Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Kuşların yanlışlıkla zehirlenmesi, felaket zincirine yol açmış

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
TT

Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)

Akbabalar leşçil beslenmeleriyle pek çok kişi tarafından tiksintiyle karşılansa da ölen hayvanların bedenlerini ortadan kaldırarak önemli bir görev üstleniyor. 

American Economic Review adlı akademik dergide yayımlanan makale, bu kuşların ekosistemdeki önemini ortaya koyuyor. 

Ekonomistler, Hindistan'da akbabaların yaklaşık 20 yıl önce neredeyse yok olmasının 5 sene içinde fazladan 500 bin ölüme yol açtığını bildiriyor. 

Leşçil kuşların niye kaybolduğu uzun süre cevapsız kalmış bir soruydu. Ancak büyükbaş hayvanlarda da kullanılan diklofenak adlı ilacın 1990'larda Hindistan'ı saran ucuz türevlerinin bu kuşları öldürdüğü, 2004'te bilim insanları tarafından ortaya kondu.

İlacın hayvanlarda kullanımına da 2006'da son verilse de Hindistan'daki akbabaların yüzde 5'inden daha azı kalmıştı. 

Yeni araştırmada önce akbabaların eskiden nerede yaşadığına bakıldı. Sonra da bu bölgelerdeki insanların ölüm oranlarındaki değişim ele alındı.

Akbabaların yaşadığı bölgelerdeki oranların 1994'ten sonra yükselişi dikkat çekerken yaşamadığı bölgelerde insan ölümlerinin hemen hemen aynı seviyede olduğu görüldü.  

Ekonomistler su kalitesi ve kuduz aşısı satışlarındaki değişimle de çıkardıkları sonucu doğruladı. 

Birleşik Krallık'taki Warwick Üniversitesi'nden Anant Sudarshan, başyazarlarından biri olduğu araştırma hakkında konuştu. 

Dr. Sudarshan küçükken büyüdüğü Yeni Delhi'nin dere kenarlarındaki tabakhanelerin etrafında bu dev kuşları bolca gördüğünü belirtirken on milyonlarca akbabanın bir anda yok olduğunu da söylüyor. 

Akbabaların bölgeden silinmesinin çevre temizliği açısından şok etkisi yarattığını vurguluyor. 

Ölen hayvanların bedenleri yenmeyince bu leşler su kaynaklarını kirletip sokak köpeklerinin sayısını artırmış. Bu değişimler, kuduz riskinin de yükselmesi anlamına geliyor.

Böylece insanların sevmediği hayvanların bile ekosistem için ne kadar önem taşıdığı bir kez daha ortaya konuyor. 

Araştırmanın diğer başyazarı Eyal Frank de "Biyoçeşitlilik ve ekosistemin işlemesi, insanlar için önemli. Her zaman karizmatik türlere bakmamak lazım" diyor. 

Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampüsü'nden Kelsey Jack, dahil olmadığı araştırmayı çok başarılı bulduğunu belirtiyor. Bu çalışmayla birlikte, politika yapıcıların aldığı kararlarda doğaya verilen zararı daha iyi hesaplamasını umuyor.

Independent Türkçe, New York Times, CBS



Stephen King evrenindeki 40 yıllık gizem nihayet çözüldü

It: Welcome to Derry'de, Pennywise ve Bob Gray rolünde 35 yaşındaki İsveçli aktör Bill Skarsgård var (HBO)
It: Welcome to Derry'de, Pennywise ve Bob Gray rolünde 35 yaşındaki İsveçli aktör Bill Skarsgård var (HBO)
TT

Stephen King evrenindeki 40 yıllık gizem nihayet çözüldü

It: Welcome to Derry'de, Pennywise ve Bob Gray rolünde 35 yaşındaki İsveçli aktör Bill Skarsgård var (HBO)
It: Welcome to Derry'de, Pennywise ve Bob Gray rolünde 35 yaşındaki İsveçli aktör Bill Skarsgård var (HBO)

Stephen King'in O (It) romanının yayımlanmasının üzerinden 40 yıl geçmesine rağmen, "Bob Gray" adının kökeni hayranlar arasında bitmeyen bir tartışma konusuydu. Kötücül varlığın zaman zaman kullandığı bu adın nereden geldiği hep merak edilmişti. 

