Türk doktorlar kritik durumdaki Afgan çocuk hastalara umut oluyor

Afganistan'ı ziyaret eden Türk doktorlar hem kritik durumdaki çocuk hastaları ameliyat ediyor hem de Afgan doktorlara tecrübelerini aktarıyor.

Türk doktorlar kritik durumdaki Afgan çocuk hastalara umut oluyor
TT

Türk doktorlar kritik durumdaki Afgan çocuk hastalara umut oluyor

Türk doktorlar kritik durumdaki Afgan çocuk hastalara umut oluyor

Yeryüzü Doktorları Derneğinin koordinasyonuyla Türkiye'nin farklı şehirlerinden Afganistan'a gelen 12 kişilik gönüllü sağlık ekibi, başkent Kabil'deki Atatürk Çocuk Hastanesinde tedavi ve ameliyatlarına başladı.

Ekip, daha önce Filistin ve Somali gibi imkansızlıklarla mücadele eden ülkelerde gönüllü olarak tedavi ve ameliyatları gerçekleştiren sağlık personelinden oluşuyor.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) Kabil Ofisi de ihtiyaç duyulan tıbbi malzemeleri ekibe temin etti.

Ağır vakalara odaklanılıyor

Çocuk Cerrahisi ve Çocuk Ürolojisi uzmanları Prof. Dr. Ali İhsan Dokucu ve Op. Dr. Muhammed İkbal Yetiş'in de aralarında bulunduğu ekip, 10 gün boyunca tedavi ve ameliyatlarını sürdürecek.

Türk doktorlar, Afganistan'da daha önce ameliyat edilen, tedavi süreci uzayan ancak imkansızlıklar nedeniyle netice alınamayan kritik durumdaki hastalara odaklanıyor.

Ekibin günde 3-4 ameliyat ve onlarca muayene yapması bekleniyor.

Tedavi ve ameliyat sürecinde Afgan doktorlar da vakaları izliyor ve ekibin tecrübelerinden faydalanıyor.

Ameliyat vakaları Türk ekibin Afganistan'a gelmesinden önce tespit edildi. Bazı aileler çocuklarını tedavi umuduyla Nimruz ve Faryab gibi Kabil'e uzak bölgelerden getirdi.

Öte yandan, söz konusu vakaların farklı hastalıklarının olup olmadığı da detaylı inceleniyor.

10 yıldır Afganistan'a gelme hayali bulunuyor

Prof. Dokucu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, daha önce de Gazze, Ramallah ve Somali'de gönüllü tedavi ve ameliyatlar yaptıklarını belirtti.

Dokucu, 10 yıldır Afganistan'a gelme hayalinin olduğunu dile getirdi.

Afganistan'ın dünyanın en çok çocuk ölümünün yaşandığı ülkelerden biri olduğunu, kötü sosyal şartların da vakaları ağırlaştırdığını vurgulayan Dokucu, "Dolayısıyla bu dezavantajlı çocuklara yardım edebilme amacıyla buradayız. Bugün 5 ameliyat yaptık. Hepsi de çok iyi geçti. Yarından itibaren daha kompleks vakalar alacağız.” dedi.

Dokucu, Afgan sağlık ekibinin de gayet başarılı olduğunu belirterek "Biz hem kendi tecrübelerimizi hem de arkadaşların bilgi ve deneyimlerini paylaşıyoruz. Burada da gayet güzel işler yapıldığını gördük. Şartların zor olmasına rağmen çok iyi işler yapmışlar, yapmaya da devam ediyorlar." diye konuştu.

Çocuk Cerrahisi Uzmanı Afgan Doktor Yelda Ubeydi, tedavi ve ameliyatlar için Türk ekibe teşekkür etti.

Ubeydi, "Afganistan'ı ziyaret etmeleri bizim için çok değerli. Tecrübelerinden faydalanmak istiyoruz. Bugün birkaç zorlu vakamız vardı. Bunlar Afganistan için zor ameliyatlardı. İnşallah güzel sonuçlar alacağız." değerlendirmesinde bulundu.

Atatürk Çocuk Hastanesi Müdürü Dr. Nurullah Mansur da Türk ekibe teşekkür ederek şu ifadeleri kullandı:

“Bu ekibin burada olmasının birkaç faydası var. Tedavi için yurt dışına gitmesi gereken kompleks vakalardı ve şu an burada ameliyat oluyorlar. Bunun yanında diğer faydası da şu, Atatürk Hastanesinin personeli eğitim almış oluyor. Bu işbirliğinin devam etmesini arzu ediyoruz. İlk ve son olmasın, devamı da gelsin.”



Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
TT

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)

Ölümle burun buruna gelen kişiler, yaşadıkları deneyim sırasında zamanın durmuş veya yavaşlamış gibi geldiğini sıkça bildiriyor. 

Başından böyle bir olay geçmeyen kişilerin aklına film sahneleri gelecektir. Örneğin bir trafik kazasında hayatını kaybetmekten kıl payı kurtulan bir karakter etrafına bakarken, sahne daha yavaş akıyor. 

Ölüme yakın deneyimler üzerine çalışan psikiyatr Bruce Greyson'ın 1980-1990'larda yaptığı çalışmalarda, bu türden deneyimler yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 70'i "zamanın durduğunu veya anlamını yitirdiğini" bildirmişti. 

