Umudun sınırları: Gazzeli amputelerin protezleriyle attıkları adımlar

Gazze’de her gün 10 çocuk bir ya da iki bacağını kaybederken yaşadıkları derin psikolojik krizin tek çözümü protezler oluyor

Gazze’de 77 bin yaralının üçte birinin kolu/kolları ya da bacağı/bacakları ampute edildi (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)
Gazze’de 77 bin yaralının üçte birinin kolu/kolları ya da bacağı/bacakları ampute edildi (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)
TT

Umudun sınırları: Gazzeli amputelerin protezleriyle attıkları adımlar

Gazze’de 77 bin yaralının üçte birinin kolu/kolları ya da bacağı/bacakları ampute edildi (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)
Gazze’de 77 bin yaralının üçte birinin kolu/kolları ya da bacağı/bacakları ampute edildi (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)

İzzeddin Ebu Ayşe

Doktor, Gazzeli Alaa'ya yaklaşıp ampute edilen bacağının yerindeki yarayı incelemek için önüne oturdu. Doktor, yaranın iyileştiğini teyit ettikten sonra, protez takılmasına hazırlık olarak gerekli ölçüleri aldı.

Beyaz bir kağıda aldığı ölçüleri kaydeden doktor, boyu 102 santimetre, ağırlığı ise 23 kilogram olan yedi yaşındaki Alaa'nın kesilen sağ bacağının diz altından bileğine kadar 15 santimetre olan protezini ölçüsünü aldı.

Oyun oynarken

Doktor Alaa'nın bacağının ölçülerini aldıktan sonra Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) ait sahra hastanesine göndererek çocuğun yaşına, büyüme ve gelişme evrelerine uygun bir protez hazırlanması için bur ölçüleri gönderdi. Ardından sağlık çalışanlarından biri çocuğun yanına oturarak hikayesini dinlemeye başladı.

Alaa’nın anlattığına göre İsrail savaş uçakları evinin yakınlarındaki bir hedefe hava saldırısı düzenlediğinde Alaa evde oyun oynuyordu. Füzenin patlamasıyla havada uçuşan şarapnel parçaları Alaa'nın odasının camlarını kırıp içeri girerek oyun oynadığı yerde küçük bedenine saplandı.

sdfrgthy6
Protezler, uzuvları ampute edilen insanların yaşadığı derin krizlere bir çözüm oluyor (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)

Alev kadar sıcak olan şarapnel Alaa'nın bacağına isabet etti. Alaa, tedavi edilmek üzere hastaneye götürdü, ancak hem doktorlar bitkin durumdaydı hem de çocuğun yarasıyla ilgilenmeleri için ellerinde gerekli tıbbi malzemeler yoktu. Doktorlar Alaa'nın sağ bacağını diz altından kesmek zorunda kaldılar. Hızla gerçekleştirilen amputasyon sonrasını yarasını dikmek için onu derhal ameliyata aldılar. Ameliyatta küçük çocuğa ellerinde olmadığı için ne anestezi verilebildi ne de herhangi bir ilaç. Alaa ilaç sıkıntısı çekmeye devam etti, bu da onda ciddi psikolojik yorgunluğa ve hatta umutsuzluğa neden oldu. Fakat protez bacak takılması fikri, küçük çocuğun psikolojisinin düzelmesine katkıda bulunurken ona yeniden yürüyebileceğine dair umut verdi.

Yapay adımlar

Alaa'nın bacağının kesilmesinden yaklaşık beş ay sonra doktorlar ona protez bacak taktılar. Ardından sağlık çalışanları, yeniden yürümeye alışması ve küçük bedenine eklenen yeni uzuvla başa çıkabilmesi için hem psikolojik hem de fiziksel rehabilitasyona başladılar.

