Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Kuşların yanlışlıkla zehirlenmesi, felaket zincirine yol açmış

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
TT

Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)

Akbabalar leşçil beslenmeleriyle pek çok kişi tarafından tiksintiyle karşılansa da ölen hayvanların bedenlerini ortadan kaldırarak önemli bir görev üstleniyor. 

American Economic Review adlı akademik dergide yayımlanan makale, bu kuşların ekosistemdeki önemini ortaya koyuyor. 

Ekonomistler, Hindistan'da akbabaların yaklaşık 20 yıl önce neredeyse yok olmasının 5 sene içinde fazladan 500 bin ölüme yol açtığını bildiriyor. 

Leşçil kuşların niye kaybolduğu uzun süre cevapsız kalmış bir soruydu. Ancak büyükbaş hayvanlarda da kullanılan diklofenak adlı ilacın 1990'larda Hindistan'ı saran ucuz türevlerinin bu kuşları öldürdüğü, 2004'te bilim insanları tarafından ortaya kondu.

İlacın hayvanlarda kullanımına da 2006'da son verilse de Hindistan'daki akbabaların yüzde 5'inden daha azı kalmıştı. 

Yeni araştırmada önce akbabaların eskiden nerede yaşadığına bakıldı. Sonra da bu bölgelerdeki insanların ölüm oranlarındaki değişim ele alındı.

Akbabaların yaşadığı bölgelerdeki oranların 1994'ten sonra yükselişi dikkat çekerken yaşamadığı bölgelerde insan ölümlerinin hemen hemen aynı seviyede olduğu görüldü.  

Ekonomistler su kalitesi ve kuduz aşısı satışlarındaki değişimle de çıkardıkları sonucu doğruladı. 

Birleşik Krallık'taki Warwick Üniversitesi'nden Anant Sudarshan, başyazarlarından biri olduğu araştırma hakkında konuştu. 

Dr. Sudarshan küçükken büyüdüğü Yeni Delhi'nin dere kenarlarındaki tabakhanelerin etrafında bu dev kuşları bolca gördüğünü belirtirken on milyonlarca akbabanın bir anda yok olduğunu da söylüyor. 

Akbabaların bölgeden silinmesinin çevre temizliği açısından şok etkisi yarattığını vurguluyor. 

Ölen hayvanların bedenleri yenmeyince bu leşler su kaynaklarını kirletip sokak köpeklerinin sayısını artırmış. Bu değişimler, kuduz riskinin de yükselmesi anlamına geliyor.

Böylece insanların sevmediği hayvanların bile ekosistem için ne kadar önem taşıdığı bir kez daha ortaya konuyor. 

Araştırmanın diğer başyazarı Eyal Frank de "Biyoçeşitlilik ve ekosistemin işlemesi, insanlar için önemli. Her zaman karizmatik türlere bakmamak lazım" diyor. 

Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampüsü'nden Kelsey Jack, dahil olmadığı araştırmayı çok başarılı bulduğunu belirtiyor. Bu çalışmayla birlikte, politika yapıcıların aldığı kararlarda doğaya verilen zararı daha iyi hesaplamasını umuyor.

Independent Türkçe, New York Times, CBS



Çin-Japonya gerginliği: Ünlü şarkıcı sahneden indirildi

Maki Otsuki'nin şaşırıp kaldığı anlar kameralara yansıdı (Chosun)
Maki Otsuki'nin şaşırıp kaldığı anlar kameralara yansıdı (Chosun)
TT

Çin-Japonya gerginliği: Ünlü şarkıcı sahneden indirildi

Maki Otsuki'nin şaşırıp kaldığı anlar kameralara yansıdı (Chosun)
Maki Otsuki'nin şaşırıp kaldığı anlar kameralara yansıdı (Chosun)

Çin'le Japonya arasında Tayvan meselesi nedeniyle çıkan gerginlik, ünlü şarkıcı Maki Otsuki'nin sahneden indirilmesine yol açtı. 

52 yaşındaki Japon şarkıcı, Şanghay'da düzenlenen Bandai Namco Festival kapsamında cuma günü hayranlarıyla buluştu.

