Rönesans simyacısının laboratuvarında gizemli bir element bulundu

1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
TT

Rönesans simyacısının laboratuvarında gizemli bir element bulundu

1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)
1546 doğumlu Tycho Brahe, o dönemin pek çok simyacısı gibi çalışmalarını gizli tutuyordu (Wikimedia Commons)

Rönesans döneminin ünlü simyacısı Tycho Brahe'nın laboratuvarının kalıntılarını inceleyen bilim insanları şaşırtıcı bulgularla karşılaştı. Gökbilimci ve simyacının ölümünden 180 yıl sonra keşfedilen bir element bulundu.

Danimarkalı gökbilimci Brahe, teleskobun icadından önce bir süpernova patlamasını tespit edince meşhur olmuştu. 1572'de gözlemlenen patlama, insan gözüyle saptanan en eski süpernovalardan biri. 

Gökbilimci, uzayın gizemlerini aydınlatma çabalarının yanı sıra simyayla da uğraşıyordu. Altın ve ilaç yapımına yoğunlaşan Rönesans dönemindeki simyacılar, çeşitli hastalıkları tedavi etmeye çalışıyordu.

Danimarka Kralı II. Frederik, Brahe'nın çalışmalarını yürütmesi için ona İsveç'teki Ven Adası'nı tahsis etmişti. Adada Brahe'nın yaşadığı kalenin yanı sıra Uraniborg Gözlemevi ve simya çalışmaları için bir laboratuvar kurulmuştu.

Bilim insanının 1601'deki ölümünden sonra yıkılan laboratuvarın içindekiler ve Brahe'nın nasıl çalışmalar yürüttüğü uzun zamandır merak konusuydu. 

Heritage Science adlı hakemli dergide 25 Temmuz'da yayımlanan çalışmada, Uraniborg'un yer aldığı alandan çıkarılan cam ve çanak çömlek parçalarının kimyasal analizi yapıldı. 

1988-1992 döneminde yürütülen başka bir çalışmada çıkarılan 5 parçayı inceleyen ekip, ilginç bulgular edindi. 

frgthy67
Tycho Brahe'nın yaşadığı ve çalıştığı Uraniborg ismini, Yunan mitolojisinde gökbilimin ilham perisi olduğuna inanılan Urania'dan alıyor (Wikimedia Commons)

Parçaların 4'ü, beklenenden daha yüksek yoğunlukta nikel, bakır, çinko, kalay, cıva, altın ve kurşun gibi elementler içeriyordu. 

Ancak en çarpıcı bulgu, parçaların içinde ve dışında saptanan tungsten elementiydi. Bazı minerallerde bulunan bu element, Brahe'nın ölümünden 180 yıl sonra 1781'de tespit edilmişti. 

Güney Danimarka Üniversitesi'nden Kaare Lund Rasmussen, yazarları arasında yer aldığı çalışma hakkında şöyle diyor:

Tungsten o zamanlar tanımlanmamıştı bile; Tycho Brahe'nın simya atölyesindeki bir parçada bulunmasından nasıl bir anlam çıkarmalıyız?

Rasmussen ve ekibinin halihazırda iki tahmini var: Tungsten, bir mineralden tesadüfen ayrılmış ve Brahe bunun farklı bir element olduğunu fark etmemiş olabilir. 

Ayrıca Brahe'nın tungstenle, kalay cevheri üzerine çalışırken olağandışı bir maddenin meydana geldiğini keşfeden Alman mineral bilimci Georgius Agricola'nın çalışmaları aracılığıyla da karşılaşma ihtimali var. Agricola, 1546'da bu maddeden volfram adıyla bahsediyor.

"Belki de Tycho Brahe bunu duymuştu ve tungstenin varlığından haberdardı" diyen Rasmussen şöyle ekliyor:

Ancak bu bildiğimiz veya yaptığım analizlere dayanarak söyleyebileceğimiz bir şey değil. Bu sadece örneklerde neden tungsten saptadığımızın muhtemel bir teorik açıklaması.

Kalıntılarda tungstenin bulunmasını "çok gizemli" diye tanımlayan Rasmussen, bu dönemde cıva ve altının tedavi amaçlı kullanıldığını söylüyor. 

Rasmussen'in de ortak yazarı olduğu 2016 tarihli bir çalışmada, Brahe'nın saç ve kemik örneklerinde aşırı derecede altın bulunmuştu. 

Simyacı, zamanını altın yapımından çok veba, cüzzam, frengi ve ateş gibi sağlık sorunlarının çözümüne harcıyordu.

