"Felaket kaydırması" beyinde nasıl hasara yol açıyor?

Negatif medyanın sürekli tüketimi, insan beyninde hasara yol açabilir

TT

"Felaket kaydırması" beyinde nasıl hasara yol açıyor?

Bilim insanları "felaket kaydırması"nın (doomscrolling) beynimiz için kötü olduğunu ispatlayan kanıtlar buldu.

Journal of Computers in Human Behavior Reports'da yayımlanan yeni çalışmada bir grup araştırmacı, ABD ve İran'dan 800'den fazla üniversite öğrencisiyle yaptıkları anketler sonucunda, "felaket kaydırması"yla varoluşsal kaygı, umutsuzluk, güvensizlik ve başkalarından şüphe duyma duyguları arasında bağlantı olduğunu tespit etti.

Çalışmanın başyazarı, Flinders Üniversitesi araştırmacısı Reza Shabahang'a göre, olumsuz haberlere sürekli maruz kalmak "dolaylı travma kaynağına" dönüşerek izleyicilerin ve okuyucuların ikinci elden travma yaşıyormuş gibi hissetmesine yol açabilir.

Shabahang, The Guardian'a yaptığı açıklamada, "İnternette sürekli olumsuz haber ve bilgilere maruz kaldığımızda, bu durum kendi ölümlülüğümüz ve kendi hayatlarımız üzerindeki kontrolümüz söz konusu olduğunda inançlarımızı tehdit edebilir" dedi.

Araştırma ekibine göre bu maruz kalış, "hayatın kırılgan ve sınırlı olduğu, insanların temelde yalnız olduğu ve bireylerin hayatları üzerinde tam kontrole sahip olmadığı" hislerine yol açabilir.

Araştırmaları sonucunda ekip, olumsuz haberlere sürekli maruz kalmanın nihayetinde "dünyanın adaleti ve iyiliğine ilişkin temel varsayımlara" meydan okuduğunu tespit etti. Bununla birlikte çalışma örneklemi araştırmacılara erişilebilirlik ve uygunluklarına göre seçildiğinden ekip, örneklem büyüklüğünün felaket kaydırmasının etkileri hakkında sonuca varmak için yeterince "uygun" olmadığı uyarısında bulunuyor.

Felaket kaydırması genellikle kişilerin sosyal medyada olumsuz ya da iç karartıcı içerikleri aşırı süreler boyunca tüketmesiyle ortaya çıkıyor. Psikolog Dr. Susan Albers, Cleveland Clinic'e yaptığı açıklamada bunun ruh sağlığı sorunlarını, uykusuzluğu ve gerçeklik algısını daha da kötüleştirebileceğini söyledi.

Dr. Albers, "Bunalmış hissettiğimizde, genellikle nasıl hissettiğimizi doğrulayabilecek bilgiler ararız" dedi.

Felaket kaydırması da aynı zihniyetle çalışır: Kötü hissediyorsanız, olumsuz haberleri okumak sadece nasıl hissettiğinizi teyit eder. Çoğu zaman bunu yaptığınızın farkında bile olmayabilirsiniz. Ama alışkanlık haline gelir: Boş bir anınız olduğunda, telefonunuzu elinize alır ve gerçekten farkında bile olmadan kaydırmaya başlarsınız.

Dr. Albers sözlerine şöyle devam etti:

Burnunuzu telefona gömmek aslında kopukluk ve yalnızlık hislerini daha da kötüleştirebilir. Haberler kötü olsun ya da olmasın, herhangi bir medya ya da sosyal medya sitesinde çok fazla zaman geçirmek depresyon duygularıyla ilişkilendiriliyor.

Psikolog, felaket kaydırmasının olumsuz etkilerinden kaçınmak için kişilere haber ve sosyal medya tüketimleri hakkında daha bilinçli olmalarını tavsiye etti. Sosyal medyaya ara vermekten şimdiki zamana odaklanmaya kadar, olumsuzluklara karşı sağlıklı bir duygusal mesafeyi korumak uzun vadede insanlara yardımcı olabilir.

Independent Türkçe

 

 

 



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature