NASA açıkladı: Uzayda felakete 10 metre kalmış

Yeni analizlere göre uydu ve uzay çöpü birbirlerini kıl payı ıskaladıklarında aralarındaki mesafe "10 metreden az" olabilir

Fotoğraf: NASA
Fotoğraf: NASA
TT

NASA açıkladı: Uzayda felakete 10 metre kalmış

Fotoğraf: NASA
Fotoğraf: NASA

NASA'ya ait bir uzay aracının Rus uydusuyla şubatta yaşadığı çarpışma tehlikesi, daha önce düşünülenden çok daha feci sonuçlanabilirdi.

NASA'nın 2001'de fırlatılan Termosfer İyonosfer Mezosfer Enerji ve Dinamik Görevi (TIMED) uzay aracı, 28 Şubat'ta Rus uydusu Cosmos 2221'le çarpışma tehlikesi geçirmişti.

TIMED, Güneş'in ve insan faaliyetlerinin "Dünya atmosferinin en az keşfedilmiş ve anlaşılmış bölgesi mezosfer ve alt termosfer/iyonosfer" üzerindeki etkilerini incelerken, 1992'de fırlatılan Rus uydusu Cosmos 2221'se kullanılmıyordu.

Amerikan uzay ajansı şubatta acil bir uyarı yayımlayarak "muhtemel bir çarpışmayı" gözlemlediğini bildirmişti. 

Aralarında uzay veri şirketi Leolabs'ten kişilerin de bulunduğu gözlemciler, çarpışmanın eşiğine gelinen bu olayı "güvende hissedemeyecek kadar yakın" diye tanımlamıştı

Çünkü bu çarpışma, 7 binden fazla parçaya neden olup bunları uzaya dağıtabilirdi. Bu da alçak Dünya yörüngesindeki enkazı yüzde 50 oranında artırarak daha fazla uydunun tehdit altına girmesine neden olabilirdi. 

Bu kadar yüksek hızlarda hareket eden bir uydudan kopan tek bir parça bile yörüngedeki faal uydulara kayda değer ölçüde zarar verebilir.

Halihazırda Dünya yörüngesinde en az 1 milimetre büyüklüğündeki milyonlarca küçük parça da dahil 36 binden fazla uzay çöpü bulunuyor.

NASA yönetici yardımcısı Pam Melroy, ABD ve Rus uzay araçlarının birbirlerini ıskalamasıyla insanlığın ciddi bir tehlikeyi atlattığını ancak yeni bir tahminin bu kıl payı geçişin çok daha yakından gerçekleşebileceğini ortaya koyduğunu söyledi.

Space.com'a göre, ABD'nin Kolorado eyaletindeki Kolorado Springs'te düzenlenen 39. Uzay Sempozyumu'nda konuşan Melroy, "Kısa bir süre önce analizler sonucunda geçiş mesafesinin her iki uydunun da ana gövde parametreleri dahilinde 10 metreden daha az olduğunu öğrendik" dedi.

Eğer bu iki uydu çarpışmış olsaydı, kayda değer miktarda enkaz oluşumuna tanık olacaktık. Bu parçalar, saatte on binlerce kilometre hızla hareket eden minik parçalar haline gelerek başka bir uzay aracını delebilecek ve muhtemelen insanların hayatını tehlikeye atabilecekti.

Olayın ardından Melroy, NASA'nın Dünya yörüngesindeki sürdürülebilirliği ölçen ve değerlendiren bütünleşik bir "uzay sürdürülebilirlik stratejisi" için uğraştıklarını belirtti. 

Melroy, "Uzay çok yoğun ve giderek daha da yoğunlaşıyor. Çocuklarımızın ve torunlarımızın da insanlığın yararı için kullanmaya devam edebilmeleri adına uzaydaki kritik bölgelerin korunduğundan emin olmak istiyorsak, şimdi harekete geçmenin tam zamanı" dedi.

Melroy, "NASA, kaynaklarını hem bizim hem de tüm dünya için sürdürülebilir faaliyetleri destekleyecek şekilde yönlendirdiğinden emin oluyor" diye ekledi.
Independent Türkçe



Florür seviyesi ve çocuk zekası arasında bağlantı kuran çalışma tartışma yarattı

Bilim insanları sudaki florürün dişlere faydası hakkında bölünmüş durumda (Unsplash)
Bilim insanları sudaki florürün dişlere faydası hakkında bölünmüş durumda (Unsplash)
TT

Florür seviyesi ve çocuk zekası arasında bağlantı kuran çalışma tartışma yarattı

Bilim insanları sudaki florürün dişlere faydası hakkında bölünmüş durumda (Unsplash)
Bilim insanları sudaki florürün dişlere faydası hakkında bölünmüş durumda (Unsplash)

Yüksek florürün çocuklarda IQ düşüklüğüne neden olduğunu öne süren araştırma tartışmalara yol açtı. 

