçmak isterken bir başka savaşa yakalanan dört arkadaşın hikayesini konu edinen bu elyazması Korin'i derinden sarsar. Belgeyi çalar ve herkesin erişimine açmak için bunu internette paylaşmaya karar verir.
Bir saplantı ve kendine amaç edinme arzusunu ele alan roman, diğer yandan insanın yakasını bırakmayan kaybolmuşluk ve amaçsızlık duygusunun baskısını da kaydediyor.
Macarcadan çeviren: Gün Benderli, 320 s., 2025, Can Yayınları
Seiobo Orada, Aşağıdaydı
İlk romanının yakaladığı başarıyla dönemin Batı Almanya yönetiminden burs alan Krasznahorkai, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Almanya'ya gitti. Sonrasında Doğu Asya'ya uzun bir yolculuğa çıkan yazar Moğolistan ve Çin'de bir süre yaşadı, farklı dönemlerde Japonya'ya da gitti ve Kyoto'da kaldı.
Doğu Asya'nın estetik ve felsefi anlayışlarından etkilenen Krasznahorkai, bunları kendi geçmişi ve Avrupa kültürüyle harmanlayarak sıradışı eserler kaleme aldı. Bunlardan biri olan Seiobo Orada, Aşağıdaydı (Seiobo járt odalent), kusursuzluk peşinde ölümlüler diyarına inen Japon tanrıçası Seiobo'nun peşine takılıyor.
Romanı oluşturan 17 bölüm, Fibonacci dizisine göre 1'den başlayıp 2584'te bitecek şekilde numaralandırılıyor (Reuters)
Farklı dönemlerde yaşayan, kimi kurgusal kimi gerçek sanatçıların yaratım süreçlerini takip eden hikayelerden oluşan 2008 çıkışlı roman, kadim ritüellerin peşinde içkinlik, yücelik, ölümlülük ve hakikat gibi en temel meselelerin etrafında girilmemiş patikalarda dolanıyor.
Macarcadan çeviren: Gün Benderli, 432 s., 2019, Can Yayınları
Herscht 07769
Saplantılı ve safdil Florian Herscht'in hikayesini anlatan Herscht 07769, okuru Almanya'da neo-Nazilerin, kuantum fiziğinin ve tuhaf karşılaşmaların ortasına gönderiyor.
Thüringen eyaletindeki hayali Kana kasabasında yaşayan yetim Herscht, "Patron" lakaplı bir neo-Nazi tarafından duvarlardaki çeşitli grafitileri temizlemesi için işe alınır.
Herscht 07769, tek bir cümleden oluşan yaklaşık 400 sayfalık sıradışı bir yapıt (AP)
Fizik öğrencisi başkarakter, antimaddenin evrende fazla biriktiğini ve bunun kozmik bir kaosa yol açacağı fikrine kapılır. Panikler ve bu büyük felaketi önlemesi için dönemin Almanya Başbakanı ve kuantum kimyasında doktora derecesine sahip Angela Merkel'e bir sürü mektup yazar.
Avrupa'da radikal sağın yükselişinin gölgesinde geçen anlatı, Forrest Gump'ı andıran Florian'ın Merkel'e mektupları ve Bach saplantısı etrafında gittikçe sıradışı bir yere doğru sürüklenir.
Yahudi babası Nazi işgalinden sağ kurtulan Krasznahorkai'nin neredeyse her eserini birer politik alegori olarak okumak mümkün. Gelgelelim onun yazı ufkunun genişliği, eserlerin kaleme alındığı dönemle sınırlandırılmasını veya herhangi bir "edebi akımın" çerçevesine sıkıştırılmasını imkansız kılıyor. Yapıtlarındaki insan komedyasında tarih kadar dil, düşünce ve hayatın kendisi de her seferinde baştan düşünülmesi gereken bir soru olarak kalıyor.
Siyasetçilerin her gün savaş tamtamlarını çaldığı, piyasanın emrine amade kılınmış, körlemesine ilerleyen teknolojinin eline terk edilmiş bir dünyada, bu trajikomediyi dillendiren eserleri yeniden okumak gerekiyor.
Krasznahorkai, yıllar önce verdiği bir söyleşide "Bu boktan hayatta tek amacımız daha fazla para kazanmak mı?" diye sorduktan sonra merceği genişletip şöyle devam etmişti:
10 bin yılın sonunda vardığımız yer bu mu? Gerçekten mi? Mikrofonumuz, dizüstü bilgisayarımız, teknolojik bir toplumumuz var, hepsi bu mu? Çok üzücü, büyük bir hayal kırıklığı. Leonardo'dan Einstein'a, Buda'dan Endre Szemerédi'ye kadar insanlık tarihinde pek çok dahi vardı, bunlar inanılmaz şahsiyetlerdi ve çalışmaları muazzam derecede önemliydi, ama biz bunlarla hiçbir şey yapamıyoruz, neden?
