Zayıflama iğnelerinin yeni bir faydası keşfedildi

Zayıflama iğnelerinin uyku apnesi ve karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunlarına iyi gelme potansiyeli de araştırılıyor (Unsplash)
Zayıflama iğnelerinin uyku apnesi ve karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunlarına iyi gelme potansiyeli de araştırılıyor (Unsplash)
TT

Zayıflama iğnelerinin yeni bir faydası keşfedildi

Zayıflama iğnelerinin uyku apnesi ve karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunlarına iyi gelme potansiyeli de araştırılıyor (Unsplash)
Zayıflama iğnelerinin uyku apnesi ve karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunlarına iyi gelme potansiyeli de araştırılıyor (Unsplash)

Diyabet tedavisinde kullanılan zayıflama iğnesi Ozempic'in böbreklere de iyi geldiği bulundu.

İştahı bastıran bu tür zayıflama iğnelerinin kalp krizi ve felç riskini düşürebildiği daha önceki çalışmalarda bulunmuştu. Bu faydayı Ozempic ve Wegovy gibi iğnelerdeki semaglutid adlı bir bileşik sağlıyor. 

The New England Journal of Medicine adlı hakemli dergide yayımlanan yeni bir çalışmadaysa bu maddenin, tip 2 diyabet ve kronik böbrek hastalarında ciddi böbrek komplikasyonları, kalp sağlığı sorunları ve ölüm riskini azalttığı tespit edildi.

Ozempic'in üreticisi Novo Nordisk'in finanse ettiği çalışmada hem tip 2 diyabet hem de kronik böbrek hastalığından muzdarip 3 bin 533 kişi takip edildi. Hastaların neredeyse yarısı yaklaşık iki yıl boyunca her hafta düşük dozda semaglutid alırken diğerlerine de plasebo verildi.

Daha sonra katılımcıları yaklaşık 3,5 yıl boyunca takip eden araştırmacılar semaglutid alan hastaların böbrek fonksiyonlarını kaybetme, diyalize ya da böbrek nakline ihtiyaç duyma gibi ciddi bir sorun yaşama ihtimalinin yüzde 24 daha düşük olduğunu kaydetti. 

Bu grupta ayrıca kalp krizi gibi büyük bir kalp problemi ihtimalinin yüzde 18, herhangi bir sebepten ölme olasılığının da yüzde 20 daha düşük olduğu kaydedildi. 

Uzmanlar kronik böbrek hastalığının önde gelen nedenleri arasında diyabeti işaret ediyor. İleri seviyelerde böbreklerin işlevini düzgün yerine getirememesi kalp hastalığı ve felç riskini artırabiliyor. Mevcut tedavi yöntemleri hastalığı her zaman ortadan kaldıramıyor ve diyalize gerek duyulabiliyor.

Bu açıdan yeni çalışmanın umut verici bulguları olduğu söylenebilir. Çalışmanın yazarlarından Dr. Vlado Perkovic "İnsanların daha uzun yaşamasını sağlayabiliriz" diyor:

Bu ilacı kullanıma sunarak bu popülasyonun böbreğini, kalbini ve hayatını kurtarabiliriz ve bir tedavinin bunu yapabilmesi epey olağanüstü.

Öte yandan çalışmanın bazı kısıtlamaları var. Çalışmayı ilacın üreticisinin finanse etmesi bunlar arasında yer alırken, katılımcıların çoğu beyaz ve erkekti. Buna değinen araştırmacılar, kronik böbrek hastalığının farklı etnik kökenden kişiler üzerinde orantısız bir etki yarattığını belirtiyor. 

Ayrıca semaglutid bileşiğinin neden böbreklere iyi geldiği de bilinmiyor. Bilim insanları ilacın böbrek hastalığını kötüleştiren iltihaplanmayı azaltarak bunu başardığını tahmin etse de bunun doğrulanması için daha fazla çalışma yapılması gerekiyor.

Bazı doktorların semaglutidin uzun vadede risk yarabileceğine dair endişeleri de var.

Araştırma ekibi halihazırda zayıflama iğnelerindeki bu maddenin diyabet olmayan böbrek hastaları üzerinde de benzer etki yaratıp yaratmadığını araştırmayı planlıyor.

