Adım sayarak mı süre tutarak mı egzersiz yapmak daha faydalı?

Fiziksel açıdan hareketsiz olmak yılda dünya çapında yaklaşık 3,2 milyon kişinin ölümüne yol açıyor (Unsplash)
Fiziksel açıdan hareketsiz olmak yılda dünya çapında yaklaşık 3,2 milyon kişinin ölümüne yol açıyor (Unsplash)
TT

Adım sayarak mı süre tutarak mı egzersiz yapmak daha faydalı?

Fiziksel açıdan hareketsiz olmak yılda dünya çapında yaklaşık 3,2 milyon kişinin ölümüne yol açıyor (Unsplash)
Fiziksel açıdan hareketsiz olmak yılda dünya çapında yaklaşık 3,2 milyon kişinin ölümüne yol açıyor (Unsplash)

Adım sayısının mı yoksa dakika üzerinden yapılan egzersizin mi sağlığa daha yararlı olduğu sorusu nihayet cevap buldu.

Özellikle akıllı saatler veya akıllı telefon uygulamalarının kişinin attığı adım sayısını ölçmeye başlamasıyla beraber pek çok kişi ne kadar egzersiz yaptığını bu kritere göre değerlendiriyor.

Öte yandan adım sayısının sağlık üzerinde nasıl bir etki yarattığına dair yeterli bilgi olmadığından, fiziksel aktivite rehberleri bu ölçütü kapsamına almıyor. 

Bu soru işaretini gidermeye çalışan bilim insanları, ABD'deki Brigham & Kadın Hastanesi'nin Kadın Sağlığı Çalışması adlı devam eden bir araştırmasına katılan kişilerin verisini inceledi. 

JAMA Internal Medicine adlı bilimsel dergide yeni yayımlanan çalışmada yaklaşık 14 bin kadın 2011 ila 2022 döneminde takip edildi. 

En az 62 yaşındaki kadınlar çalışmanın ilk 4 yılında, uyku ve su dışında kaldıkları süre boyunca fiziksel aktivitelerini ölçen bir cihaz taktı. Katılımcılar haftada ortalama 62 dakika egzersiz yaparken günde 5 bin 183 adım attı. 

Araştırmacılar süre veya adım sayısıyla ölçülmesi fark etmeksizin yüksek seviyedeki egzersizin erken ölüm ve kalp damar hastalıkları riskinin düşmesiyle ilişkili olduğunu tespit etti. 

Çalışmanın 9 yıllık takip süresinde dakika veya adım sayısı fark etmeksizin en aktif olan ilk çeyrekteki kadınlardaki riskin, en hareketsiz olanlara göre yüzde 30 ila 40 daha düşük olduğu gözlemlendi. Ayrıca fiziksel aktivitede ilk üç çeyrektekiler, vücut kitle endeksi farkından bağımsız olarak ortalama 2,22 ila 2,36 ay daha uzun yaşadı.

Yeni çalışma adım sayısının egzersiz kadar etkili olabileceğini ortaya koysa da bazı kısıtlamaları var. Gözlem üzerinden yapıldığı için neden sonuç ilişkisi kurulamamasının yanı sıra kadınların çoğu beyaz ve sosyoekonomik açıdan üst sınıftaydı. 

Yine de araştırmacılar fiziksel aktiviteyle ilgili rehberlerde adım sayısı gibi çeşitli ölçütlerin yer almasının faydalı olacağını belirtiyor. Makalenin başyazarı Rikuta Hamaya şöyle diyor:

Bazı kişiler ve özellikle de gençlerin egzersizi tenis, futbol, yürüyüş veya koşu gibi aktiviteleri içerebilir ve bunların hepsi adımlarla kolayca takip edilebilir. Öte yandan başkaları bisiklet sürerek veya yüzerek egzersiz yapıyor olabilir ve burada süreyi izlemek daha kolay.