One Piece animesinin tema şarkısını söylediği için popülaritesi son dönemde artan sanatçı, kısa bir süre sonra sahneden indirildi. 

Şarkıcının internet sitesinden dün yapılan açıklamada "Performansının ortasındayken zorunlu koşullar yüzünden aniden durmak zorunda kaldı" dendi.  

Japon eğlence devi Bandai Namco, normalde pazar bitirilmesi beklenen üç günlük etkinlik için "Çeşitli faktörler kapsamlı bir şekilde düşünülerek iptal edildi" dedi. 

Momoiro Clover Z'nin etkinlikteki performansı da böylece gerçekleştirilemedi.

Japon şarkıcı Ayumi Hamasaki ve caz piyanisti Hiromi Uehara da Çin'deki konserlerini iptal etmek zorunda kaldı. 

Cumartesi konsere çıkmaya hazırlanırken bir gün önce iptal kararını alan Hamasaki, Instagram hesabından yaptığı paylaşımda "Eğlencenin bizi birleştiren bir köprü olması gerektiğine hâlâ inanıyorum" ifadesini kullandı. 

Pekin ve Tokyo'yu karşı karşıya getiren gerginlik, Japonya Başbakanı Sanae Takaiçi'nin Parlamento'da 7 Kasım'da düzenlenen oturumda yaptığı açıklamayla patlak vermişti. 

Takaiçi, Tayvan Boğazı'na yönelik muhtemel müdahaleyi "ülkesini tehdit eden bir hareket" olarak göreceğini, böyle bir durumda askeri güç kullanılabileceğini belirtmişti. Böylelikle ilk kez bir Japon başbakanı, Tayvan'ın işgali halinde ülkenin askeri müdahalede bulunacağını açıkça söylemişti. 

Pekin yönetimiyse Takaiçi'den sözlerini geri almasını istemiş, başbakan bunu reddedince Japonya'nın Pekin Büyükelçisi Kenji Kanasugi'yi çağırarak Tokyo'ya protesto notası vermişti.

Çin Dışişleri Bakanlığı, güvenlik koşullarının uygun olmadığı gerekçesiyle Japonya'ya seyahat uyarısı da yayımlamıştı. Çin Eğitim Bakanlığı da öğrencilere, güvenlik riskleri nedeniyle Japonya'da "eğitim koşullarının uygun olmadığı" uyarısında bulunmuştu.

Pekin'in Osaka Başkonsolosu Şüe Cien'in "kendilerine saldıran kirli bir boynu tereddüt etmeden kesmeleri gerekeceğini" yazdığı sosyal medya gönderisi de krizi körüklemişti. Japonya, diplomatın "gönüllü olarak ülkesine dönmesini" talep etmişti. 

Independent Türkçe, Japan Times, AFP


Fantastik serinin yönetmeni sır gibi sakladığı sahneyi anlattı

Eğer Cynthia Erivo (sağda) ve Ariana Grande (solda), Elphaba ve Glinda rolleriyle bir kez daha Oscar'a aday gösterilirse, Akademi tarihinde aynı rolle iki kez adaylık elde eden 7. ve 8. oyuncular olarak tarihe geçecek (Universal)
Eğer Cynthia Erivo (sağda) ve Ariana Grande (solda), Elphaba ve Glinda rolleriyle bir kez daha Oscar'a aday gösterilirse, Akademi tarihinde aynı rolle iki kez adaylık elde eden 7. ve 8. oyuncular olarak tarihe geçecek (Universal)
TT

Fantastik serinin yönetmeni sır gibi sakladığı sahneyi anlattı

Eğer Cynthia Erivo (sağda) ve Ariana Grande (solda), Elphaba ve Glinda rolleriyle bir kez daha Oscar'a aday gösterilirse, Akademi tarihinde aynı rolle iki kez adaylık elde eden 7. ve 8. oyuncular olarak tarihe geçecek (Universal)
Eğer Cynthia Erivo (sağda) ve Ariana Grande (solda), Elphaba ve Glinda rolleriyle bir kez daha Oscar'a aday gösterilirse, Akademi tarihinde aynı rolle iki kez adaylık elde eden 7. ve 8. oyuncular olarak tarihe geçecek (Universal)

Wicked hayranları, Elphaba ve Galinda'nın öyküsünün ikinci bölümünde neler olacağına dair muhtemelen kabaca bir fikre sahipti. Ancak final sahnesine kadar, en dikkatli izleyicilerin bile fark edemediği bir ayrıntı gizliydi.

