Ahlaki değerler, mevsimden mevsime değişiyor

Araştırmacılar sonbaharın gelmesiyle toplumsal değerlerin ön plana çıktığını söylüyor (Unsplash)
Araştırmacılar sonbaharın gelmesiyle toplumsal değerlerin ön plana çıktığını söylüyor (Unsplash)
TT

Ahlaki değerler, mevsimden mevsime değişiyor

Araştırmacılar sonbaharın gelmesiyle toplumsal değerlerin ön plana çıktığını söylüyor (Unsplash)
Araştırmacılar sonbaharın gelmesiyle toplumsal değerlerin ön plana çıktığını söylüyor (Unsplash)

ABD'de yapılan kapsamlı bir araştırma ahlaki değerlerin mevsime göre değiştiğini öne sürüyor. 

Yeni çalışmayı yürüten ekip, bulguların seçimlerden mahkeme kararlarına kadar çeşitli alanlarda yansımaları olduğunu düşünüyor. 

Kanada'daki British Columbia Üniversitesi'nden araştırmacılar, Ahlaki Temeller Kuramı üzerinden ABD'lilerin değerlerinin zaman içindeki değişimini takip etti. 

Bu kurama göre bakım verme, adalet, gruba sadakat, otoriteye itaat ve kutsallık veya saflık şeklinde 5 ahlaki değer var. 

Değerlerin ilk ikisi bireysel haklara odaklanırken, grup içindeki uyumla alakalı olan diğer üçü birleştirici değerler olarak görülüyor. 

Birleştirici değerler, muhafazakar ideolojilerle; bakım verme ve adalet ise liberal veya özgürlükçü dünya görüşleriyle ilişkilendiriliyor.

PNAS adlı hakemli dergide 5 Ağustos'ta yayımlanan çalışma kapsamında internetteki bir anket aracılığıyla binlerce ABD yurttaşının ahlaki değerlerinde yıl içinde yaşanan değişim takip edildi.

2011-2020 döneminde 232 bin 975 yanıt toplayan ekip, verileri hafta hafta inceledi. 

Araştırmacılar birleştirici değerlere verilen önemin sonbahar ve ilkbahar döneminde arttığını tespit etti. Değişim çok yüksek olmasa bile incelenen 10 yıl boyunca gözlemlendi. 

Ayrıca mevsimler arasındaki geçişin daha sert olduğu yerlerde değerlerdeki değişim de daha keskindi.

Öte yandan bakım verme ve adalet duygularında mevsime göre ciddi bir değişim kaydedilmedi. Fakat diğer üç değerin kış ve yaz mevsiminde geriye çekilmesi nedeniyle, liberal değerlerin öne çıktığı söylenebilir. 

Araştırmacılar bulguların, kaygı seviyelerinin değişimiyle alakalı olabileceğini düşünüyor. Daha önceki çalışmalarda tehlike altında veya kaygılı hissetmenin, birleştirici değerlerin artmasıyla bağlantılı olduğu ortaya konmuştu. 

Makalenin kıdemli yazarı Dr. Mark Schaller, "Kaygı düzeylerinin ilkbahar ve sonbaharda zirve yaptığını fark ettik ki bu, halkın birleştirici değerleri daha güçlü bir şekilde desteklediği dönemlere denk geliyor" diyerek ekliyor: 

Bu korelasyon yüksek kaygının, birleştirici değerlerin desteklediği grup normları ve geleneklerde insanları rahatlık aramaya itebileceğine işaret ediyor.

Bulgular, havadaki değişimlerin siyasi atmosferi de etkilediği anlamına gelebilir.

Örneğin ABD'deki başkanlık seçimlerinin kasımda yapılması, Cumhuriyetçi Parti'ye küçük bir avantaj sağlıyor olabilir ancak çalışmada tespit edilen değişimlerin seçim sonuçlarını etkilediğini söylemek halihazırda pek mümkün görünmüyor.

Ayrıca birleştirici değerlerin öne çıktığı dönemlerde, toplumsal düzeni bozan kişilere daha sert cezalar verilmesi de mümkün. 

Araştırmacılar kriz anlarında verilen tepkilerin de mevsimsel değişimlerden etkilenebileceğini düşünüyor. Örneğin Kovid-19 pandemisindeki yasaklara uyma derecesi, kişilerin ahlaki değerleriyle ilişkilendiriliyor. 

Öte yandan çalışmanın bazı sınırlılıkları var. Verinin internet üzerinden toplanmasının yanı sıra bulgular farklı kültürler için geçerli olmayabilir. 