Independent Türkçe
Hibrit otomobiller benzinli araçlar kadar kirliliğe yol açıyorhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5198329-hibrit-otomobiller-benzinli-ara%C3%A7lar-kadar-kirlili%C4%9Fe-yol-a%C3%A7%C4%B1yor
Hibrit otomobiller benzinli araçlar kadar kirliliğe yol açıyor
Yeni bir araştırmaya göre, şarj edilebilir hibrit elektrikli araçlar, benzinli otomobiller kadar kirliliğe neden oluyor (Reuters)
Yeni bir rapor, şarj edilebilir hibrit elektrikli araçların (plug-in hybrid electric vehicles / PHEV'ler) neredeyse benzinli otomobiller kadar kirliliğe neden olduğunu ortaya koydu.
Tamamen elektrikli otomobillerin aksine hibrit araçlar hem elektrikli bataryalardan hem de içten yanmalı motorlardan güç alıyor ve otomobil üreticileri tarafından daha uzun mesafeler kat ederken emisyonları azaltmanın yolu olarak satılıyor.
Ancak 2021 ve 2023 arasında 800 bin Avrupa otomobili üzerinde yapılan analiz, şarj edilebilir hibritlerin "gerçek dünya"da, laboratuvar testlerinin gösterdiğinden neredeyse 5 kat daha fazla kirliliğe neden olduğunu ortaya koydu.
Kâr amacı gütmeyen savunuculuk örgütü Transport and Environment, PHEV'lerin benzinli ve dizel otomobillere göre sadece yüzde 19 daha az CO2 yaydığını tespit etti; ancak daha önceki laboratuvar testleri, yüzde 75 daha az kirliliğe yol açtıklarını öne sürüyordu.
Araç içi yakıt tüketim sayaçlarından toplanan veriler, gerçek dünya karbondioksit salımının, standart laboratuvar testlerinden elde edilenlerden 4,9 kat daha fazla olduğunu gösterdi; 2021'deyse 3,5 kat daha yüksekti.
Transport and Environment araştırmacısı ve raporun ortak yazarı Sofía Navas Gohlke, The Guardian'a şunları söyledi:
Gerçek dünyadaki emisyonlar artarken, resmi emisyonlar azalıyor. Giderek kötüleşen bu fark, gerçek bir sorun. Sonuç olarak PHEV'ler neredeyse benzinli otomobiller kadar kirlilik yaratıyor.
Araştırmacılar, araçlar sadece elektrikli modda kullanıldığında bile elektrikli motorların tek başına çalışacak kadar güçlü olmadığını buldu. Bu, motorların elektrikli modda kat edilen mesafenin neredeyse üçte birinde fosil yakıt kullanması gerektiği anlamına geliyor.
Hibrit araçların elektrik menzilini uzatma eğilimi de emisyonların artmasına yol açıyor. Daha büyük bataryalar araçları ağırlaştırarak motor modunda daha fazla yakıt yakmasına yol açıyor.
Ayrıca bu ağır araçlar bataryayla çalıştırıldığında daha küçük arabalara göre daha fazla enerji tüketiyor. Veriler, 75 km'nin üzerinde elektrikli menzile sahip şarj edilebilir hibritlerin, 45 ila 75 km menzile sahip olanlardan ortalama daha fazla CO2 saldığını gösteriyor.
Avrupa otomotiv endüstrisi, AB'nin sıfır emisyonlu otomobiller için son tarih olarak belirlediği 2035'ten sonra hibrit otomobil satışına izin verilmesini istiyor.
Transport and Environment'ın otomobil direktörü Lucien Mathieu şöyle diyor:
Şarj edilebilir hibritler için kuralları gevşetmek, Avrupa'nın otomobil CO2 yasasının gövdesine delik açmak gibi olur. Otomobil üreticileri, piyasayı uygun fiyatlı sıfır emisyonlu otomobillere yönlendirmek yerine, pahalı ve çevreyi kirleten PHEV'lerle dolduracak. Bu durum, piyasanın acilen ihtiyaç duyduğu elektrikli araç yatırımı güvencesini baltalama riski taşıyor.
Raporda ayrıca PHEV'lerin hem elektrikli hem de motor modlarındaki gizli yakıt tüketimi nedeniyle, sürücülere iddia edilen yakıt ve şarj maliyetinden yılda 500 euro daha fazla maliyet çıkardığı da tespit edildi.
Şarj edilebilir hibritlerin sürüşü daha pahalı ancak satın alma maliyeti de temiz alternatiflere göre daha yüksek fiyatlı. Bloomberg Intelligence'a göre 2025'te Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık'ta PHEV'lerin ortalama satış fiyatı 55 bin 700 euro. Bu, bataryalı bir elektrikli otomobilin ortalama fiyatından 15 bin 200 euro daha yüksek.
Independent Türkçe
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
