Hamilelikteki stresin sadece bir cinsiyette IQ düşüşüne neden olduğu bulundu

Gebelikteki stres, doğum veya düşük yapma korkusu gibi nedenlerden kaynaklanabiliyor (Pixabay)
Gebelikteki stres, doğum veya düşük yapma korkusu gibi nedenlerden kaynaklanabiliyor (Pixabay)
TT

Hamilelikteki stresin sadece bir cinsiyette IQ düşüşüne neden olduğu bulundu

Gebelikteki stres, doğum veya düşük yapma korkusu gibi nedenlerden kaynaklanabiliyor (Pixabay)
Gebelikteki stres, doğum veya düşük yapma korkusu gibi nedenlerden kaynaklanabiliyor (Pixabay)

Hamilelikteki stresin, bebeğin IQ'sunu düşürebildiği tespit edilirken, bilim insanları erkek çocukların bundan daha fazla etkilendiğini söylüyor. 

Stresin hamile kadınların düşük yapma ihtimalini artırabileceği gibi doğum sonrasında bebek üzerinde de olumsuz etkiler yaratabileceği biliniyor. Bazı çalışmalarda bu durumun çocuğun ileriki yaşlarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya depresyon yaşama riskini artırabileceği öne sürülüyor. 

Yeni çalışmadaysa fetüsün gelişimi için gerekli olduğu düşünülen stres hormonu kortizolun kız ve erkek çocuklarını nasıl etkilediği incelendi. Sonuçlar hamileliğin son dönemindeki stresin çocuğun IQ'sunu etkileyebildiğini gösteriyor.

11-14 Mayıs'ta İsveç'te düzenlenen 26. Avrupa Endokrinoloji Kongresi'nde sunulan araştırmada gebeliğinin son üç aylık dönemindeki 943 kadının kortizol ve bu hormonun etkisiz bir hali olan kortizon seviyeleri incelendi. 

Daha sonra psikologlar, bu çocuklar 7 yaşına geldiğinde IQ'larını ölçtü. Kız çocuk taşıyan annelerin daha fazla kortizol üretmesine karşın erkek çocuklar, IQ testlerinde kızlardan daha düşük puan aldı. 

Araştırmacılar bu durumun, plasentadaki bir enzimin kortizolü kortizona çevirmesinden kaynaklandığını düşünüyor. Çalışmanın başyazarı Dr. Anja Fenger Dreyer şöyle diyor

 Sonuçlarımız, kız çocuklarının plasentadaki 11β-HSD2 enziminin aktivitesi tarafından daha fazla korunabildiğini, erkeklerinse doğum öncesinde annenin fizyolojik kortizolüne karşı daha savunmasız olabileceğini gösteriyor.

Bilim insanları ayrıca annenin kanında değil, idrarındaki kortizon seviyesi yüksek olduğunda kız çocuklarının IQ testinde daha iyi bir sonuç aldığını saptadı.  

Danimarka'daki Odense Üniversite Hastanesi'nden aynı artaştırma ekibi, geçen yıl yayımladıkları bir çalışmada gebeliğin son üç ayında yüksek seviyede kortizol salgılandığında çocukların bir ila üç yaşında konuşma ve dil becerilerinin daha fazla geliştiğini kaydetmişti. 

İki çalışmanın sonuçlarını karşılaştıran Dr. Fenger Dreyer, anne karnında kortizole maruz kalmanın bilişsel gelişimde geçici bir etkisi olabileceğini söylüyor:

Ayrıca önceki çalışmamızda küçük çocukların kelime dağarcığının ebeveynler tarafından bildirildiği, bu çalışmadaysa çocuğun IQ'sunun eğitimli psikologlar tarafından değerlendirildiği de dikkate alınmalı.

Independent Türkçe, BBC Science Focus, Neuroscience News, Healthline, National Library of Medicine



Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları belli oldu

Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
TT

Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları belli oldu

Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)
Ryan Imperio, çok kısa süren bir anı fotoğraflayarak yarışmanın birincisi oldu (Ryan Imperio/APOTY16)

Birleşik Krallık'taki Greenwich Kraliyet Gözlemevi'nin düzenlediği Yılın Astronomi Fotoğrafçısı yarışmasının kazananları açıklandı. 

