Plastik, otizme yol açıyor mu?

Türkiye de dahil çeşitli ülkelerde biberon üretiminde BPA kullanmak yasak (Unsplash)
Türkiye de dahil çeşitli ülkelerde biberon üretiminde BPA kullanmak yasak (Unsplash)
TT

Plastik, otizme yol açıyor mu?

Türkiye de dahil çeşitli ülkelerde biberon üretiminde BPA kullanmak yasak (Unsplash)
Türkiye de dahil çeşitli ülkelerde biberon üretiminde BPA kullanmak yasak (Unsplash)

Avustralya'da yapılan bir çalışmada hamileyken plastiğe maruz kalmanın çocukta otizme yol açabileceği öne sürüldü. Ancak bazı uzmanlar bulgulara temkinli yaklaşılmasını tavsiye ediyor.

Nörogelişimsel bir durum olan otizm spektrum bozukluğu, iletişim kurmadaki sorunlarla tanımlanıyor. 

Büyük ölçüde genetik bir altyapısı olan otizmin ortaya çıkmasında çevresel etmenler de rol oynayabiliyor. Ancak bu duruma neyin yol açtığı kesin bir şekilde bilinmiyor. 

Önde gelen hakemli dergi Nature'da geçen hafta yayımlanan bir makalede, anne karnında Bisfenol A'ya (BPA) maruz kalan erkek çocuklarının 11 yaşına kadar otizm tanısı alma ihtimalinin 6 kat arttığı tespit edildi. 

Dayanıklı plastik ürünler üretmek için kullanılan BPA'nın gıdaya karışarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açmasından uzun süredir endişeleniliyor. 

Bu maddenin kalp hastalıkları ve kısırlığa yol açmanın yanı sıra çocuklarda sağlık sorunlarına neden olabileceği de düşünülüyor.

Yeni çalışmayı yürüten ekip, yaklaşık yarısı erkek olan 1074 çocuğu takip etti. Bu çocukların annesi olan 847 kadından, hamileliğinin son döneminde idrar örnekleri alındı ve BPA seviyeleri incelendi. 

Araştırmacılar 43 çocuğun 11 yaşına geldiğinde otizm tanısı aldığını kaydetti. Bilim insanları anne karnındayken yüksek BPA'ya maruz kalan erkek çocukların tanı alma ihtimalinin daha yüksek olduğunu buldu. Kız çocuklarında böyle bir paralellik görülmedi. 

Ardından farelere BPA vererek bulguları test eden araştırmacılar benzer sonuçlarla karşılaştı. 

Çalışmanın yazarlarından Dr. Wah Chih Boon bulguları şöyle açıklıyor:

BPA'nın aromataz enzimini baskıladığını ve erkek farelerde otizm spektrum bozukluğuyla örtüşebilecek anatomik, nörolojik ve davranışsal değişikliklerle ilişkili olduğunu bulduk.

Östrojen hormonuyla ilişkili aromataz enzimi, otizm tanısı alan erkek çocuklarda da düşük çıkmıştı. Bu enzimin kız çocuklarında sağlıklı miktarda bulunmamasının otizm dışında farklı sorunlara yol açtığı düşünülüyor. 

Çalışamaya liderlik eden Anne-Louise Ponsonby "Bazı çalışmalarda, hamilelik sırasında plastikteki kimyasallara maruz kalmanın, daha sonra çocuklarda otizm görülmesiyle ilişkili olduğu ortaya konmuştu" diyor.

Ancak bazı uzmanlar çalışmanın neden-sonuç ilişkisi kurmadığını vurguluyor. Avustralya'daki RMIT Üniversitesi'nden Elisa Hill-Yardin, içinde yer almadığı çalışma hakkında şöyle diyor:

İdrarında BPA bulunan tüm kadınların bebekleri otizmli değildi, dolayısıyla bu plastiklere maruz kalmak otizme neden olmak için tek başına yeterli değil. Muhtemelen genetik de dahil bir dizi faktör buna katkıda bulunuyor.

Hill-Yardin ayrıca farelerden elde edilen bulguların insanlar için geçerli olmayabileceğini de belirtiyor. Ayrıca bu hayvanların maruz kaldığı BPA miktarının, Avustralya'daki kişilerin maruz kaldığından daha fazla olduğunu söylüyor. 

University College London Çocuk Sağlığı Enstitüsü'nden David Skuse de "İnsanların sosyal iletişimindeki ince ayrıntılar, fare modelinde ölçülemez" diyor. 