Independent Türkçe, Science Alert, New York Times, The New England Journal of Medicine, BBC Türkçe



Uyuyan bir kara deliğin uyanışı ilk kez gözlemlendi

SDSS1335+0728'in merkezindeki kara delik, Güneş'in 1 milyon katı kütleye sahip (Avrupa Güney Gözlemevi/M. Kornmesser)
SDSS1335+0728'in merkezindeki kara delik, Güneş'in 1 milyon katı kütleye sahip (Avrupa Güney Gözlemevi/M. Kornmesser)
TT

Uyuyan bir kara deliğin uyanışı ilk kez gözlemlendi

SDSS1335+0728'in merkezindeki kara delik, Güneş'in 1 milyon katı kütleye sahip (Avrupa Güney Gözlemevi/M. Kornmesser)
SDSS1335+0728'in merkezindeki kara delik, Güneş'in 1 milyon katı kütleye sahip (Avrupa Güney Gözlemevi/M. Kornmesser)

Bilim insanları ilk kez bir kara deliğin uyanışını gözlemledi. 

Işığın bile kaçamayacağı kadar güçlü bir kütleçekim kuvvetine sahip kara delikler, etraflarında yutabilecekleri madde olmadığında bir nevi uykuya dalar. Bu halde onları tespit etmek için yarattıkları kütleçekim kuvveti incelenir.

Uyanık veya aktif olduklarındaysa etki alanlarına giren maddelerin ısınıp çok daha parlak hale gelmesiyle kara delik de saptanabilir. 

Dünya'dan yaklaşık 360 milyon ışık yılı uzakta, Başak Takımyıldızı'nda yer alan SDSS1335+0728 adlı galaksiyi gözlemleyen bilim insanları 2019'da galakside ani bir parlama fark etti.  

Böyle bir parlama yıldızların ölürken geçirdiği süpernova patlaması veya bir yıldızın süper kütleli bir kara deliğe çok yaklaşarak parçalanmasını ifade eden gelgit bozulması olayından kaynaklanabilir. Fakat bu tür olayların yarattığı parlaklık genellikle bir yıldan uzun sürmez. 

Galaksinin geçmişini ve mevcut değişimi anlama amacıyla yer ve uzay merkezli teleskoplar kullanan bilim insanları ışığın 2019'dan beri gittikçe daha parlak hale geldiğini kaydetti. 

Bulgularını Astronomy and Astrophysics adlı hakemli dergide yayımlayan ekip, bu durumun galaksinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin uyanıp etrafındaki maddeleri yutmaya başlamasından kaynaklandığını düşünüyor.  

Araştırmacılar kara deliğin etrafında dönen bir madde diskinin oluştuğunu ve maddenin bir kısmının tüketildiğini söylüyor. Aktif galaksi çekirdeği denen ve gücünü kara delikten alan bu yapı, kara deliğe yaklaşan maddelerin ısınıp parlamasından dolayı çok fazla ışık yayar. 

Makalenin başyazarı Paula Sanchez Saez "Bu çekirdekler, radyodan gama ışınlarına kadar çeşitli dalga boylarında büyük miktarlarda enerji yaymalarıyla tanımlanır" diye açıklıyor:

Evrendeki en parlak nesnelerden biri kabul ediliyorlar.

Galaksideki parlamaya, sıradışı bir gelgit bozulması olayının yol açtığı ihtimali henüz tamamen elenmedi. Ancak süper kütleli kara deliğin uyandığı doğruysa evrende ilk kez böyle bir süreç gözlemlenmiş olacak. 

Çalışmanın ortak yazarı Lorena García "Bu olguyu açıklayan en elle tutulur seçenek, galaksinin merkezinin faaliyet göstermeye başladığını görmemiz" diyor. 

Eğer öyleyse, devasa bir kara deliğin aktif hale gelmesini gerçek zamanlı olarak ilk kez gördük demektir.

Araştırmacılar kara deliğin uyanmasına neyin yol açtığını bilmiyor. "Galaksinin doğal süreci olabilir" diyen Hernández ekliyor:

Bir galaksinin yaşamı boyunca aktif olduğu veya olmadığı farklı evrelerden geçtiğini biliyoruz. Örneğin kara deliğe düşen bir yıldız gibi, galaksiyi harekete geçirecek bir şey yaşanmış olabilir.

Bilim insanları Samanyolu'nun merkezinde yer alan ve halihazırda uykuda kabul edilen Sagittarius A* adlı süper kütleli kara deliğin de benzer bir süreçten geçeceğini söylüyor. Hernández "Fakat şimdilik risk altında değiliz ve muhtemelen aktif hale gelse de fark etmeyeceğiz çünkü merkezden çok uzaktayız" diyor.

Araştırmacılar SDSS1335+0728'de yaşanan parlamanın nedenini kesin olarak tespit etmek adında daha fazla gözlem yapmayı planlıyor.

Independent Türkçe, Guardian, Reuters, Newsweek, Astronomy and Astrophysics