Senaryosunu Winnie Holzman ve Dana Fox'un kaleme aldığı müzikal, 2024'te gösterime giren Wicked'ın hikayesini sürdürüyor. 

İlk film, Stephen Schwartz ve Winnie Holzman'ın 2003 tarihli Broadway müzikalinin ilk perdesini beyazperdeye uyarlamıştı. Wicked: İyilik Uğruna'da (Wicked: For Good) ise Elphaba'yla Glinda'nın yollarının ayrılmasının ardından yaşananlar anlatılıyor. Biri Batı'nın meşhur Kötü Cadısı'na, diğeri ise "iyi kalpli" Glinda'ya dönüşüyor.

*Buradan sonrası, filmin sonuyla ilgili sürprizleri kaçırabilir, bizden uyarması*

Broadway müzikalinin ikonik posterini taklit eden final sahnesinde, Galinda'nın Elphaba'nın kulağına bir şey fısıldadığını görüyoruz. Bu an, hem Broadway müzikaline bir selam niteliği taşıyor hem de hikayenin ulaştığı noktayı sembolize eden özel bir kapanış sahnesi işlevi görüyor.

Yönetmen Jon M. Chu'ya göre bu çekim, hikayenin kapanış bölümünde mutlaka olması gereken ve başından beri planlanan bir sahneydi. Üstelik Chu, bu anın son ana kadar gizli kalması için büyük çaba harcadığını söylüyor. Ancak pazarlama departmanının bu sahneyi kullanma planları, finaldeki sürprizin erkenden açığa çıkma riskini doğurmuş.

Chu, Variety'ye yaptığı açıklamada şöyle dedi:

Evet, plan en başından beri buydu. Finali fısıltı sahnesiyle yapacaktım. Stüdyonun bunu hiçbir tanıtım materyalinde kullanmaması için onları ikna etmek ne kadar zordu biliyor musunuz? İlk film için bu sahnenin de olduğu bir poster bile hazırlamışlardı. 'Bu posteri neden yayımlıyoruz? Asla kabul etmemeliyiz. Asla. Asla.' dedim.

Chu'nun stratejisi ise filmin çıkışına kadar bu ikonik görüntüye hiçbir şekilde gönderme yapmamaktı; böylece izleyicilerin dikkatini tamamen başka yöne çekmek mümkün olacaktı. Chu şöyle devam etti:

Sanki hiç umursamıyormuşuz gibi hissettirmek istedim, sonra bir anda Wicked: İyilik Uğruna'nın sonunda karşımıza çıkıyor. Stüdyo o final sahnesini hiç görmedi. Büyük bir kural koydum: 'Bu sahneyi göstermeyin!' Çok istiyorlardı ama izin vermedim.

Görsel kaldırıldı.
Dorothy Gale'in Kansas'tan Oz Diyarı'na gelişinden önce ve sonrasını anlatan Wicked müzikali, Elphaba Thropp ve Galinda Upland arasındaki karmaşık ilişkiyi ele alıyor (Universal Stage Productions)

Bu posterin geçmişi de ilginç çünkü üzerinde yer alan sahne aslında orijinal müzikalde hiç yaşanmıyor. Bu da Chu'nun uyarlamasına sahneyi dahil etmesini daha da etkileyici kılıyor:

O poster bence yapılmış en dahice posterlerden biri. Glinda'nın ne söylediğini bilmiyorsun çünkü müzikalde böyle bir sahne yok. Ama bu, dostluğun özü aslında... Paylaştığımız sırların sembolü.

