Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Kuşların yanlışlıkla zehirlenmesi, felaket zincirine yol açmış

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
TT

Akbabaların yok oluşu, yarım milyon insanı nasıl öldürdü?

Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)
Diklofenak adlı ilacın patent koruma süresinin 1993'te dolmasıyla birlikte önce akbabalar öldü, sonra da insan ölüm oranları arttı (AFP)

Akbabalar leşçil beslenmeleriyle pek çok kişi tarafından tiksintiyle karşılansa da ölen hayvanların bedenlerini ortadan kaldırarak önemli bir görev üstleniyor. 

American Economic Review adlı akademik dergide yayımlanan makale, bu kuşların ekosistemdeki önemini ortaya koyuyor. 

Ekonomistler, Hindistan'da akbabaların yaklaşık 20 yıl önce neredeyse yok olmasının 5 sene içinde fazladan 500 bin ölüme yol açtığını bildiriyor. 

Leşçil kuşların niye kaybolduğu uzun süre cevapsız kalmış bir soruydu. Ancak büyükbaş hayvanlarda da kullanılan diklofenak adlı ilacın 1990'larda Hindistan'ı saran ucuz türevlerinin bu kuşları öldürdüğü, 2004'te bilim insanları tarafından ortaya kondu.

İlacın hayvanlarda kullanımına da 2006'da son verilse de Hindistan'daki akbabaların yüzde 5'inden daha azı kalmıştı. 

Yeni araştırmada önce akbabaların eskiden nerede yaşadığına bakıldı. Sonra da bu bölgelerdeki insanların ölüm oranlarındaki değişim ele alındı.

Akbabaların yaşadığı bölgelerdeki oranların 1994'ten sonra yükselişi dikkat çekerken yaşamadığı bölgelerde insan ölümlerinin hemen hemen aynı seviyede olduğu görüldü.  

Ekonomistler su kalitesi ve kuduz aşısı satışlarındaki değişimle de çıkardıkları sonucu doğruladı. 

Birleşik Krallık'taki Warwick Üniversitesi'nden Anant Sudarshan, başyazarlarından biri olduğu araştırma hakkında konuştu. 

Dr. Sudarshan küçükken büyüdüğü Yeni Delhi'nin dere kenarlarındaki tabakhanelerin etrafında bu dev kuşları bolca gördüğünü belirtirken on milyonlarca akbabanın bir anda yok olduğunu da söylüyor. 

Akbabaların bölgeden silinmesinin çevre temizliği açısından şok etkisi yarattığını vurguluyor. 

Ölen hayvanların bedenleri yenmeyince bu leşler su kaynaklarını kirletip sokak köpeklerinin sayısını artırmış. Bu değişimler, kuduz riskinin de yükselmesi anlamına geliyor.

Böylece insanların sevmediği hayvanların bile ekosistem için ne kadar önem taşıdığı bir kez daha ortaya konuyor. 

Araştırmanın diğer başyazarı Eyal Frank de "Biyoçeşitlilik ve ekosistemin işlemesi, insanlar için önemli. Her zaman karizmatik türlere bakmamak lazım" diyor. 

Kaliforniya Üniversitesi Berkeley Kampüsü'nden Kelsey Jack, dahil olmadığı araştırmayı çok başarılı bulduğunu belirtiyor. Bu çalışmayla birlikte, politika yapıcıların aldığı kararlarda doğaya verilen zararı daha iyi hesaplamasını umuyor.