Doktorlar Alaa ile yakından ilgilendi. Haftalar süren rehabilitasyon sürecinde ona eşlik ettiler. Sonunda Alaa protez bacağının yardımıyla yeni adımlarını atabildi. Ancak küçük çocuk, gayretle ve sevinçle yürümesine rağmen ayağını kaybetmiş olmanın verdiği umutsuzluk belirtileri gösteriyordu.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Alaa, İsrail'in Gazze'de yürüttüğü savaşta uzuvlarını kaybeden binlerce ampute hastadan sadece biri olsa da savaş sırasında protez uzuv takılan şanslı kişilerden biriydi. Doktorlar, ampute edilen uzuvlara benzer uzuvlar takma ve onları yeniden normal bir hayata döndürme görevine başlamadan önce savaşın bitmesini ve Gazze'deki sağlık sisteminin iyileşmesini beklemediler.

Ampute edilen çok sayıda insan

Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) Genel Komiseri Philippe Lazzarini, Gazze'deki savaşta her gün 10 çocuğun bir ya da iki bacağını kaybettiğini açıkladı.

UNRWA, Gazze'de bir ya da iki bacağını kaybetmiş yaklaşık 2 bin çocuk bulunduğunu, aynı sayıda çocuğun da bir  ya da iki kolunu kaybettiğini ve 77 binden fazla yaralının yaklaşık üçte birinin protez uzuvlara ihtiyaç duyduğunu belirtiyor.

Gazze'deki Filistin Sağlık Bakanlığı Sözcüsü Eşref el-Kudra, yaptığı bir açıklamada, savaşın patlak vermesinden bu yana ilaç ve tıbbi malzeme sıkıntısının, doktorları Gazzelilerin hayatlarını kurtarmak için ellerindeki tek seçenek olarak ampütasyona yönelmeye ittiğini ve bunun da engelli sayısında artışa yol açtığını söyledi.

Yaralı ruhlar

Uzuvları ampute edilen hastalar ölümden döndüklerine inanıyorlar, ancak aynı zamanda ruhlarını yaralayan ve gelecekten korkmalarına neden olan yaşamın zorluklarının üstesinden gelmelerine yardımcı olacak hiçbir psikolojik desteğe ya da protez tedavisine ulaşamıyorlar.

dcfvrgbthyn
Gazze'de doktorlar her gün 10 çocuğun bir ya da iki bacağını ampute etmek zorunda kalıyorlar (Independent Arabia - Meryem Ebu Dakka)

Sosyal psikoloji profesörü Vefa Musa, ister genç ister yaşlı olsun, uzuvları ampute edilen kişilerin bu kayıpla, hatta protezleriyle başa çıkmalarına yardımcı olmak için psikolojik olarak hazırlanmalarında yoğun ve uzun süreli desteğe ihtiyaç duyduklarını söyledi.

Prof. Musa, sözlerini şöyle sürdürdü:

Ampute kişilerin psikolojik durumları zordur. Rollerini normal bir şekilde yerine getirmelerine yardımcı olmak için psikoterapiye ve sosyal ve aile desteğine ihtiyaçları vardır. Ancak bu müdahale genellikle protez uzuvlar takıldıktan sonra olumlu sonuçlara yol açar.

Savaş yüzünden

Aslında BAE’nin Gazze'de kurduğu sahra hastanesi tüm ampute hastalara protez takamıyor. Çünkü ciddi bir protez sıkıntısı var ve bunları ithal etmek çok zor. Ama aynı zamanda, protez uzuvlara en çok ihtiyaç duyanların hayatlarına devam etmelerine yardımcı oluyor.

BAE Sahra Hastanesi Müdür Dr. Sultan el-Kaabi, “Yaralılara protez uzuv takmak bu ampute kişilerin normal yaşamlarına devam etmelerine yardımcı oluyor. Özellikle insanların bu tür operasyonlar için başka ülkelere gitmekte zorlandığı ve yerel olarak uzuv üretmenin imkansız olduğu Gazze'de yaptığımız şey muhteşem” şeklinde konuştu.

