"Taylor Swift ve Dünyası" dersini alan Harvardlılar yeni albümü yorumladı

Swift'in yeni albümü 19 Nisan'da yayımlandı (Reuters)
Swift'in yeni albümü 19 Nisan'da yayımlandı (Reuters)
TT

"Taylor Swift ve Dünyası" dersini alan Harvardlılar yeni albümü yorumladı

Swift'in yeni albümü 19 Nisan'da yayımlandı (Reuters)
Swift'in yeni albümü 19 Nisan'da yayımlandı (Reuters)

Taylor Swift hayranları genellikle şarkıcının yeni albümleri için hazırlanırken eskileri tekrar gözden geçirir. Yeni parçalarda gizli mesajlar arayarak sözlerini ve isimlerini analiz etmeye hazırlanırlar.

Şarkıcının 11. albümü The Tortured Poets Department da hayranlardan aynı muameleyi görüyor. 

Ünlü şair ve yazarların eserleriyle karşılaştırılıyor

Harvard Üniversitesi'nde tamamen sanatçıya adanmış İngilizce dersinde Swift'in eserlerini inceleyen öğrenciler, yeni albüm için son derece heyecanlıydı.

"Taylor Swift ve Dünyası" adlı lisans dersini veren Stephanie Burt, Swift'in şarkılarını Willa Cather, Samuel Taylor Coleridge ve William Wordsworth gibi şair ve yazarların eserleriyle karşılaştırtıyor.

Perşembe gecesi, sınıftan yaklaşık 50 öğrenci, 34 yaşındaki şarkıcının yeni albümünü dinlemek üzere kampustaki bir amfide toplandı. Saatler gece yarısını gösterdiğinde sınıfta alkış tufanı koptu ve analiz başladı. Grup önce albümü hiç tartışmadan, sadece bir kez dinledi.

Cuma sabahı New York Times'ın sorularını yanıtlayan öğrenciler 31 yeni şarkı hakkındaki düşüncelerini paylaştı ve ay sonunda teslim edilmesi gereken final ödevleri için beyin fırtınası yaptı.

"Bu Taylor'ın da hikayesi"

"Clara Bow adlı şarkı bana The Song of the Lark'ı hatırlattı" diyen 19 yaşındaki Makenna Walko, Willa Cather'ın, hevesli bir opera sanatçısı olan Thea Kronborg'un kariyerini anlattığı romanına atıfta bulundu. 

"Küçük kasabasından çıkıp Manhattan'a gitmeye çalışan bir kızdan ve büyük hayallere sahip olup bunların peşinden gitmeye çalışmanın nasıl bir şey olduğundan bahsediyor" diye devam etti. 

Bu, Taylor'ın kendi hayatında, kariyeri boyunca çokça ortaya çıkan bir anlatı. Pek çok açıdan bu Taylor'ın da hikayesi.

İkinci sınıf öğrencisi Lola DeAscentiis, Swift'in But Daddy I Love Him adlı şarkısını Sylvia Plath'ın Babacığım (Daddy) şiiriyle karşılaştırdı. 20 yaşındaki DeAscentiis, bu bağlantıyı final ödevinde incelemeyi planlıyor.

Taylor Swift alınmasın ama şarkının Sylvia Plath'in dehasına yakın olduğunu söylemekte tereddüt ediyorum. Fakat hüzün, depresyon ve akıl sağlığı gibi temalarda kesinlikle bazı benzerlikler görebiliyorum.

DeAscentiis, "Taylor'ın şarkıda bahsettiği sevgilisiyle ilişkisini babasıyla olan ilişkisiyle örtüştürme biçimi, bence bu tam Plath'a göreydi" diye ekledi.

Rekor kırdı

Öte yandan Swift'in yeni albümü The Tortured Poets Department, Spotify'da bir günde en çok dinlenen albüm rekorunu kırdı. 

Spotify, "Tarih yazıldı!" diye tweet atarak 31 parçadan oluşan albümün dinlenme sayısının 300 milyonu aştığını bildirdi.

Albümün ilk single'ı Fortnigh da Adele'in 2021 tarihli Easy on Me'sini geçti ve platformun tek bir günde en çok dinlenen şarkısı olarak rekor kırdı.

Independent Türkçe, New York Times, Variety



Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
TT

Ölüme yakın deneyimlerde zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)
Ölüme yakın deneyim yaşayan bazı kişiler, sanki zaman ortadan kalkmış gibi hissettiğini söylüyor (Unsplash)

Ölümle burun buruna gelen kişiler, yaşadıkları deneyim sırasında zamanın durmuş veya yavaşlamış gibi geldiğini sıkça bildiriyor. 

Başından böyle bir olay geçmeyen kişilerin aklına film sahneleri gelecektir. Örneğin bir trafik kazasında hayatını kaybetmekten kıl payı kurtulan bir karakter etrafına bakarken, sahne daha yavaş akıyor. 

Ölüme yakın deneyimler üzerine çalışan psikiyatr Bruce Greyson'ın 1980-1990'larda yaptığı çalışmalarda, bu türden deneyimler yaşayan kişilerin yaklaşık yüzde 70'i "zamanın durduğunu veya anlamını yitirdiğini" bildirmişti. 

Peki bu travmatik olaylar neden böyle bir etki yaratıyor ve zamanın nasıl algılandığı hakkında neler söylüyor? 

