Beyin yaşlanmasını yavaşlatan besinler belirlendi

Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
TT

Beyin yaşlanmasını yavaşlatan besinler belirlendi

Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)
Uzmanlar Akdeniz diyetinin bağışıklığı güçlendirdiği ve kronik hastalıklara yakalanma riskini düşürdüğünü söylüyor (Unsplash)

Bilim insanları beynin yaşlanmasını yavaşlatan besinleri belirledi. Bulgular büyük ölçüde Akdeniz diyetiyle uyuşuyor. 

Sebze ve meyve ağırlıklı Akdeniz diyetinin, Alzheimer ve bunama riskinin düşmesi ve sağlıklı bir beyinle ilişkisi daha önceki çalışmalarda ortaya konmuştu. 

Nature Aging adlı bilimsel dergide salı günü yayımlanan çalışmadaysa, spesifik olarak hangi besinlerin beyin yaşlanması üzerinde olumlu etki yarattığı saptandı. 

65 ila 75 yaşındaki 100 kişinin beslenme biçimini inceleyen araştırmacılar, sıkça yapıldığı gibi katılımcıların aktarımına dayanarak değil, kan örneklerini analiz ederek besin seyivelerini ölçtü. 

Daha sonra katılımcılara bilişsel testler uygulandı ve MR taraması yapıldı. Bilim insanları bu kişilerde hızlı ve yavaş olmak üzere iki tür beyin yaşlanması gözlemledi. 

Balık ve zeytinyağındaki yağ asitleri, ıspanak ve bademdeki E vitamini gibi antioksidanlar, havuç ve balkabağındaki karotenoid ve yumurta sarısı ve soya fasulyesindeki kolin gibi besinlerin, beyin yaşlanmasının yavaş olduğu kişilerin beslenme profilinde öne çıktığı görüldü.

Araştırmacılar bu profilin, Akdeniz diyetindekine çok yakın besinleri içerdiğini söylüyor. Sebze ve meyvenin yanı sıra tam tahıllar ve zeytinyağı açısından zengin bu beslenme biçiminde balık ve peynir de ortalama miktarlarda yeniyor. Kırmızı ve işlenmiş etse çok kısıtlı miktarda tüketiliyor. 

Çalışmayı yürüten nörolog Aron Barbey bulguları şöyle değerlendiriyor: 

Bu sonuçlar, sözkonusu faydalı besinler bakımından zengin gıdaları merkeze alan Akdeniz diyetinin sağlık üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyan kapsamlı araştırmalarla da uyumlu.

Barbey, yeni çalışmanın hem kan örneklerine dayanması hem de detaylı bir bilişsel değerlendirme yapması açısından önemini vurguluyor.

Öte yandan bilim insanı, gözleme dayalı bu bulgularının doğrulanması için başka araştırmalar yapılması gerektiğinin de altını çiziyor. 

Geçen yıl yayımlanan ve katılımcıların 12 yıl boyunca takip edildiği bir çalışmada da benzer sonuçlara ulaşılmış ve Akdeniz diyeti, bilişsel gerilemenin yavaşlamasıyla ilişkilendirilmişti. 

Yeni araştırmayı yürüten ekip beslenme ve beyin yaşlanması arasındaki bağlantıyı daha iyi keşfetmek adına klinik çalışmalar yürütmeyi planlıyor.

Bu araştırmalar Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar açısından önem arz ederken, beslenme biçiminde yapılacak ufak tefek değişikliklerle riskin düşürülmesi mümkün olabilir.

Independent Türkçe, Science Alert, Newsweek, Nature Aging



Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
TT

Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)

Bilim insanları bugüne kadar görülen en büyük kara delik jeti çiftini buldu.

İkili, evrende 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor. Bu da üst üste yığılmış yaklaşık 140 tane Samanyolu Galaksisi'nin uzunluğuna denk geliyor.

Bu tür jetler, süper kütleli kara deliklerden püsküren muazzam miktarda radyasyon ve parçacık patlamalarını ifade ediyor. Milyonlarca yıl sürebilen bu jetler, maddenin uzaydaki akışını değiştirirken kozmosu yeniden şekillendiriyor ve toplam çıktısı trilyonlarca Güneş'e eş değer patlamalar yaşıyor.

Samanyolu jetleri, evrende bir galaksi tarafından üretilen en büyük oluşumlardır. Ancak yeni bulunan ikili, daha önce gördüklerimizden bile daha büyük; önceki gözlemler sadece 16 milyon ışık yılı kadar bir boyuta ulaşabileceklerini gösteriyordu.

Önceki rekor sahibi Alcyoneus adlı bir jet sistemiydi. Aynı ekip tarafından 2022'de bulunmuştu fakat uzunluğu sadece 100 Samanyolu kadardı.

Gökbilimciler jetlere Yunan mitolojisindeki bir deve ithafen Porphyrion (Porfirion) adını verdi. Evrenin sadece 6,3 milyar yaşında, yani bugünkü yaşının yarısından daha genç olduğu bir mesafede tespit edildiler.

Aynı araştırma, bu türden keşfedilmeyi bekleyen daha birçok mega yapının olabileceğini de öne sürüyor. Bilim insanları halihazırda toplam 10 binden fazlasını buldu.

Yeni makalenin başyazarı Martijn Oei, "Dev jetleri ilk bulduğumuzda epey şaşırdık" diyor. 

Bu kadar çok oldukları hakkında hiçbir fikrimiz yoktu.

Ayrıca jet sistemleri, galaksilerin oluşumuna fark etmediğimiz şekillerde katkı sunuyor gibi görünüyor. Evrenin daha erken bir döneminde, galaksiler arasındaki bağlantıların bugünkünden daha yakın olduğu bir zamanda var olan Porphyrion, "kozmik ağın" daha da geniş bir alanına ulaşıyordu.

Caltech'te astronomi ve veri bilimi profesörü olan, çalışmanın ortak yazarı George Djorgovski, "Gökbilimciler, galaksilerle onların merkezindeki kara deliklerin birlikte evrimleştiğini düşünüyor ve bunun kilit önemdeki bir yönü, jetlerin yaydığı muazzam miktarda enerjinin, ev sahibi galaksilerin ve yakınlardaki diğer galaksilerin büyümesini etkileyebilmesi" ifadelerini kullanıyor.

Bu keşif, etkilerinin düşündüğümüzden çok daha öteye uzanabileceğini gösteriyor.

Bulgular, hakemli dergi Nature'da yayımlanan "Black hole jets on the scale of the cosmic web" (Kozmik ağ ölçeğinde kara delik jetleri) başlıklı yeni bir makalede aktarılıyor.

Independent Türkçe