Peki bu travmatik olaylar neden böyle bir etki yaratıyor ve zamanın nasıl algılandığı hakkında neler söylüyor? 

İnsanlar zamanı nasıl algılıyor?

Liverpool John Moores Üniversitesi'nde zaman psikolojisi üzerine çalışan Dr. Ruth Ogden, yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra bu alana ilgi duymaya başlamış. 

Psikoloji hocası, Conversation için kaleme aldığı yazıda, başka bir araçla çarpıştıktan sonra adeta zaman durmuş gibi hissettiğini anlatıyor.  

15 yıl boyunca ölüme yakın deneyimlerde neden zamanın yavaşladığı ve zamanın nasıl algılandığı üzerine araştırmalar yürüten Dr. Ruth Ogden ulaştığı sonuçları şöyle açıklıyor:

Biz saniyeleri ve dakikaları mükemmel bir doğrulukla kaydeden saatler gibi değiliz. Bundan ziyade beynimiz, zamanı çevremizdeki dünyaya duyarlı bir şekilde algılamaya ayarlanmış gibi görünüyor.

Dr. Ogden, beynin duygusal ve fizyolojik uyarılmayı düzenleyen bazı bölgelerinin, aynı zamanda zamanın işlenmesinde de rol oynadığını ekliyor. 

Bu nedenle duygular yoğunlaştığı sırada beynin zaman algısı da etkileniyor. Örneğin keyifli vakit geçirirken zaman uçup gidiyor ve sıkıcı ortamlarda geçmek bilmiyor. 

Ölüme yaklaşınca zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyimlerde zamanın neden yavaşladığı kesin olarak bilinmiyor. Bilim insanları bunun altında savaş ya da kaç tepkisinin yattığını düşünüyor. Evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü olarak gelişen bu tepki, tehdit anında ortaya çıkıyor.

Tehlike karşısında beyin daha hızlı çalıştığı için ölüme yakın deneyim yaşayan kişiler çevrelerinin daha yavaş hareket ettiğini görüyor. 

Psikoloji ve Ruh Sağlığı Sınır Alanları Enstitüsü'nden araştırmacı Marc Wittmann bu durumu şöyle açıklıyor:

Organizma çevresel uyaranları normalden daha hızlı işleyerek kişinin daha kolay tepki vermesini sağlıyor. Daha hızlı algılamak, düşünmek ve hareket etmek hayatta kalmak için avantaj demek.

Yaşlandıkça zaman daha mı hızlı akıyor?

Herkes ölüme yakın bir deneyim yaşamayabilir fakat birçok kişi yaşı ilerledikçe zamanın akıp gittiğinden yakınıyor. 

Geçmişe bakınca çocukken vakit daha yavaş akıyormuş gibi gelirken, yetişkinlikle beraber sanki göz açıp kapayıncaya kadar yıllar geçiyor.

Bilim insanları bu durumun birkaç nedeni olduğunu söylüyor. Örneğin çocukken bir yıl, yaşanan sürenin daha büyük bir kısmına tekabül ediyor. Nörolog Santosh Kesari "10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl, hayatının yüzde 10'u. 60 yaşındaki biri için ise hayatının yüzde ikisinden daha azı" diyor. 

Ayrıca çocukken sürekli yeni şeylerle karşılaşmak, hafızada daha kalıcı etkiler bırakıyor. Kesari şu ifadeleri kullanıyor:

Zamanı unutulmaz olaylarla ölçüyoruz ve yaşlandıkça hatırlanmaya değecek daha az yeni şey yaşanıyor. Bu da çocukluğun daha uzun sürmüş gibi görünmesine yol açıyor.

Bilim insanın burada bahsettiği, zamanın o an içinde nasıl algılandığından ziyade, nasıl hatırlandığı. 

Yine de bazı çalışmalarda çocukken zamanın akışının daha yavaş algılandığı bulunmuştu. Nörobilimci Patricia Costello, çocukların gelişim aşamasında olduğunu belirterek "Sinirsel iletimleri yetişkinlere kıyasla fiziksel olarak daha yavaş. Bu da zamanın geçişini algılama biçimlerini etkiliyor" diyor:

Yetişkinliğe ulaşınca zaman devrelerimiz kablolamayı tamamlıyor ve zamanın geçişini doğru bir şekilde nasıl kodlayacağımızı deneyimlerimizle öğreniyoruz.

Yaşlanınca zamanın daha hızlı akıyormuş gibi gelmesi, büyük ölçüde yeni deneyimlerin azlığıyla ilişkilendiriliyor. Costello bu histen kurtulmak isteyenlere hayatlarına yenilik katmasını öneriyor.

Bilim insanı "Her şeyin çok hızlı geçip gittiği, kendi hayatımızı kaçırdığımız hissini nasıl durdurabiliriz? İş dönüp dolaşıp yeni şeyler öğrenmeye geliyor" diyerek ekliyor: 

Yeni bir beceri öğreniyor musunuz? Farklı bir şeyler pişiriyor musunuz? Mümkün olduğunca hayatınıza yenilik katmak, anıların öne çıkmasını sağlayacak ve bir bakıma zamanı uzatacaktır.

Independent Türkçe, Conversation, Psychology Today, NBC News