NASA teleskopları cevabı buldu: Bazı ötegezegenler neden daha şişkin?

WASP-107 b, bilinen en düşük yoğunluğa sahip gezegenlerden (Temsili/NASA)
WASP-107 b, bilinen en düşük yoğunluğa sahip gezegenlerden (Temsili/NASA)
TT

NASA teleskopları cevabı buldu: Bazı ötegezegenler neden daha şişkin?

WASP-107 b, bilinen en düşük yoğunluğa sahip gezegenlerden (Temsili/NASA)
WASP-107 b, bilinen en düşük yoğunluğa sahip gezegenlerden (Temsili/NASA)

NASA teleskoplarından yararlanan bilim insanları bazı gezegenlerin neden şişkin göründüğü sorusuna bir yanıt getirdi. 

Önde gelen hakemli dergi Nature'da pazartesi günü yayımlanan iki ayrı araştırma gökbilimcilerin uzun süredir çözmeye çalıştığı bu gizeme ışık tutarken, gezegenlerin atmosfer ve iç yapılarına yönelik gelecek çalışmalar açısından da önem arz ediyor. 

Dünya'dan yaklaşık 200 ışık yılı uzaktaki bir yıldızın etrafında dönen WASP-107 b'nin yapısını inceleyen bilim insanları, bu ötegezegenin kütlesiyle boyutu arasında nasıl bu kadar fark olabildiğini anlamaya çalıştı. Jüpiter'e yakın bir büyüklüğe sahip olmasına karşın onun neredeyse 10'da biri kadar kütlesi olan gökcismi, bilinen en düşük yoğunluğa sahip gezegenlerden.

Çalışmalardan birinin başyazarı, Johns Hopkins Üniversitesi'nden David Sing şöyle diyor: 

WASP-107 b, Webb için çok ilginç bir hedef çünkü üzerinde çalıştığımız diğer düşük yoğunluklu gezegenlerin, sıcak Jüpiterlerin çoğundan kayda değer derecede daha soğuk ve kütle olarak da Neptün'e daha yakın.

Diğer şişkin gezegenlerden daha soğuk ve düşük kütleli olduğundan WASP-107 b'nin yoğunluğu bilim insanları için bir soru işaretine yol açıyordu: Gezegenin yıldızından aldığı enerji, içindeki gazların şişmesine yol açacak seviyede değildi.

Araştırmalardan diğerini yürüten, Arizona Eyalet Üniversitesi'nden Luis Welbanks, NASA'ya yaptığı açıklamada "WASP-107 b'nin yarıçapına, kütlesine, yaşına ve iç sıcaklığına dair varsayıma dayanarak çok küçük, kayalık bir çekirdeği olduğunu ve bunun, muazzam bir hidrojen ve helyum kütlesiyle çevrili olduğunu düşünüyorduk" dedi: 

Fakat bu kadar küçük bir çekirdeğin nasıl bu kadar çok gazı süpürdüğünü ve sonra da Jüpiter'e yakın kütleli bir gezegene dönüşmediğini anlamak zordu.

NASA'nın James Webb ve Hubble'ın gözlemlerini inceleyen araştırmacılar, ötegezegenin atmosferinde çok düşük miktarda metan gazı buldu. Bu bulguya dayanan bilim insanları WASP-107 b'nin iç kısmının düşünülenden çok daha sıcak ve çekirdeğinin de daha büyük kütleli olması gerektiği sonucuna vardı.

Araştırmacılar bu sıcaklığın, gezegenin yıldızı etrafında tam bir daire şekilde dönmemesi sonucu ortaya çıkan gelgit ısınması denen bir olgudan kaynaklandığını tahmin ediyor. Bu durum, gezegenin maruz kaldığı kütleçekim kuvvetinin sürekli değişmesiyle iç kısımdaki sürtüme sonucu ortaya çıkıyor.

Bilim insanları bu sürecin gezegenin şişkinliğine açıklama getirdiğini düşünüyor.

Ötegezegenin atmosferinde sülfür dioksit, su buharı, karbondioksit ve karbonmonoksit de tespit eden araştırmacılar WASP-107 b'nin Uranüs ve Neptün'den daha fazla ağır elemente sahip olduğunu buldu.

NASA, yeni bulguların diğer düşük yoğunluklu gezegenlerin neden şişkin olduğuna açıklama sunarak ötegezegen araştırmalarında "uzun süredir devam eden bir gizemi" aydınlatabilir.

Independent Türkçe, Science Daily, CBS News, NASA, Nature



Nolan'ın yeni filminde şok ayrılık

Oppenheimer'da da Christopher Nolan'la çalışan 54 yaşındaki Matt Damon, Odysseia uyarlamasında Odysseus karakterine hayat veriyor (Universal)
Oppenheimer'da da Christopher Nolan'la çalışan 54 yaşındaki Matt Damon, Odysseia uyarlamasında Odysseus karakterine hayat veriyor (Universal)
TT

Nolan'ın yeni filminde şok ayrılık

Oppenheimer'da da Christopher Nolan'la çalışan 54 yaşındaki Matt Damon, Odysseia uyarlamasında Odysseus karakterine hayat veriyor (Universal)
Oppenheimer'da da Christopher Nolan'la çalışan 54 yaşındaki Matt Damon, Odysseia uyarlamasında Odysseus karakterine hayat veriyor (Universal)

Ödül rekortmeni Japon dizisi Shōgun ve savaş filmi Çatışma'yla (Warfare) tanınan Cosmo Jarvis, yönetmenliğini Christopher Nolan'ın üstlendiği The Odyssey'nin oyuncu kadrosundan son anda ayrıldı.

Daha önce Jarvis'in, Matt Damon, Tom Holland, Zendaya, Robert Pattinson ve Anne Hathaway gibi ünlü isimlerle birlikte filmde yer alacağı bildirilmişti. Ancak 35 yaşındaki Jarvis'in çekim takvimi uyuşmazlığı nedeniyle projeden ayrılmak zorunda kaldığı ortaya çıktı.

Britanyalı aktör şu sıralar, Sovyet liderinin gençlik yıllarını konu alan Young Stalin adlı biyografik filmde başrol oynamaya hazırlanıyor.

Jarvis'in, Nolan'ın epik filmindeki rolü ise Yaratık (Alien) serisinin 2012 tarihli halkası Prometheus ve 2018 yapımı aksiyon Upgrade'le tanınan Logan Marshall-Green'e verildi. Ancak canlandıracağı karaktere dair ayrıntılar hâlâ gizli tutuluyor.

17 Temmuz 2026'da IMAX formatında vizyona girmesi planlanan The Odyssey'nin çekimleri Fas, İtalya, İrlanda ve İskoçya'da sürüyor. Homeros'un klasik destanından uyarlanan film, İthaka Kralı Odysseus'un, Truva Savaşı'ndan sonra eve dönüş yolculuğunu konu alıyor.

Filme dair kısa bir tanıtım videosu bazı sinema salonlarında gösterilmeye başlanmış olsa geçen günlerde TikTok ve X platformlarına sızdırıldı.

Üst düzey oyuncu kadrosuyla öne çıkan filmde ayrıca Lupita Nyong'o, Jon Bernthal, Elliot Page, Mia Goth, Himesh Patel, Benny Safdie, Samantha Morton ve John Leguizamo gibi birçok yıldız yer alıyor. The Old Guard serisinin Oscarlı yıldızı Charlize Theron'un, Odysseus'un mürettebatını hayvana dönüştüren büyücü Kirke rolünü üstleneceği de doğrulandı.

Independent Türkçe, Deadline, The Playlist