Independent Türkçe, Earth, Forbes, JAMA Internal Medicine



Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
TT

Evrimin faturası: İnsan beyni büyüdükçe daha hızlı yaşlanıyor

Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)
Beynin, hayatta kalmada kritik rol oynayan bölgeleri, ilk bozulanlar gibi görünüyor (Pixabay)

İnsan beyninin daha fazla büyüyen bölgelerinin daha hızlı yaşlandığı saptandı. 

6 ila 7 milyon yıl önce ortaya çıkan insanları, yakın akrabaları olan diğer primatlardan ayıran en önemli özelliklerden biri büyük bir beyne sahip olması. 

Milyonlarca yıllık evrim sürecinde büyümekle kalmayıp karmaşık bir yapıya da bürünen insan beyni, dille iletişim kurmaktan geleceği planlamaya kadar pek çok avantaj sağlıyor.

Öte yandan hakemli dergi Science Advances'ta yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, bütün bunların bir bedeli de var. 

İnsan ve diğer primatların beyninin nasıl yaşlandığını gözlemlemek isteyen araştırmacılar, 480 insan ve 189 şempanzenin beyin taramalarını inceledi. 

Şempanzeler, insanların atası değil fakat iki tür de ortak bir atadan evrimleşti. İnsan beyni ise, şempanzelerinkinin üç katı büyüklükte.

Bilim insanları iki beyinde de 17 ayrı bölge olduğunu kaydetti. Bunların bazıları eşit boyuttayken, bir kısmı insanlarda daha geniş bir alana yayılmıştı. 

Bunlardan biri de gözlerin hemen arkasında yer alan ve karar vermede kritik rol oynayan orbitofrontal korteksti. 

Ardından yaşlanma sürecini inceleyen ekip, iki türün beyninin de zaman içinde küçüldüğünü gözlemledi. 

Ancak bazı kısımlar daha hızlı küçülürken, insan beynindeki en hızlı yaşlanmanın, orbitofrontal korteks ve evrimsel süreçte daha fazla büyümenin görüldüğü diğer bölgelerde gerçekleştiği bulundu.

Araştırmacılar ayrıca babun ve Hint şebeğinin beynini de şempanzelerle karşılaştırdı. Öte yandan bu kıyaslarda, beyin genişlemesi ve yaşa bağlı gerileme arasında bir ilişki saptanmadı. 

Heinrich Heine Düsseldorf Üniversitesi'nden ve çalışmanın yazarlarından Dr. Sam Vickery, beynin en hızlı genişleyen bölümlerinin, en karmaşık işlerden sorumlu olduğunu söylüyor. Bu durum, sözkonusu bölgelerin daha çabuk yıpranıp küçülmesini açıklayabilir.

Ancak insan beynindeki daha büyük kısımların neden daha hızlı küçüldüğünü açıklamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var. 

Çalışmada yer almayan bazı uzmanlar da bulguların daha fazla katılımcıyla desteklenmesi gerektiğini düşünüyor. University College London'dan antropolog Dr. Aida Gomez-Robles "İnsanlardaki yaşlanmaya ilişkin benzer çalışmalar genellikle binlerce kişiyi içeriyor" diyerek ekliyor:

Bulgular, bu bölgelerin bazıları için geçerli ancak hepsi için geçerli olup olmadığını bilmiyoruz.

Bulguların kesin bir şekilde doğrulanması halinde ilginç bir durum da ortaya çıkıyor: İnsanların hayatta kalma şansını artırarak şempanzelerden daha uzun ömürlü olmasını sağlayan bölgeler, aynı zamanda ilk yaşlanan kısımlar.

Yaşın ilerlemesiyle ortaya çıkan bazı sorunlar, evrimin bir avantajla beraber bir dezavantaj da getirmesinin sonucu olabilir. Dr. Vickery şu ifadeleri kullanıyor:

Böyle muhteşem bir beynimiz var ama bunun bir bedeli de var.

Independent Türkçe, Science Alert, New York Times, Science Advances