Mısır'da MÖ 6. yüzyılın en büyük gözlemevi keşfedildi

Mısır'da bulunan gözlemevinin girişi doğuya bakıyor (Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı)
Mısır'da bulunan gözlemevinin girişi doğuya bakıyor (Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı)
TT

Mısır'da MÖ 6. yüzyılın en büyük gözlemevi keşfedildi

Mısır'da bulunan gözlemevinin girişi doğuya bakıyor (Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı)
Mısır'da bulunan gözlemevinin girişi doğuya bakıyor (Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı)

Mısır'ın Kafrü'ş-Şeyh kentindeki kazılarda yaklaşık 2 bin 500 yıllık gözlemevi keşfedildi. Yetkililer yapının, MÖ 6. yüzyıldan kalma en büyük astronomik gözlemevi olduğunu söylüyor.

Antik Mısır'da astronomi, zamanı takip etmenin yanı sıra festivaller ve taç giyme törenleri gibi dini veya siyasi ritüellerin tarihlerini belirlemek için de kullanılıyordu. Ayrıca Nil Nehri'nin ne zaman taşacağını takip etme açısından da önem arz ediyordu.

Astronomide kıymetli gelişmelere imza atan Mısırlılar, bilindiği kadarıyla 365 günlük takvimi kullanan ilk medeniyetti. Güneş, Ay ve gezegenlerin hareketlerini izliyor ve geceleri göğe bakarak haritalar çıkarıyorlardı.

Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı'ndan arkeologlar, bu amaçlarla kullanılmış MÖ 6. yüzyıla ait en eski ve en büyük astronomik gözlemevinin kalıntılarını buldu. 

Bakanlığın 23 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, kerpiç yapının gökcisimlerinin hareketlerini gözlemleyip kaydetmek için kullanıldığı belirtildi.

850 metrekare alana yayılan yapının girişi, Güneş'in doğduğu yöne, yani doğuya bakıyor.

Görsel kaldırıldı.
Araştırmacılar, günlük yaşam ve ritüellerle ilgili çeşitli eşyalar buldu (Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı) 

Kerpiç gözlemevinin orta kesiminde yer alan L şeklindeki salonda, Güneş'in nereden doğup battığının mevsimler boyunca değişimini gösteren gravürlerle süslenmiş taş bir platform bulunuyor.

Arkeologlar, bu bölümün girişinin Antik Mısır tapınaklarının girişlerine benzediğini ifade ediyor.

Araştırmacıların ilgisini çekenler arasında kireçtaşı plakalardan oluşan 4,8 metre boyundaki bir gölge saati yer aldı. Güneş saati diye de bilinen ve ilk kez Mısırlıların yaptığı bu saatler, Güneş'in hareketlerine ve düşen gölgeye göre zamanı hesaplıyordu. 

Gözlemevinde ayrıca Antik Mısır'ın Geç Dönemi'ne ait heykeller, merkhet denen ölçüm aleti ve çanak çömlek gibi birçok tarih eser de çıkarıldı. 

Tarihi Eserler Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Muhammed İsmail Halid, ekibin çabalarını ve bu keşfi tebrik ederek bulguların, Antik Mısırlıların astronomide ne kadar yetenekli olduğunu gösterdiğini söylüyor. 

Independent Türkçe, Science Alert, Heritage Daily, Mısır Turizm ve Tarihi Eserler Bakanlığı



Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
TT

Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)

Bilim insanları bugüne kadar görülen en büyük kara delik jeti çiftini buldu.

İkili, evrende 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor. Bu da üst üste yığılmış yaklaşık 140 tane Samanyolu Galaksisi'nin uzunluğuna denk geliyor.

Bu tür jetler, süper kütleli kara deliklerden püsküren muazzam miktarda radyasyon ve parçacık patlamalarını ifade ediyor. Milyonlarca yıl sürebilen bu jetler, maddenin uzaydaki akışını değiştirirken kozmosu yeniden şekillendiriyor ve toplam çıktısı trilyonlarca Güneş'e eş değer patlamalar yaşıyor.

Samanyolu jetleri, evrende bir galaksi tarafından üretilen en büyük oluşumlardır. Ancak yeni bulunan ikili, daha önce gördüklerimizden bile daha büyük; önceki gözlemler sadece 16 milyon ışık yılı kadar bir boyuta ulaşabileceklerini gösteriyordu.

Önceki rekor sahibi Alcyoneus adlı bir jet sistemiydi. Aynı ekip tarafından 2022'de bulunmuştu fakat uzunluğu sadece 100 Samanyolu kadardı.

Gökbilimciler jetlere Yunan mitolojisindeki bir deve ithafen Porphyrion (Porfirion) adını verdi. Evrenin sadece 6,3 milyar yaşında, yani bugünkü yaşının yarısından daha genç olduğu bir mesafede tespit edildiler.

Aynı araştırma, bu türden keşfedilmeyi bekleyen daha birçok mega yapının olabileceğini de öne sürüyor. Bilim insanları halihazırda toplam 10 binden fazlasını buldu.

Yeni makalenin başyazarı Martijn Oei, "Dev jetleri ilk bulduğumuzda epey şaşırdık" diyor. 

Bu kadar çok oldukları hakkında hiçbir fikrimiz yoktu.

Ayrıca jet sistemleri, galaksilerin oluşumuna fark etmediğimiz şekillerde katkı sunuyor gibi görünüyor. Evrenin daha erken bir döneminde, galaksiler arasındaki bağlantıların bugünkünden daha yakın olduğu bir zamanda var olan Porphyrion, "kozmik ağın" daha da geniş bir alanına ulaşıyordu.

Caltech'te astronomi ve veri bilimi profesörü olan, çalışmanın ortak yazarı George Djorgovski, "Gökbilimciler, galaksilerle onların merkezindeki kara deliklerin birlikte evrimleştiğini düşünüyor ve bunun kilit önemdeki bir yönü, jetlerin yaydığı muazzam miktarda enerjinin, ev sahibi galaksilerin ve yakınlardaki diğer galaksilerin büyümesini etkileyebilmesi" ifadelerini kullanıyor.

Bu keşif, etkilerinin düşündüğümüzden çok daha öteye uzanabileceğini gösteriyor.

Bulgular, hakemli dergi Nature'da yayımlanan "Black hole jets on the scale of the cosmic web" (Kozmik ağ ölçeğinde kara delik jetleri) başlıklı yeni bir makalede aktarılıyor.

Independent Türkçe