Bu yıl 16.'sı düzenlenen yarışmada 58 ülkeden 3 bin 500'den fazla fotoğraf değerlendirmeye alındı. 

Ryan Imperio, Güneş tutulması sırasında çektiği fotoğrafla ana yarışmanın galibi oldu. 

2023'teki tutulmada Baily boncuklarının hareketini yakalayarak Yılın Astronomi Fotoğrafçısı seçilen Imperio, 10 bin sterlini (yaklaşık 444 bin TL) de evine götürdü.

Güneş ışığı, Ay'ın yüzeyindeki vadi ve kraterlerden geçerken oluşan Baily boncukları, tutulma başlarken ve biterken sadece çok kısa süreliğine görülebiliyor. 

Jüri üyelerinden meteoroloji uzmanı Kerry-Ann Lecky Hepburn, kazanan fotoğraf hakkında "Beni büyüledi ve hayran bıraktı" diyor.

Güneşimiz kategorisinin de kazananı olan Imperio, seçilmeyi hiç beklemediğini ve kazanmaktan "hem heyecan hem de onur duyduğunu" söylüyor. 

16 yaşın altındakilerin yarıştığı Yılın Genç Astronomi Fotoğrafçısı ödülünü kazanansa 14 yaşındaki Daniele Borsari oldu. 

Kazanan ve övgüye layık görülen fotoğraflar 13 Eylül itibarıyla Londra'daki Ulusal Denizcilik Müzesi'nde sergileniyor.

Galaksi kategorisi kazananı

Bence Tóth ve Péter Feltóti'nin çektiği fotoğrafta NGC 5128 galaksisi ve çevresindeki gelgit dalgası sisteminin yanı sıra bir relativistik jet görülüyor. Işık hızına yakın hareket eden güçlü radyasyon ve parçacık jetlerine, relativistik jetler deniyor. Fotoğrafçılar, sadece Güney Yarımküre'den çekilebilecek bu fotoğraf için Namibya'ya gitti.

vfd

Yıldızlar ve Bulutsular kategorisi kazananı

Cassiopeia Takımyıldızı'ndaki Nereides Bulutsusu'nun fotoğrafı, Marcel Drechsler, Bray Falls, Yann Sainty, Nicolas Martino ve Richard Galli tarafından çekildi. 3 bin 559 karenin birleşimi, 260 saatlik pozlama süresi ve üç kıtadaki teleskopların gözlemleriyle ortaya çıkan görüntüyü yakalayan ekip, daha önce bilinmeyen devasa bir süpernova kalıntısını fotoğraflamak üzere çalıştı.

tyjuk

Kuzey Işıkları kategorisi kazananı

Larryn Rae, Australis Kuzey Işıkları fotoğrafını Yeni Zelanda'daki Queenstown'ın dağlarından çekti. Panoramik fotoğraf, Şubat 2023'te gökyüzünde hızla hareket eden parlak ışınların 19 görüntüsünü içeriyor. 

yjuk

Gezegenler, Kuyrukluyıldızlar ve Asteroitler kategorisi kazananı

Kompozit fotoğrafta, Venüs ve Dünya'nın Güneş'in aynı tarafında yakınlaştığı alt kavuşum sırasında Venüs'ün evreleri görülüyor. Tom Williams, ultraviyole ve kızılötesi filtreler kullanarak gezegenin üst atmosferindeki bulutları ortaya çıkardı.

chjy

Genç Astronomi Fotoğrafçısı kategorisi kazananı

Daniele Borsari, Perseus Takımyıldızı'ndaki Kaliforniya Bulutsusu NGC 1499'u yakın çekimde görüntülemeyi başardı. Dünya'dan yaklaşık bin ışık yılı uzaklıktaki bulutsu, mavi dev yıldız Xi Persei veya Menkib'in gazları iyonlaştırması sayesinde görülebiliyor.