Filmdeki fısıltıya gelince... Chu, sahnede gerçekten ne söylendiğini kendisinin bile bilmediğini söylüyor:

Kızlar sahnede gerçekten ne söyleyeceklerine kendileri karar verdi. Ben bile bilmiyorum.

Independent Türkçe, GamesRadar, Variety


10 yıllık plan devreye giriyor: Stranger Things'de gizem çözülüyor

Ekran hayatına 2016'da başlayan 12 Emmy ödüllü Stranger Things, 1980'lerde geçiyor ve hayali bir Amerikan kasabasında yaşanan paranormal olayları konu alıyor (Netflix)
Ekran hayatına 2016'da başlayan 12 Emmy ödüllü Stranger Things, 1980'lerde geçiyor ve hayali bir Amerikan kasabasında yaşanan paranormal olayları konu alıyor (Netflix)
TT

10 yıllık plan devreye giriyor: Stranger Things'de gizem çözülüyor

Ekran hayatına 2016'da başlayan 12 Emmy ödüllü Stranger Things, 1980'lerde geçiyor ve hayali bir Amerikan kasabasında yaşanan paranormal olayları konu alıyor (Netflix)
Ekran hayatına 2016'da başlayan 12 Emmy ödüllü Stranger Things, 1980'lerde geçiyor ve hayali bir Amerikan kasabasında yaşanan paranormal olayları konu alıyor (Netflix)

Stranger Things'in 5. sezonunun ilk 4 bölümü artık Netflix'te ve hayranlar, özellikle Baş Aşağı Dünya'nın (Upside Down) ardındaki sırlar dahil, dizinin en büyük gizemlerinin çözümüne hiç olmadığı kadar yakın.

Yeni bölümler, Hawkins ekibinin dehşet saçan Vecna'yı bulup yok etme çabasına odaklanıyor.

Millie Bobby Brown, Finn Wolfhard, Gaten Matarazzo, Caleb McLaughlin ve Noah Schnapp'ten oluşan ana ekibe Sadie Sink, Joe Keery, Maya Hawke, Winona Ryder ve David Harbour'ın da dahil olduğu geniş bir oyuncu kadrosu eşlik ediyor.

Dizinin yaratıcıları Matt ve Ross Duffer, yaklaşan bölümlerin bu gizemli boyutla ilgili uzun zamandır beklenen açıklamaları getireceğini ve hikayenin nasıl başladığına dair önemli sırların açığa çıkacağını söyledi. 

Matt Duffer, Deadline'a yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

Özellikle İkinci Kısım'a geçtiğimizde, Will'in neden kaçırıldığı ve bunun Holly üzerinden hikayeye nasıl bağlandığı çok daha netleşiyor. Her şey başladığı yere dönüyor.

Stranger Things evreninin hâlâ cevaplaması gereken pek çok soru bulunuyor. Bunlar arasında Baş Aşağı Dünya'nın  gizemi ve Vecna'nın ustaca planı da yer alıyor.

Ross Duffer, bu sırların "İkinci Kısım'ın daha ilk aşamalarında" netleşmeye başlayacağını söyleyerek şöyle devam etti:

Asıl kırılma İkinci Kısım'da yaşanıyor; Baş Aşağı Dünya'ya derinlemesine girdiğimiz ve nihayet ne olduğunu açıkladığımız bölüm o. 10 yıldır planlanan bir şeydi ve artık bunu ortaya çıkarmanın zamanı geldi.

Final sezonu üç bölüm halinde yayımlanacak dizinin ikinci kısmı 26 Aralık'ta, final bölümleriyse 1 Ocak 2026'da ekrana gelecek.

Yeni bölümlerin yayımlandığı ilk dakikalarda platforma erişimde kısa süreli aksaklık yaşanmıştı. Netflix sözcüsü yaptığı açıklamada, "Bazı üyeler cihazlarında kısa süreli bir erişim sorunu yaşadı ancak hizmet 5 dakika içinde tüm hesaplar için normale döndü" demişti.

Independent Türkçe, GamesRadar, Deadline