Artık cevap net: Bob Gray gerçekten yaşamış biriymiş ve ardında epey hüzünlü bir hikaye var.

Bob Gray ve Pennywise isimleri nereden geliyor?

Pek çok hayran, Bob Gray'in Derry sokaklarında daha rahat dolaşmak için şekil değiştiren O'nun benimsediği bir kimlik olduğunu düşünüyordu. 

Why does It call itself "Bob Gray?"
byu/Wolf_Tactics inMovieIt

Beverly Marsh karakterinin çocukluk evine yaptığı ziyarette O'nun farklı bir formu olan Bayan Kersh'le karşılaştığı ve onun Bob Gray'in babası olduğunu söylediği sahne de bu teoriyi destekliyordu.

*Bundan sonrası It: Welcome to Derry'nin 7. bölümüne dair sürprizleri bozabilir, bizden uyarması*

It: Welcome to Derry'nin son bölümünde tanıştığımız Bob Gray, aslında 1900'lerin başında küçük gezici panayırlarda "Dans Eden Palyaço Pennywise" adıyla sahne alan sıradan bir adam. 

Dizi, Bob'un trajik hikayesine de değiniyor: Eşini kaybetmiş yalnız palyaço, artık küçük kızları Ingrid'e tek başına bakıyor.

Bir sahnede Bob'u karavanının arkasında içki içerken görüyoruz; kırmızı peruğu da çit direğinin üzerinde duruyor. Tam o sırada ormanın içinden tuhaf bir çocuk beliriyor.

Gizemli karakter gölgelerin içinden "Çocuklar seni seviyor gibi" diyor.

Çocuk, Bob'dan ailesini bulmasına yardım etmesini istiyor; Bob önce meşgul olduğunu söylese de uzaklardan bir kadının yardım çığlığını duyunca fikrini değiştiriyor. Çocuk onun elini tutup karanlığa doğru götürüyor. 

1962'de Pennywise formundaki O, Ingrid'e aslında babası olmadığını, Bob'u yediğini ve onun kimliğine büründüğünü söylüyor. Böylece 40 yıllık gizem de çözülmüş oluyor.

"İkinci ve üçüncü sezonda pek çok soru cevap bulacak"

Dizinin yaratıcısı ve yönetmeni Andy Muschietti, ekimde SFX dergisine yaptığı açıklamada, izleyicilerin O evrenine dair daha geniş bir mitoloji göreceğini söylemişti:

Kitabı ya da filmleri sevenler için daha büyük bir mitolojiye kapı açıyoruz. İlk sezonda attığımız tüm tohumlar, ikinci ve üçüncü sezonda karşılığını bulacak. O'nun ne istediği, neden burada olduğu gibi yıllardır gizemini koruyan pek çok sorunun cevabını göstereceğiz.

It: Welcome to Derry, HBO Max'te izlenebiliyor.

Independent Türkçe, GamesRadar, Reddit, Comic Book Club Live, SFX


Ünlü oyuncu Oscar'dan beri yeni projelere kapıyı kapattı

The Brutalist, II. Dünya Savaşı'ndan sonra "Amerikan rüyasını" yaşamak için ABD'ye göç eden Macaristan doğumlu, Bauhaus eğitimli mimar Laszlo'nun yolculuğunu ve hayat hikayesini anlatıyor (A24)
The Brutalist, II. Dünya Savaşı'ndan sonra "Amerikan rüyasını" yaşamak için ABD'ye göç eden Macaristan doğumlu, Bauhaus eğitimli mimar Laszlo'nun yolculuğunu ve hayat hikayesini anlatıyor (A24)
TT

Ünlü oyuncu Oscar'dan beri yeni projelere kapıyı kapattı

The Brutalist, II. Dünya Savaşı'ndan sonra "Amerikan rüyasını" yaşamak için ABD'ye göç eden Macaristan doğumlu, Bauhaus eğitimli mimar Laszlo'nun yolculuğunu ve hayat hikayesini anlatıyor (A24)
The Brutalist, II. Dünya Savaşı'ndan sonra "Amerikan rüyasını" yaşamak için ABD'ye göç eden Macaristan doğumlu, Bauhaus eğitimli mimar Laszlo'nun yolculuğunu ve hayat hikayesini anlatıyor (A24)

Çifte Oscarlı Adrien Brody, martta The Brutalist'teki performansıyla En İyi Erkek Oyuncu dalında Akademi Ödülü kazanmasından bu yana henüz yeni bir proje kabul etmediğini açıkladı.