İnsanlar zamanı nasıl algılıyor?

Liverpool John Moores Üniversitesi'nde zaman psikolojisi üzerine çalışan Dr. Ruth Ogden, yıllar önce geçirdiği bir trafik kazasından sonra bu alana ilgi duymaya başlamış. 

Psikoloji hocası, Conversation için kaleme aldığı yazıda, başka bir araçla çarpıştıktan sonra adeta zaman durmuş gibi hissettiğini anlatıyor.  

15 yıl boyunca ölüme yakın deneyimlerde neden zamanın yavaşladığı ve zamanın nasıl algılandığı üzerine araştırmalar yürüten Dr. Ruth Ogden ulaştığı sonuçları şöyle açıklıyor:

Biz saniyeleri ve dakikaları mükemmel bir doğrulukla kaydeden saatler gibi değiliz. Bundan ziyade beynimiz, zamanı çevremizdeki dünyaya duyarlı bir şekilde algılamaya ayarlanmış gibi görünüyor.

Dr. Ogden, beynin duygusal ve fizyolojik uyarılmayı düzenleyen bazı bölgelerinin, aynı zamanda zamanın işlenmesinde de rol oynadığını ekliyor. 

Bu nedenle duygular yoğunlaştığı sırada beynin zaman algısı da etkileniyor. Örneğin keyifli vakit geçirirken zaman uçup gidiyor ve sıkıcı ortamlarda geçmek bilmiyor. 

Ölüme yaklaşınca zaman neden yavaşlıyor?

Ölüme yakın deneyimlerde zamanın neden yavaşladığı kesin olarak bilinmiyor. Bilim insanları bunun altında savaş ya da kaç tepkisinin yattığını düşünüyor. Evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü olarak gelişen bu tepki, tehdit anında ortaya çıkıyor.

Tehlike karşısında beyin daha hızlı çalıştığı için ölüme yakın deneyim yaşayan kişiler çevrelerinin daha yavaş hareket ettiğini görüyor. 

Psikoloji ve Ruh Sağlığı Sınır Alanları Enstitüsü'nden araştırmacı Marc Wittmann bu durumu şöyle açıklıyor:

Organizma çevresel uyaranları normalden daha hızlı işleyerek kişinin daha kolay tepki vermesini sağlıyor. Daha hızlı algılamak, düşünmek ve hareket etmek hayatta kalmak için avantaj demek.

Yaşlandıkça zaman daha mı hızlı akıyor?

Herkes ölüme yakın bir deneyim yaşamayabilir fakat birçok kişi yaşı ilerledikçe zamanın akıp gittiğinden yakınıyor. 

Geçmişe bakınca çocukken vakit daha yavaş akıyormuş gibi gelirken, yetişkinlikle beraber sanki göz açıp kapayıncaya kadar yıllar geçiyor.

Bilim insanları bu durumun birkaç nedeni olduğunu söylüyor. Örneğin çocukken bir yıl, yaşanan sürenin daha büyük bir kısmına tekabül ediyor. Nörolog Santosh Kesari "10 yaşındaki bir çocuk için bir yıl, hayatının yüzde 10'u. 60 yaşındaki biri için ise hayatının yüzde ikisinden daha azı" diyor. 

Ayrıca çocukken sürekli yeni şeylerle karşılaşmak, hafızada daha kalıcı etkiler bırakıyor. Kesari şu ifadeleri kullanıyor:

Zamanı unutulmaz olaylarla ölçüyoruz ve yaşlandıkça hatırlanmaya değecek daha az yeni şey yaşanıyor. Bu da çocukluğun daha uzun sürmüş gibi görünmesine yol açıyor.

Bilim insanın burada bahsettiği, zamanın o an içinde nasıl algılandığından ziyade, nasıl hatırlandığı. 

Yine de bazı çalışmalarda çocukken zamanın akışının daha yavaş algılandığı bulunmuştu. Nörobilimci Patricia Costello, çocukların gelişim aşamasında olduğunu belirterek "Sinirsel iletimleri yetişkinlere kıyasla fiziksel olarak daha yavaş. Bu da zamanın geçişini algılama biçimlerini etkiliyor" diyor:

Yetişkinliğe ulaşınca zaman devrelerimiz kablolamayı tamamlıyor ve zamanın geçişini doğru bir şekilde nasıl kodlayacağımızı deneyimlerimizle öğreniyoruz.

Yaşlanınca zamanın daha hızlı akıyormuş gibi gelmesi, büyük ölçüde yeni deneyimlerin azlığıyla ilişkilendiriliyor. Costello bu histen kurtulmak isteyenlere hayatlarına yenilik katmasını öneriyor.

Bilim insanı "Her şeyin çok hızlı geçip gittiği, kendi hayatımızı kaçırdığımız hissini nasıl durdurabiliriz? İş dönüp dolaşıp yeni şeyler öğrenmeye geliyor" diyerek ekliyor: 

Yeni bir beceri öğreniyor musunuz? Farklı bir şeyler pişiriyor musunuz? Mümkün olduğunca hayatınıza yenilik katmak, anıların öne çıkmasını sağlayacak ve bir bakıma zamanı uzatacaktır.

Independent Türkçe, Conversation, Psychology Today, NBC News