Hill-Yardin yeni çalışmanın, belirli gen varyasyonlarına sahip bebeklerin BPA'ya karşı daha duyarlı olabileceği ihtimaline işaret ettiğini söylüyor. Bu da otizm riskini artırıyor olabilir.  

Uzmanlar bulguların başka çalışmalarla ve gruplarla test edilmesi gerektiğini belirtiyor.

Independent Türkçe, Conversation, Newsweek, Nature, Healthline



Çığır açan çalışmada Parkinson'un erken belirtileri tespit edildi

Parkinson hastası GyroGlove'la ve GyroGlove olmadan yaptığı spiral çizimlerindeki farkı gösteriyor (AFP)
Parkinson hastası GyroGlove'la ve GyroGlove olmadan yaptığı spiral çizimlerindeki farkı gösteriyor (AFP)
TT

Çığır açan çalışmada Parkinson'un erken belirtileri tespit edildi

Parkinson hastası GyroGlove'la ve GyroGlove olmadan yaptığı spiral çizimlerindeki farkı gösteriyor (AFP)
Parkinson hastası GyroGlove'la ve GyroGlove olmadan yaptığı spiral çizimlerindeki farkı gösteriyor (AFP)

Farelerde Parkinson hastalığının erken belirtilerini keşfeden Çinli bilim insanları, bu zayıflatıcı hastalığın insanlarda çok daha erken teşhis edilmesini sağlayabilecek bir ilerleme kaydetti.

Çin Bilimler Akademisi'nden araştırmacılar, farelerde belirli bir tür orta beyin dopamin (DA) nöronlarının kaybıyla ortaya çıkan şaha kalkma, yürüme ve kamburlaşma gibi davranışların Parkinson hastalığıyla bağlantılı olduğunu buldu.

Parkinson'un bilinen en erken belirtileri arasında ağrı, kaygı, denge sorunları, sertlik, koku kaybı, uyku sorunları ve depresyon sayılabilir.

Titreme, el yazısında değişiklikler ve mimiklerde azalma gibi diğer belirtiler daha sonra hastalık ilerledikçe ortaya çıkar.

Yavaş yavaş, hastalar ciddi hareket sorunları yaşayabilir ve bu durum, erken teşhis ve tedavinin önemini vurgular.

Şimdiye kadar araştırmalar çoğunlukla DA nöronlarının ruh hali düzenleme ve ödül mekanizmalarındaki işlevlerine odaklandı.

Orta beyin bölgelerinde substantia nigra pars compacta (SNc) ve ventral tegmental alanda (VTA) bulunan bu sinir hücreleri, hareket, duygu ve ödül işlemenin düzenlenmesi için gerekli.

Ancak bilim insanları, DA nöronlarının daha ince ve spontane davranışlardaki rollerinin tam olarak anlaşılamadığını söylüyor.

Son çalışmada araştırmacılar, şaha kalkma ve kamburlaşma gibi davranışların bir tür SNc DA nöronunun kaybıyla ilişkili olduğunu ancak VTA'dakilerin olmadığını keşfetti.

Çalışmaya göre, bu ince davranışlar SNc DA nöron kaybının önemli göstergeleri olabilir ve Parkinson'a dair anlayışımızı geliştirebilir.

Bilim insanları, dopamin nöronlarının tükendiği iki fare modelinin hareketlerini incelemek için gelişmiş bir yapay zeka davranış analiz sistemi kullandı.

Araştırmacılar bu yaklaşımla, geleneksel yöntemlerin gözden kaçırabileceği ayrıntılı ve incelikli davranış özelliklerini yakalayabildi.

Çalışma, PD modelinde, VTA'da değil ama SNc'de DA nöronlarının kaybıyla doğrudan ilişkili olan şaha kalkma ve kamburlaşma davranışlarında azalmalar olduğunu ortaya koydu.

Fare modellerinde tırmanma diye adlandırılan ve tırmanmaya benzeyen bir başka davranışın da ortabeynin SNc bölgesindeki DA nöronlarının kaybıyla güçlü bir şekilde bağlantılı olduğu bulundu.

Bilim insanları, bulguların Parkinson hastalığının ilerleyişinin izlenmesinde potansiyel davranışsal göstergeler olarak kamburlaşma davranışının izlenmesi ihtiyacının altını çizdiğini söylüyor.

Çin Bilimler Akademisi'nden çalışmanın yazarı Xuemei Liu, "Davranışsal değişiklikleri hedeflenen sinirsel hasarla ilişkilendirmek, PH ilerlemesinin anlaşılmasını ilerletiyor ve tedavi stratejilerinin iyileştirilmesine yönelik değerli bilgiler sunuyor" dedi.

Independent Türkçe