Kaabi'ye göre hastane sağlık ekibi, ampute hastalara fiziksel ve psikolojik rehabilitasyon hizmetleri sunarak onlara yaralanmadan önceki normal hayatlarına dönme umudu veriyor. Ancak Kabii, bu çözümlerin ileriye dönük bir şekilde ilgi görmedikleri sürece geçici olduğunu ve bunun da yalnızca savaşın sona ermesiyle sağlanabileceğini ifade etti.



Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı

35 yıldır karıncaların mantarla ilişkisini inceleyen Schultz, ekibiyle birlikte binlerce genetik örnek topladı (Unsplash)
35 yıldır karıncaların mantarla ilişkisini inceleyen Schultz, ekibiyle birlikte binlerce genetik örnek topladı (Unsplash)
TT

Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı

35 yıldır karıncaların mantarla ilişkisini inceleyen Schultz, ekibiyle birlikte binlerce genetik örnek topladı (Unsplash)
35 yıldır karıncaların mantarla ilişkisini inceleyen Schultz, ekibiyle birlikte binlerce genetik örnek topladı (Unsplash)

Yeni bir araştırma, karıncaların milyonlarca yıldır kendi gıdalarını yetiştirdiğini ortaya koydu.

Bilim insanları, 66 milyon yıl önce bir göktaşının Dünya'ya çarparak 5. kitlesel yok oluşu tetiklediği sıralarda karıncaların mantar yetiştiriciliğine başladığını bildiriyor. 

Kretase-Paleojen yok oluşu, dinozorları yeryüzünden silerken mantarların büyümesini sağlamış. Göktaşının fotosentezi engellemesiyle çürüyen bitkiler, karıncalarla mantarların halihazırda sürdürdüğü ortaklığı başlatmış. 

Zamanla güçlenen ilişki, insanların bitkileri evcilleştirmesine benzeyen bir süreçle, karıncaların 27 milyon yıl önce ileri tarım teknikleri geliştirmesini sağlamış. Böylece bazı karınca türleri daha kurak iklimlerde mantar yetiştirebilmiş.

Dün Science adlı bilimsel dergide bulguları yayımlanan araştırma, yüzlerce karınca ve mantar cinsinden alınan genetik verilere dayanıyor. Çıkarılan evrim ağaçları, karıncaların mantarla ilişkisinin detaylarını aydınlattı. 

Baş yazarlardan Ted Schultz şöyle diyor:

Karıncalar, tarım ve mantar yetiştiriciliğine insanlığın var oluşundan çok daha önce başladı. Karıncaların son 66 milyon yılda tarımda gösterdiği başarıdan öğrenebileceğimiz şeyler vardır.

Amerika kıtalarında ve Karayipler'de yaşayan 250'ye yakın cinsin mantar yetiştirdiği ortaya kondu. Karıncalar, tarım stratejilerine göre 4'e ayrıldı. 

En gelişmiş örnekleri sergileyen türler arasında yaprak kesen karıncalar var. Taze bitkilerle mantarları besledikleri belirlendi. Mantarlar da gongylidia adı verilen yapıları üreterek milyonlarca karıncalık kolonilere besin sağlıyor. 

Karıncaların istenmeyen bakteri ve mantarları temizleyip sağlıklı miselyumlarla onları beslediği de saptandı. İlginç bir diğer unsur da karıncaların mantarlarına saldıran hastalıklarla mücadele edebilecek antibiyotikleri üreten bakterilere sahip olması. 

Meseleyi açıklayan Schultz şu ifadeleri kullanıyor:

66 milyon yıl içerisinde mahsullerindeki hastalıkları kontrol etmeyi ve etkisini sürdüren antibiyotikler geliştirmeyi bir şekilde başarmışlar. Biz herbisit ve antibiyotikleri kullanmaya başlayalı 100 yıldan az oldu ki direnç ve yeni antibiyotik geliştirmeye dair büyük problemler yaşıyoruz.

Independent Türkçe, Newsweek, Science Daily