Independent Türkçe, New York Times, CBS



Rekortmen korku filminin yıldızı hayalini süsleyen iki rolü açıkladı

David Dastmalchian, 1977'nin Cadılar Bayramı'nda geçen Şeytanla Bir Gece'de, Gece Baykuşları adlı programın sunucusu Jack Delroy'u canlandırmıştı (IFC)
David Dastmalchian, 1977'nin Cadılar Bayramı'nda geçen Şeytanla Bir Gece'de, Gece Baykuşları adlı programın sunucusu Jack Delroy'u canlandırmıştı (IFC)
TT

Rekortmen korku filminin yıldızı hayalini süsleyen iki rolü açıkladı

David Dastmalchian, 1977'nin Cadılar Bayramı'nda geçen Şeytanla Bir Gece'de, Gece Baykuşları adlı programın sunucusu Jack Delroy'u canlandırmıştı (IFC)
David Dastmalchian, 1977'nin Cadılar Bayramı'nda geçen Şeytanla Bir Gece'de, Gece Baykuşları adlı programın sunucusu Jack Delroy'u canlandırmıştı (IFC)

David Dastmalchian, Hollywood'un en büyük film serilerinden bazılarında rol aldı. Marvel ve DC evrenlerinden Denis Villeneuve'ün Dune evrenine kadar geniş bir yelpazede yer aldı. Ancak hâlâ hayallerini süsleyen iki rol var: Joker ve bir Bond kötüsü.

"Joker'in makyajını yapmak"

Geçen hafta sonu Saturn Ödülleri sırasında Collider'a konuşan oyuncu, "en büyük kariyer hayalleri" hakkında samimi açıklamalarda bulundu. 

49 yaşındaki Dastmalchian, Joker'in bu listede başı çektiğini söyledi.

Bunu çok isterim. Bazı insanlar 'Hamlet benim yaşam amacım' veya 'Willy Loman benim hayatımın rolü' der. Benim içinse Joker'in makyajını yapmak en büyük kariyer hayallerimden biri. Bir diğer hayalim de James Bond'un düşmanı olmak.

Dastmalchian tesadüfen, sinema kariyerine Christopher Nolan'ın Kara Şövalye'sinde (The Dark Knight) Joker'in yandaşlarından birini oynayarak başlamıştı. Yani meslek hayatının en büyük hedeflerinden birine aslında çok yakındı.

Oyuncunun süper kahraman dünyasında epey kapsamlı bir geçmişi var. Kara Şövalye'den sonra James Gunn imzalı The Suicide Squad: İntihar Timi'nde (The Suicide Squad) Polka Dot Man'i, Marvel Sinematik Evreni'nde Ant-Man ve Ant-Man ve Wasp (Ant-Man and the Wasp) filmlerinde Kurt Goreshter'i, Gotham dizisinde Dwight Pollard'ı ve The Flash dizisinde Abra Kadabra'yı canlandırmıştı. 

Dastmalchian, Joker gibi zorlu bir rolü oynayacak tecrübe ve yeteneğe sahip olduğunu, özellikle 2024'ün korku başyapıtı kabul edilen Şeytanla Bir Gece'deki (Late Night with the Devil) etkileyici performansıyla kanıtlamıştı. Ancak hem Joker ve hem de Bond serisinin kötü adamları çok aranan roller olduğu için bu alanlarda ciddi bir rekabet yaşanması muhtemel.

Şeytanla Bir Gece rekor kırmıştı

Şimdilik oyuncu, Kelly Marie Tran'le birlikte yeni psikolojik gerilim filmi Kodak SuperXX'de rol alacak. 

Auden Bui'nin ilk yönetmenlik denemesi olan yapım, şimdiden Dan Gilroy imzalı Gece Vurgunu'na (Nightcrawler) benzetiliyor.

Doğaüstü korku filmi Şeytanla Bir Gece, SXSW ile başlayan festival turu ve dünyanın dört bir yanındaki gösterimlerinde büyük beğeni toplayarak, 15 milyon doların üzerinde gişe hasılatı elde etmişti. 

Colin ve Cameron Cairnes tarafından yazılan, yönetilen ve kurgulanan bağımsız film, sinemalarda gösterime girdiğinde ilk üç gününde 2,8 milyon dolar kazanarak dağıtımcısı IFC Films için rekor kırmıştı.

Independent Türkçe, GamesRadar, Collider