NASA, evrenin erken dönemlerinde Samanyolu benzeri yeni galaksiler keşfetti

Halihazırda evrendeki galaksilerin yaklaşık yüzde 60'ının sarmal galaksi olduğu tahmin ediliyor (ESA/NASA)
Halihazırda evrendeki galaksilerin yaklaşık yüzde 60'ının sarmal galaksi olduğu tahmin ediliyor (ESA/NASA)
TT

NASA, evrenin erken dönemlerinde Samanyolu benzeri yeni galaksiler keşfetti

Halihazırda evrendeki galaksilerin yaklaşık yüzde 60'ının sarmal galaksi olduğu tahmin ediliyor (ESA/NASA)
Halihazırda evrendeki galaksilerin yaklaşık yüzde 60'ının sarmal galaksi olduğu tahmin ediliyor (ESA/NASA)

Evrenin erken dönemlerinde Samanyolu'na benzeyen yeni galaksiler tespit eden bilim insanları, o zamanlarda bu yapıların sanılandan daha yaygın olduğunu söylüyor.

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST), gökbilimcilere evrenin ilk zamanlarını daha detaylı bir şekilde inceleme imkanı veriyor. Uzak galaksilerden gelen ışık milyarlarca yıllık bir yol kat ettiğinden, bu yapıların o zaman nasıl göründüğünü incelemek mümkün oluyor.

JWST'nin yakın zamanda çektiği görüntüleri inceleyen bilim insanları, evren 2 milyar yaşındayken var olan galaksilerin yaklaşık yüzde 30'unun Samanyolu gibi sarmal yapıda olduğunu buldu. 

The Astrophysical Journal Letters adlı hakemli dergide dün yayımlanan çalışmanın ortak yazarı Yicheng Guo, "Bilim insanları eskiden çoğu sarmal galaksinin evrenin oluşumundan yaklaşık 6 ila 7 milyar yıl sonra geliştiğini düşünüyordu" diyor:

Öte yandan bizim çalışmamız sarmal galaksilerin 2 milyar yıl kadar sonra bile yaygın olduğunu gösteriyor. Bu da galaksi oluşumunun daha önce düşündüğümüzden daha hızlı gerçekleştiği anlamına geliyor.

Yeni araştırma sadece evrenin ilk dönemlerini anlama açısından değil, Samanyolu ve benzer galaksilerin nasıl bir süreçten geçtiği hakkında fikir vermesiyle de önem taşıyor. 

Sarmal galaksi, disk şeklinde bir yapıya sahip ve yoğun merkezinden dışarıya uzanan sarmal kolları olan galaksileri ifade ediyor. 

"Bir galaksinin sarmal kolları, gökbilimcilerin galaksileri sınıflandırmak ve zaman içinde nasıl oluştuklarını anlamak için kullandığı temel bir özellik" diyen Guo şöyle ekliyor:

Evrenin geçmişi hakkında hâlâ birçok sorumuz olsa da bu verileri analiz etmek ek ipuçlarını ortaya çıkarmamızı sağlayarak evrenimizin doğasını şekillendiren fiziksel duruma dair anlayışımızı derinleştiriyor.

Araştırmacılar JWST'nin daha uzak galaksileri incelemeye olanak tanıdığının altını çiziyor. Teleskobun bu türden gözlemlerini inceleyen başka bir ekip, evrendeki yaşamın düşünülenden çok daha önce başlamış olabileceğini yakın zamanda keşfetmişti.

Independent Türkçe, Science Daily, Phys.org, The Astrophysical Journal Letters



Gökbilimciler Satürn'e çarpan nesneyi tanımlamak için yardım istiyor

Fotoğraf: NASA
Fotoğraf: NASA
TT

Gökbilimciler Satürn'e çarpan nesneyi tanımlamak için yardım istiyor

Fotoğraf: NASA
Fotoğraf: NASA

Gökbilimciler cumartesi günü Satürn'e çarpmış olabilecek gizemli bir cismin tanımlanması için yardım çağrısı yaparken bu, bir uzay cisminin gaz devine çarptığının kaydedildiği ilk örnek olabilir.

Araştırmalara göre Satürn'e ortalama her 3 bin 125 yılda bir büyük (çapı 1 kilometreden fazla) cisimler çarpıyor.

Veriler her yıl 7-8 küçük uzay taşının gezegene çarptığını gösterse de gökbilimciler bugüne kadar hiçbirini tespit edemedi.

Kozmik çarpışmalar, kayalık gezegenlerde kraterler bıraksa da Jüpiter ve Satürn gibi gaz devlerinde bu tür izlere rastlanmaz.

Ancak NASA çalışanı ve amatör gökbilimci Mario Rana'nın çektiği yeni bir görüntü, ilk kez Satürn'e bir uzay cisminin çarptığı gösteriyor gibi duruyor.

Gaz devlerinin dış katmanları hidrojen ve helyumdan oluştuğu için asteroit ya da kuyrukluyıldız çarpmaları hızla kaybolabiliyor.

Rana, Jüpiter ve Satürn'ün görüntülerini bilgisayar yazılımıyla analiz eden DeTeCt projesinde çalışıyor. Gökbilimcinin geçen cumartesi günü çektiği Satürn videolarında, görüntülerin sol tarafındaki soluk bir parıltı bir çarpma olayı gibi duruyor.

Profesyonel ve amatör gökbilimcilerden oluşan bir konsorsiyum olan Gezegensel Sanal Gözlemevi ve Laboratuvarı (Planetary Virtual Observatory and Laboratory/PVOL), alanın uzmanlarını Satürn'e olası çarpma olayını doğrulamaya ya da çürütmeye çağırıyor.

PVOL yaptığı açıklamada "Marc Delcroix, Mario Rana tarafından elde edilen bir video gözlemindeki birkaç karede yakalanan, Satürn'deki potansiyel bir çarpışmayı bildiriyor. Potansiyel çarpma çok zayıf ve doğrulanmamış" ifadelerini kullanıyor.

Çok kısa süreli çarpma parlaması Satürn'de 5 Temmuz 2025'te, evrensel saate göre 09.00'la 09.15 arasında meydana geldi. Satürn'ün o zaman diliminde çekilmiş diğer videolarını elde etmek çok önemli.

frgtyh
Satürn'e çarpması muhtemel asteroid veya kuyrukluyıldızı gösteren görüntüler (Mario Rana/PVOL)

PVOL bu zaman diliminde gözlem yapmış olabilecek gökbilimcileri de Delcroix'yla e-posta yoluyla ([email protected]) iletişime geçmeye ve ellerindeki verileri paylaşmaya çağırıyor.

Leicester Üniversitesi'nde gezegen bilimi alanında öğretim üyesi olan Leigh N. Fletcher da amatör uzay gözlemcilerine, çarpışmayla ilgili ellerinde olabilecek videoları paylaşmaları çağrısında bulunuyor.

Dr. Fletcher, BlueSky'da şöyle yazıyor:

Marc Delcroix ve ekibinin hafta sonu yaptığı çağrıyı yineliyorum: Ekip, Satürn'e 5 Temmuz'da evrensel saate göre 09.00'dan 09.15'e kadarki olası bir çarpışmayı doğrulamak/çürütmek istiyor. Amatör gözlemcilerin o saatte çektiği videolar, işin anahtarı olabilir.

Independent Türkçe