Independent Türkçe, CNN, Science Alert, Heritage Science, Archaeometry



Musk'ın sohbet botu, Demokrat Parti'yi yere göğe sığdıramadı

Çift pozlamalı fotoğrafta Elon Musk, Grok ve yapay zeka şirketinin ambleminin yanında görülüyor (Hans Lucas/AFP)
Çift pozlamalı fotoğrafta Elon Musk, Grok ve yapay zeka şirketinin ambleminin yanında görülüyor (Hans Lucas/AFP)
TT

Musk'ın sohbet botu, Demokrat Parti'yi yere göğe sığdıramadı

Çift pozlamalı fotoğrafta Elon Musk, Grok ve yapay zeka şirketinin ambleminin yanında görülüyor (Hans Lucas/AFP)
Çift pozlamalı fotoğrafta Elon Musk, Grok ve yapay zeka şirketinin ambleminin yanında görülüyor (Hans Lucas/AFP)

Elon Musk'ın yapay zeka şirketinin ürettiği yapay zeka asistanı Grok, Demokratların ekonomi için Cumhuriyetçilerden daha iyi olduğunu ilan etmesinin ardından şamarı yiyebilir.

Yazılım mühendisi ve X kullanıcısı Alex Colman önceki günlerde Grok'a, son 30 yılda hangi partinin daha iyi bir ekonomik sicile sahip olduğunu sorduğunda, ortada bir yarışma bile sözkonusu değildi.

Sohbet botu doğrudan "II. Dünya Savaşı'ndan bu yana Demokratlar ekonomide Cumhuriyetçilerden daha iyi performans gösterdi" diye cevap verdi.

Grok "GSYH büyümesi Demokratlar döneminde ortalama yüzde 4,23, Cumhuriyetçi Parti döneminde yüzde 2,36. İstihdam yaratma mı? Demokratlar için yıllık yüzde 1,7, Cumhuriyetçiler için yüzde 1,0" diye belirtti.

"Ayrıca son 10 resesyonun 9'u Cumhuriyetçi başkanlar döneminde başladı" diyen Grok ekledi: 

Veriler, parti çizgisinden daha yüksek sesle konuşuyor.

Tennessee Seçim Komiseri Chris D. Jackson da Grok'un sorgusuna katılarak istihdam yaratma, ülkenin GSYH'si, işsizlik ve borsa açısından Donald Trump'ın mı yoksa eski ABD Başkanı Joe Biden'ın mı "daha iyi bir ekonomi başkanı" olduğunu sordu.

Sohbet botu "Biden, 15,7 milyon istihdam yarattı ve işsizlik 53 yılın en düşük seviyesine, yüzde 3,4'e geriledi" diye yanıt verdi.

Trump dönemi sonunda 3 milyon kişilik istihdam kayboldu, hatta Kovid öncesi istihdam artışı daha yavaştı. GSYH büyümesi birbirine yakındı: Trump döneminde (2017-2019) yüzde 2,6 ve Biden döneminde (2022'den beri) yüzde 2,3.

Grok "Borsa mı?" diye devam etti.

Biden döneminde S&P yüzde 11 değer kazandı ama Trump döneminde Wall Street'te daha büyük bir coşku yaşandı. 2020'de Trump yönetiminde işsizlik yüzde 14,7'ye, şimdiye kadarki en yüksek seviyesine yükseldi.

Sohbet botu sözlerini "Veriler ortada, kararı siz verin" diye sonlandırdı.

Geçen hafta Grok'tan, "1980'den itibaren kamuya açık tüm bilgileri" kullanarak Trump'ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in adamı olma ihtimalini "1-100 arasında" bir puanla belirlemesi istenmişti.

Grok "yüzde 75-85 oranında bir ihtimal" tahmininde bulunmuştu.

Grok'tan, ustası hakkında ne kadar olumsuz yorum koparabileceklerini görmek, Musk muhalifleri için büyüleyici bir hobi haline geldi.

Kullanıcılar geçen ay oyunun hileli olduğundan şikayet etmişti çünkü arama sistemi "komutundaki" kurallar aracılığıyla Grok'a, "Elon Musk/Donald Trump'ın yanlış bilgi yaydığından bahseden kaynakları" kullanmaması yönünde özel talimat verilmişti. Kullanıcılar, Grok'un talimatları kamuya açık olduğu için bunu öğrenmişti.

Grok'un kıdemli bir mühendisi The Independent'a yaptığı açıklamada, kuralların Grok'a "yardım etmek" için konduğunu ancak kullanıcılar şikayet edince değiştirildiğini söylemişti.

Musk'ın xAI şirketinin mühendislik müdürü Igor Babuschkin, "Sistem komutlarımızı korumamamızın bir nedeni var çünkü kullanıcıların, Grok'tan ne yapmasını istediğimizi görebilmesi gerektiğine inanıyoruz" demişti.

Babuschkin "Kullanıcılar sorunlu komuta dikkat çekince bunu hemen geri aldık" diye ısrarla belirtmişti.

Independent Türkçe