Ayrıca katılımcı sayısı yüksek olsa da farklı kişilerden gelen cevapları içeriyor. Ekip, aynı kişilerdeki değişimleri takip eden başka çalışmaların daha net sonuçlar ortaya çıkaracağını düşünüyor. 

Independent Türkçe, IFL Science, Study Finds, PNAS



Güney Kore'nin azledilen devlet başkanının maaşına zam

Görevden alınan Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un tutuklanması talebiyle 6 Ocak 2025 Pazartesi günü Güney Kore'nin başkenti Seul'de düzenlenen mitingde bir protestocu vuvuzela çaldı (AP)
Görevden alınan Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un tutuklanması talebiyle 6 Ocak 2025 Pazartesi günü Güney Kore'nin başkenti Seul'de düzenlenen mitingde bir protestocu vuvuzela çaldı (AP)
TT

Güney Kore'nin azledilen devlet başkanının maaşına zam

Görevden alınan Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un tutuklanması talebiyle 6 Ocak 2025 Pazartesi günü Güney Kore'nin başkenti Seul'de düzenlenen mitingde bir protestocu vuvuzela çaldı (AP)
Görevden alınan Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol'un tutuklanması talebiyle 6 Ocak 2025 Pazartesi günü Güney Kore'nin başkenti Seul'de düzenlenen mitingde bir protestocu vuvuzela çaldı (AP)

Güney Kore'nin azledilen Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol, geçen yıl ülkesini sıkıyönetim altına aldığı için süregelen soruşturmaya rağmen maaş zammı alacak.

Hükümet, Yoon'un 2025 maaşının geçen yılki 254,9 milyon wondan (yaklaşık 6,1 milyon TL) yüzde 3 artışla 262.6 milyon wona (yaklaşık 6,3 milyon TL) yükseleceğini açıkladı.

Başkan, ülkedeki tüm hükümet yetkililerinin maaş artışına paralel bir zam aldı.

Yoon görevden uzaklaştırılmasına rağmen yüksek bir maaş almaya devam ediyor. Artık ayda 21,8 milyon won (yaklaşık 525 bin TL) kazanacak.

Korea Herald'ın haberine göre Güney Kore devlet başkanları görevden ayrıldıktan sonra hayatlarının geri kalanında maaşlarının yüzde 95'ini alma hakkına sahip.

Yoon, aynı ay ilan edilen kısa süreli sıkıyönetim nedeniyle azledilmesinin ardından 14 Aralık 2024'te görevinden uzaklaştırılmıştı. Anayasa Mahkemesi, Yoon'un Ulusal Meclis tarafından görevden alınmasının geçerliliği hakkında karar vermeye hazırlanıyor. Parlamentonun kararını onaylaması halinde Yoon görevden alınmış olacak.

Ülkede 40 yıldır ilk kez uygulanan sıkıyönetim kararnamesi, silahlı askerlerin milletvekillerinin toplanmasını engelleme girişimlerine rağmen, Ulusal Meclis'in kararnamenin geri çekilmesi yönünde oy kullanmasıyla sadece 6 saat sonra sona ermişti.

Yoon hakkında ayaklanma ve görevi kötüye kullanma iddiasıyla ayrı bir soruşturma yürütülüyor. Azledilen başkan, müfettişler hakkında iki tutuklama emri çıkarmasına rağmen şimdiye kadar tutuklanmaktan kurtuldu.

Müfettişler pazartesi günü yaptığı açıklamada, Yoon hakkında çıkarılan tutuklama emrinin uygulanması için Başkanlık Güvenlik Servisi ve Savunma Bakanlığı'ndan işbirliği talep ettiklerini belirtti.

Avukatı geçen hafta yaptığı açıklamada Yoon'un, başkanlığının sona ermesi anlamına gelse bile Anayasa Mahkemesi'nin görevden alınmasına ilişkin kararına uyacağını söylemişti. Avukat bir basın toplantısında “Eğer karar 'azil' ise, kabul edilmemesi mümkün değil” demişti.

Yoon, Anayasa Mahkemesi'nin duruşmalar 27 Aralık'ta başlamadan önce dava özetlerini sunma talebini görmezden geldi. Avukatları, davasını savunmak için şahsen gelmeye istekli olduğunu söyledi.

Yoon'un bir diğer avukatı Seok Dong Hyeon, görevden alınan başkanın kendisini tutuklama girişimlerini siyasi amaçlı ve toplum önünde küçük düşürmeye yönelik gördüğünü söyledi.

Kendisi de azledilmeden önce kısa süre başkan vekili olarak görev yapan Han Duck Soo'nun maaşı da yüzde 3 artışla 204 milyon wona (yaklaşık 4,9 milyon TL) yükselecek.

Independent Türkçe