Deadline, martta Brody'nin Damien Chazelle'in yeni projesi Evel Knievel on Tour için görüşmeler yürüttüğünü yazmıştı. Ancak ünlü oyuncu, şimdilik hiçbir teklif için imza atmadığını doğruladı.

Suudi Arabistan'daki Kızıldeniz Film Festivali'nde sahneye çıkan Brody, şöyle konuştu:

The Brutalist'ten bu yana hiçbir teklifi kabul etmedim. İlginç fırsatlar çıkmadı değil ama doğru gelmedi. Çalışmayı seviyorum, insanlarla birlikte üretmeyi seviyorum, yaratım sürecine tamamen dalmayı seviyorum. Sorun çözmekten keyif alıyorum. O yoğunluğun içinde olmak bana iyi geliyor.

"Gençken her fırsatı değerlendirin"

Yaklaşık 40 yıllık kariyerinden edindiği deneyimleri genç oyuncu ve sinemacılarla paylaşan Brody, henüz kariyerlerinin başındaki gençlere mümkün olduğunca çok şey denemelerini tavsiye etti:

Gençken ya da kariyerinizin başındayken, sizi geliştirebilecek her olasılığı değerlendirmelisiniz; maddi karşılığı ya da başka bir getirisi olmasa bile. Profesyonel deneyimin kendisi en büyük derstir... Bir projede başarısız olmak ya da baskının üstesinden gelmek, ileride yaşayacağınız zorluklar için sizi güçlendirir.

Kendi kariyerine değinen Brody, özellikle 2003'te Piyanist'le (The Pianist) kazandığı ilk Oscar'dan sonra daha seçici davranmaya başladığını söyledi:

O dönem kendimi kanıtlamam gerektiğini daha az hissediyordum. İyi bir oyuncu olduğumu biliyordum ve yalnızca ilgimi çeken işleri seçebileceğimi sanıyordum. Ama kariyerin bir yönü olduğunu ve bunun sorumluluk gerektirdiğini anlamak zaman aldı.

The Brutalist’in zorlu çekimleri

Brody, The Brutalist'in çekim sürecini de anlattı. Film için "yıpratıcı" kelimesini kullanan Brody, şunları söyledi:

The Brutalist'i çok kısıtlı imkanlarla çektik... Üç buçuk saatlik bir epik film ve VistaVision kamerayla çekildi. Bu sistem 1960'lardan beri kullanılmıyor; ağır ve gürültülü olsa da olağanüstü bir görüntü sunuyor.

Çekimlerin yalnızca 23 günde tamamlandığını belirten Brody, bu sürecin fiziksel olarak çok yıpratıcı olduğunu ekledi:

23 günde çekmek demek neredeyse hiç dinlenmemek anlamına geliyordu. 5 hafta boyunca haftada 6 gün çalışıyorsunuz ve sonunda tükeniyorsunuz.

Oyuncu, bir performansı her zaman aynı seviyede tutmanın mümkün olmadığını da ekledi:

Bu bilim değil, sonuçta kimse makine değil. Bazı günler iyi olmayabilirsiniz. O yüzden zihninizi toparlayacak yollar bulmanız gerekiyor; kişisel dikkat dağınıklıklarını ya da setteki karmaşayı aşmanız şart.

