Japonya'da keşfedilen otçul dinozor, ismini cücelerden aldı

Bir sanatçının Sasayamagnomus saegusai çizimi (Carleton Üniversitesi)
Bir sanatçının Sasayamagnomus saegusai çizimi (Carleton Üniversitesi)
TT

Japonya'da keşfedilen otçul dinozor, ismini cücelerden aldı

Bir sanatçının Sasayamagnomus saegusai çizimi (Carleton Üniversitesi)
Bir sanatçının Sasayamagnomus saegusai çizimi (Carleton Üniversitesi)

Japonya'da keşfedilen yeni bir otobur dinozor türüne küçük boyutları nedeniyle cücelerin adı verildi.

Bilim insanları, yaklaşık 1 m uzunluğunda ve 10 kg ağırlığındaki hayvanın Jurassic Park filmlerinde yer alan triceratops'un atası olduğunu söyledi.

Ancak fosil örneğinin genç ve büyüme sürecindeki bir bireye ait olması, yetişkin dinozorun daha büyük olabileceğine işaret ediyor.

Bu türe Sasayamagnomus saegusai adı verildi. Cins adı, Japonya'nın doğusunda "Sasayama'nın toprağı altındaki gizli hazineleri koruyan küçük insansı ruh" anlamına geliyor.

S. saegusai, büyük boynuzları ve başlarındaki kalkansı yapılarla bilinen, ceratopsian adı verilen otçul dinozor grubuna ait. Asya'da bulunan türünün en doğudaki dinozoru.

Bu küçük dinozorun, büyük boynuzlar ve başlarındaki kalkansı yapılar gibi torunlarının tanınabilir özelliklerinden yoksun olduğu görülüyor.

Daha önceki bazı çalışmalar bu dinozor grubunun ilk olarak Asya'da çeşitlendiğini ve daha sonra Kuzey Amerika'ya yayıldığını öne sürmüştü.

Kıtalar arasındaki dağılımlarının belirli zamanı ve şekli belirsizdi.

Papers in Palaeontology akademik dergisinde ayrıntılı olarak açıklanan son keşif, Ceratopsian'ın bugün Asya ve Kuzey Amerika'yı oluşturan kara parçalarına yayılma zaman çizelgesini iyileştiriyor.

Bilim insanları artık bu dinozorların, kıtaları yaklaşık 110 milyon yıl önce, Aptiyen döneminin sonlarında veya Albiyen döneminin başlarında geçtiğine inanıyor. "Burada, Japonya'nın güneybatısındaki Albiyen Ohyamashimo Formasyonu'ndan yeni, erken dallanan bir neoceratopsian olan Sasayamagnomus saegusai'yi tanımlıyoruz ve Asya'daki ceratopsianların en doğudaki fosil kaydını temsil ediyoruz" diye yazdılar.

Dinozor muhtemelen 110 milyon yıl önce Avrasya'nın doğu kısmıyla Kuzey Amerika'nın Bering kara köprüsüyle birbirine bağlandığı dönemde bu bölgede yaşadı.

xs
Triceratops sürüsü bataklıktan geçiyor (Bart Bus)

Bu dönemde gezegen aşırı bir küresel ısınma geçiriyor ve Kuzey Kutbu'nda bile çok büyük ormanlar oluşuyordu.

Bilim insanları, "Arktik bölgesinde geniş ormanların gelişmesini sağlayan küresel ısınmanın eş zamanlı olarak meydana gelmesi ve Bering kara köprüsünün ortaya çıkması, muhtemelen neoceratopsianların Asya'dan Kuzey Amerika'ya göçünü kolaylaştırmada önemli bir rol oynadı" diye yazdı.

Independent Türkçe



Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
TT

Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)

Bilim insanları bugüne kadar görülen en büyük kara delik jeti çiftini buldu.

İkili, evrende 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor. Bu da üst üste yığılmış yaklaşık 140 tane Samanyolu Galaksisi'nin uzunluğuna denk geliyor.

Bu tür jetler, süper kütleli kara deliklerden püsküren muazzam miktarda radyasyon ve parçacık patlamalarını ifade ediyor. Milyonlarca yıl sürebilen bu jetler, maddenin uzaydaki akışını değiştirirken kozmosu yeniden şekillendiriyor ve toplam çıktısı trilyonlarca Güneş'e eş değer patlamalar yaşıyor.

Samanyolu jetleri, evrende bir galaksi tarafından üretilen en büyük oluşumlardır. Ancak yeni bulunan ikili, daha önce gördüklerimizden bile daha büyük; önceki gözlemler sadece 16 milyon ışık yılı kadar bir boyuta ulaşabileceklerini gösteriyordu.

Önceki rekor sahibi Alcyoneus adlı bir jet sistemiydi. Aynı ekip tarafından 2022'de bulunmuştu fakat uzunluğu sadece 100 Samanyolu kadardı.

Gökbilimciler jetlere Yunan mitolojisindeki bir deve ithafen Porphyrion (Porfirion) adını verdi. Evrenin sadece 6,3 milyar yaşında, yani bugünkü yaşının yarısından daha genç olduğu bir mesafede tespit edildiler.

Aynı araştırma, bu türden keşfedilmeyi bekleyen daha birçok mega yapının olabileceğini de öne sürüyor. Bilim insanları halihazırda toplam 10 binden fazlasını buldu.

Yeni makalenin başyazarı Martijn Oei, "Dev jetleri ilk bulduğumuzda epey şaşırdık" diyor. 

Bu kadar çok oldukları hakkında hiçbir fikrimiz yoktu.

Ayrıca jet sistemleri, galaksilerin oluşumuna fark etmediğimiz şekillerde katkı sunuyor gibi görünüyor. Evrenin daha erken bir döneminde, galaksiler arasındaki bağlantıların bugünkünden daha yakın olduğu bir zamanda var olan Porphyrion, "kozmik ağın" daha da geniş bir alanına ulaşıyordu.

Caltech'te astronomi ve veri bilimi profesörü olan, çalışmanın ortak yazarı George Djorgovski, "Gökbilimciler, galaksilerle onların merkezindeki kara deliklerin birlikte evrimleştiğini düşünüyor ve bunun kilit önemdeki bir yönü, jetlerin yaydığı muazzam miktarda enerjinin, ev sahibi galaksilerin ve yakınlardaki diğer galaksilerin büyümesini etkileyebilmesi" ifadelerini kullanıyor.

Bu keşif, etkilerinin düşündüğümüzden çok daha öteye uzanabileceğini gösteriyor.

Bulgular, hakemli dergi Nature'da yayımlanan "Black hole jets on the scale of the cosmic web" (Kozmik ağ ölçeğinde kara delik jetleri) başlıklı yeni bir makalede aktarılıyor.

Independent Türkçe