xscdvf

Ayımız kategorisi kazananı

"Gökkuşağı Körfezi" diye de bilinen 260 kilometre çapındaki Sinus Iridum, Gábor Balázs tarafından fotoğraflandı. Küçük kraterlerle çevrili körfez, tek renkli bir kamera sayesinde görüntülendi.

cds

Görüntü İnovasyonu konusunda Annie Maunder Ödülü kazananı

Sergio Díaz Ruiz'in, GOES-18 hava durumu uydusunun gözlemlediği 16 bandın karıştırılmasıyla oluşturduğu Dünya fotoğrafı; kara parçalarını, okyanusları ve atmosferik olayları farklı renklerle gösteriyor.

dsvf

İnsan ve Uzay kategorisi kazananı

Tom Williams, Uluslararası Uzay İstasyonu'nu (UUİ) Güneş'in doğu kenarından geçerken yakaladı. UUİ'nin Güneş'in yakınından geçişleri yalnızca 0,2 saniye görülebildiği için bu anları Dünya'dan yakalamak epey zor.

zxcdvf

Sör Patrick Moore En İyi Çıkış Yapan kategorisi kazananı

Gün içinde sadece 5 saat görüntülenebilen SH2-308 Bulutsusu, Xin Feng ve Miao Gong'un çalışmalarıyla görüntülendi. Bu görüntü toplam 10 güne yayılan çekimler ve sonrasındaki işlemler sonucu ortaya çıktı.

cfdbg

Gökyüzü kategorisi kazananı

Tom Rae, Yeni Zelanda'daki Tasman Vadisi'nin arkaplanındaki evreni gözler önüne serdi. Fotoğrafta Gum Bulutsusu'nın hidrojen bulutları (merkezdeki kırmızı bölge) ve Samanyolu'nun sönük kolları boyunca uzanan diğer aktif yıldız oluşum bölgeleri de yer alıyor.

5yjuk

Güneşimiz kategorisi ikincisi

Peter Ward, iki ayrı kareyi birleştirerek Güneş'in koronasının solar maksimum ve solar minimumdaki halini ortaya çıkardı. Fotoğrafın alt kısmı yıldızın, 11 yıllık döngüsünde en az güneş aktivitesinin görüldüğü minimuma yakın olduğu 2017'de, üst kısmı da bundan 6 yıl sonra maksimuma yaklaşırken çekildi.

xcsvdf

Gökyüzü kategorisi ikincisi

Fei Xue, iki saat süren fotoğraf çekimi çalışmasında, Dünya dönerken gökyüzünde hareket eden yıldızların izlerini yakaladı. Çin'de çekilen fotoğrafta yerdeki metal sütunlar da görülüyor. Kompozisyon, fotoğraf makinesinin yere yerleştirilip alçak bir açıdan çekim yapılmasıyla elde edildi.

zxscdvf

Genç Astronomi Fotoğrafçısı kategorisinde övgüye layık görülen

ZiYang Chang, Canes Venatici Takımyıldızı'ndaki Girdap Gökadası'nı komşu galaksisi NGC 5195'le etkileşim ve çarpışma halindeyken fotoğrafladı.

yöı

Ayımız kategorisinde övgüye layık görülen

Ay'ı çekmeyi planlamayan Jinyuan Chen, uydunun batışını gördüğünde güzelliğine hayran kalmış. Çevredeki bulutlar nedeniyle hilal, sanki Güneş tutulmasından kaynaklanıyormuş gibi görünüyor.

svdfbg

İnsan ve Uzay kategorisinde övgüye layık görülen

Hızlandırılmış bir dizi halinde bir saat boyunca çekilen tüm uyduların görüntüsü de jürinin beğenisini kazandı. Fotoğrafı çeken Matt Jackson, mahremiyet ve teknolojiyi kontrol etmenin getirdiği güç hakkındaki endişelerine dikkat çekmek için bu konuyu seçmiş.

sxacdfvgb

Independent Türkçe, BBC, BBC Science Focus, Guardian