Independent Türkçe, Deadline, Tribune


Uzmanlardan zayıflama iğneleriyle ilgili 10 yıl yaşlanma uyarısı

Uzmanlar haftada 150 dakika orta ila yoğun fiziksel aktivite yapmayı öneriyor (Unsplash)
Uzmanlar haftada 150 dakika orta ila yoğun fiziksel aktivite yapmayı öneriyor (Unsplash)
TT

Uzmanlardan zayıflama iğneleriyle ilgili 10 yıl yaşlanma uyarısı

Uzmanlar haftada 150 dakika orta ila yoğun fiziksel aktivite yapmayı öneriyor (Unsplash)
Uzmanlar haftada 150 dakika orta ila yoğun fiziksel aktivite yapmayı öneriyor (Unsplash)

Araştırmacılar, zayıflama iğnesi kullananların kuvvet antrenmanı yapmaması durumunda "10 yıllık yaşlanmaya" eşdeğer kas kaybı yaşayabileceği uyarısında bulunuyor.

Mounjaro ve Wegovy gibi ilaçlar yalnızca hızlı yağ kaybına değil, aynı zamanda bariatrik ameliyat sonrası, kanser tedavisi sırasında veya yaklaşık 10 yıllık yaşlanma sırasında görülen düzeylere benzer yağsız kas kaybına da yol açıyor.

Zayıflama ilaçlarıyla ilişkili kas ve kemik kütlesi kaybı, yaşlı yetişkinlerde bedensel zayıflık ve düşme riskini de artırabilir; bu Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi'ne (NHS) yılda 2,3 milyar sterline (yaklaşık 131 milyar TL) mal oluyor.

Ancak egzersizin, özellikle kuvvet antrenmanının, ciddi kilo kaybına eşlik eden kas kütlesi kaybını sınırladığı görülüyor.

Birleşik Krallık'ta (BK) 2,5 milyon kişinin zayıflama ilaçları kullandığı tahmin ediliyor. Kâr amacı gütmeyen fitness kuruluşu UKActive'in Araştırma Direktörü Dr. Matthew Wade, tedavi sırasında egzersiz yapmamanın risklerine dikkat çekiyor.

Dr. Wade, "GLP-1'in hızla yaygınlaşması hastalarda çarpıcı sonuçlar gösterdi ancak vücudun güçsüzleşmesini önlemek ve sürdürülebilir sonuçlar elde etmek için hayati önem taşıyan basit ve etkili kuvvet egzersizleri mevcut" diyor.

Sağlık ve fitness sektörü, zayıflama ilaçları kullanan kişileri destekleyebilir ancak hükümetin daha ileri gidip fitness, beslenme ve ilaç endüstrileriyle birlikte çalışarak hastaların ihtiyaç duyduğu kritik, kapsamlı desteği sağlamasını istiyoruz.

Les Mills ve UKActive'in bir raporunda BK'deki spor salonlarının hükümetle birlikte çalışarak zayıflama ilaçları kullananlara özel programlar hazırlama çağrısı yapılıyor.

GLP-1 reseptör agonistleri diye de bilinen zayıflama iğneleri; kan şekerini, iştahı ve sindirimi düzenleyen doğal hormonu taklit ederek kalori alımının azalmasına ve nihayetinde kilo kaybına yol açıyor.

NHS ve BK Ulusal Sağlık ve Bakım Mükemmellik Enstitüsü de kilo verme ilaçlarının beslenme değişiklikleri ve egzersizle birlikte alınması gerektiğini belirtiyor.

Les Mills'in araştırma başkanı Bryce Hastings, "Düzenli güç antrenmanı hayatın her aşamasında sağlığımız için hayati önem taşıyor ancak araştırmalar, bunun özellikle zayıflama ilaçları kullanan kişiler için geçerli olduğunu gösteriyor" diyor.

Zayıflama ilaçları kullanan kişilerin haftada iki ila üç kez kuvvet antrenmanına ek olarak haftada 150 dakika orta ila yoğun fiziksel aktivite yapması önerilir. Çalışmalar bunun, tedavinin kilo koruma aşamasında yağ kütlesi kaybının devam etmesine ve tedavi bittikten sonra kilo alımını azaltmaya yardımcı olduğunu gösteriyor.

Hastings, zayıflama ilaçları ve kuvvet antrenmanı arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Ancak rapordaki önerilerin, zayıflama ilaçları kullanan, artan sayıda kişiye daha iyi destek sunmak için atılabilecek pratik adımları vurguladığını da ekliyor.

Independent Türkçe