ABD Ulusal Çevre Sağlığı Bilimleri Enstitüsü tarafından yürütülen bir çalışmada, 10 ayrı ülkede yüksek florürle çocukların zeka seviyesi arasındaki ilişkiyi inceleyen 74 araştırma detaylıca analiz edildi.

Bulguları hakemli dergi JAMA Pediatrics'te 6 Ocak'ta yayımlanan araştırmada su ve farklı yollarla yüksek florüre maruz kalmanın çocukların IQ'sunda ciddi gerilemeye yol açtığı sonucuna varıldı. 

Araştırmacılar idrar örneklerinde florürün her 1 ppm'lik (milyonda bir parçacık) artışına karşılık çocukların IQ'sunun 1,63 oranında gerilediğini tespit etti. 

Ancak bazı uzmanlar, araştırmanın neden-sonuç ilişkisi kurmadığına dikkat çekiyor. Diğerleri de incelenen ülkelerin, ABD sularındaki florür oranını yansıtmadığını söyleyerek itiraz ediyor. 

ABD'de halihazırda içme suyu için tavsiye edilen florür oranı 0,7 ppm ancak New York Times'a göre milyonlarca Amerikalı farklı kaynaklardan daha yüksek seviyede florür barındıran sular içiyor.

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Türkiye'de izin verilen düzeyin 1,5 ppm olduğunu ifade ediyor.

Yeni araştırmada, 1,5 ppm'nin altındaki seviyelerle çocuklardaki IQ düşüşü arasında kayda değer bir bağlantı görülmedi. 

Ancak bazı bilim insanları ve diş hekimleri, yeni araştırmanın kusurları olduğunu belirtiyor. Iowa Üniversitesi'nden Dr. Steven M. Levy, analize dahil edilen çalışmaların çoğunun çok düşük kalitede olduğunu söyleyerek bulguların net bir sonuç sunmadığını ifade ediyor. 

Ayrıca bu çalışmaya dayanarak ABD sularındaki florür seviyesinde değişiklik yapılmaması gerektiğini düşünüyor. 

Yeni çalışmanın bulguları, Donald Trump'ın ikinci döneminde Sağlık Bakanı yapmayı planladığı Robert F. Kennedy Jr.'ın görüşleriyle paralellik gösteriyor.

RFK Jr., 5 Kasım'daki başkanlık seçiminden önce yaptığı açıklamada, içme suyundan florürün çıkarılmasını tavsiye etmeyi planladığını söylemişti.

Diğer yandan ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, suya florür eklemenin diş sağlığına iyi geldiğini ve çürükleri önlediğini belirtiyor. Ayrıca içme suyuna düşük seviyede florür eklenmesi, kamu sağlığı açısından son 100 yılın en büyük başarılardan biri kabul ediliyor.

Fakat bazı araştırmalarda, florürün içme suyuna değil, diş macunlarına eklenmesi sayesinde böyle bir fayda sağladığı öne sürülüyor. 

Ancak başka çalışmalarda, sudan florürün çıkarıldığı bazı ülkelerde çürüklerde artış yaşandığı gözlemlenmişti.

Ulusal Çevre Sağlığı Bilimleri Enstitüsü'nün eski direktörü Dr. Linda Birnbaum, 1,5 ppm'nin altındaki florür seviyelerinin potansiyel etkilerine dair daha fazla araştırma yapılması gerektiğini vurguluyor.

Dr. Birnbaum'a göre, yer almadığı yeni çalışma florüre maruz kalmanın, çocuklarda IQ düşüşüne yol açabileceğini gösteriyor. 

Bilim insanı, hamilelerin, bebeklerin ve emziren annelerin florür içermeyen su tüketmesini tavsiye ediyor . 

Makalenin başyazarı Dr. Kyla Taylor da "Hamile kadınların ve çocukların birçok kaynaktan florür aldığına, maruz kaldıkları toplam florür miktarının çok yüksek olduğuna ve bunun fetüs, bebek ve çocuk nörogelişimini etkileyebileceğine dair endişeler var" diyor.

Dr. Taylor yeni çalışmanın, florürün geniş çaplı halk sağlığı etkilerin değerlendirmeyi amaçlamadığını da ekliyor.

Independent Türkçe, New York Times, CNN, JAMA Pediatrics, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası