NASA'nın devasa ışık yelkenlisi, gökyüzünde "yuvarlanırken" görüntülendi

NASA'nın ışık yelkenlisi, yıldızlararası yolculukta yeni nesil bir itici güç yöntemini test etmek üzere 29 Ağustos 2024'te havalandırıldı (NASA)
NASA'nın ışık yelkenlisi, yıldızlararası yolculukta yeni nesil bir itici güç yöntemini test etmek üzere 29 Ağustos 2024'te havalandırıldı (NASA)
TT

NASA'nın devasa ışık yelkenlisi, gökyüzünde "yuvarlanırken" görüntülendi

NASA'nın ışık yelkenlisi, yıldızlararası yolculukta yeni nesil bir itici güç yöntemini test etmek üzere 29 Ağustos 2024'te havalandırıldı (NASA)
NASA'nın ışık yelkenlisi, yıldızlararası yolculukta yeni nesil bir itici güç yöntemini test etmek üzere 29 Ağustos 2024'te havalandırıldı (NASA)

NASA'nın yakın zamanda havalandırdığı devasa ışık yelkenlisi, uzayda "yuvarlanırken" görüntülendi.

Gökbilimciler, geçen hafta yola çıkarılan 80 metrekarelik nesnenin, Dünya'nın yörüngesinde bin kilometre yükseklikle dönerken parlaklığının dalgalanıyor gibi göründüğünü tespit etti.

Gelişmiş Kompozit Işık Yelkenli Sistemi (Advanced Composite Solar Sail System) veya ACS 3, roket yakıtına ihtiyaç duymaksızın güneş ışığı enerjisinden yararlanan yeni nesil bir itici güç yöntemini test etmek üzere tasarlandı.

Hollanda'daki bir gökbilimci, ABD'li uzay ajansının uzay aracını havalandırmasından üç gün sonra ışık yelkenlisinin sıradışı hareketlerini gözlemledi.

Delft Teknik Üniversitesi'nde Havacılık ve Uzay Mühendisliği Fakültesi'nde çalışan Marco Langbroek, bir blog paylaşımında "Yelkenli, güneye yükselirken çok parlak hale gelerek 0 büyüklüğüne (gökyüzündeki en parlak yıldız kadar parlak) ulaştı. Daha sonra rengi yeniden soldu, sonra bir defadan fazla maksimum parlaklığa ve çok sönük minimuma ulaşarak yavaş bir parlaklık değişimi gösterdi" diye yazdı.

Parlaklık değişimi, aracın daha stabil göründüğü 29 Ağustos'tan sonra başlamış yavaş bir yuvarlanma veya sallanmaya (bir eksen etrafında dönmeye) işaret ediyor olabilir.

The Independent, NASA'yla daha fazla detay almak üzere temasa geçse de henüz yanıt alamadı. Fakat Dr. Langbroek bu durumun uzay aracının yörüngesinde daha önceden planlanmış bir yörünge değişikliğiyle ilgili olabileceğini düşünüyor.

xcd
Nasa'nın ışık yelkenlisi, yıldızlararası uzay yolculuğunun kapılarını aralamayı umuyor (NASA)

NASA misyon notlarında, ACS 3 ekibinin ışık yelkenlisini hareket ettirmeyi ve uçuşu sırasında yörüngesini yeniden ayarlamayı planladığını bildirmişti.

Uzay ajansı "Ekip önümüzdeki haftalarda, yelkenlinin uzaydaki manevra kabiliyetlerini test edecek" diye belirtmişti.

Gelişmiş Kompozit Işık Yelkenli Sistemi uzay aracının yörüngesini yükseltip alçaltmak, ilerideki ışık yelkenlisi destekli bilim ve keşif misyonlarının operasyon ve tasarım konseptlerine rehberlik edecek kıymetli bilgiler sunacak.

Yelkenli teknelerin rüzgarla itilmesine benzer bir şekilde, uzay aracı güneş ışığındaki fotonların yansıtıcı yelkenden sekerken uyguladığı basıncı kullanıyor.

NASA'nın #ACS3 Işık Yelkenlisi 29 Ağustos'ta fırlatıldı ve pek çok görsel ve video bu 9,9 metrelik yelkenlinin +2 büyüklüğünde maksimum parlaklığa ulaşabildiğini doğruluyor. Burada, 2 Eylül'de 30 saniyelik bir görüntüleme gerçekleştirdim, onlarca kez parlaması epey ilgi çekici

Işık yelkenlisinin gelecek versiyonları, mevcut araçtan 25 kat daha büyük olabilir, böylelikle Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlere yolculuklara yetecek kadar güç sağlayabilir.

Nisanda başlatılan misyonun baş sistem mühendisi Alan Rhodes, "Gelecek misyonlar için devasa yakıt tankları yerine halihazırda var olan 'yakıtı' kullanan daha büyük yelkenliler fırlatabiliriz" demişti.

Bu uzay aracıyla doğrulanan teknolojilerin, başkalarının bunları bizim aklımızdan bile geçirmediğimiz şekillerde kullanmasına ilham vereceğini umuyoruz.

Independent Türkçe



Küçük kertenkeleler, doğal "dalış tüpü" sayesinde yem olmaktan kurtuluyor

Dr. Swierk, çok fazla hayvan tarafından avlanan su anollerine "ormanın nuggetları" diyor (Lindsey Swierk)
Dr. Swierk, çok fazla hayvan tarafından avlanan su anollerine "ormanın nuggetları" diyor (Lindsey Swierk)
TT

Küçük kertenkeleler, doğal "dalış tüpü" sayesinde yem olmaktan kurtuluyor

Dr. Swierk, çok fazla hayvan tarafından avlanan su anollerine "ormanın nuggetları" diyor (Lindsey Swierk)
Dr. Swierk, çok fazla hayvan tarafından avlanan su anollerine "ormanın nuggetları" diyor (Lindsey Swierk)

Su anolü denen bir kertenkele türünün, burun deliklerinde oluşturduğu bir baloncuk sayesinde hayatta kalabildiği ortaya kondu. Su altında en az 20 dakika kalmalarını sağlayan baloncuk sayesinde avcılardan kaçarak yem olmaktan kurtuluyorlar. 

Kalem uzunluğundaki su anolleri akarsu ve şelalelerin yakınlarındaki kaya ve bitkilerin etrafında yaşıyor. Kuşlardan yılanlara kadar çeşitli hayvanlara yem olan bu kertenkeleler, hayatta kalabilmek için kamuflaj gibi beceriler geliştirmiş.

Ayrıca tehlike durumunda suya atlayan bu hayvanlar, burun deliklerinin üstünde bir baloncuk oluşturarak gizleniyor. Bilim insanları bu özelliğin farkında olsa da baloncukların su altında daha uzun süre kalmalarını sağlayıp sağlamadığı net değildi.

New York'taki Binghamton Üniversitesi'nde anoller üzerine çalışan Dr. Lindsey Swierk, "Suyun altında çok uzun süre kalabildiklerini biliyoruz" diyerek ekliyor: 

Bu baloncuğun solunumda gerçekten işlevsel bir rolü olup olmadığını bilmiyorduk.

Bu belirsizliği gidermek isteyen Dr. Swierk, 30 su anolü yakalayarak bir deney yürüttü. 

Su anolleri suya girdikten sonra nefes vererek küçük bir baloncuk üretiyor. Kertenkelenin derisinin hidrofobik olması yani sudan kaçınması sayesinde baloncuk büyüyerek muhtemelen hayvanın nefes almasını sağlıyor. 

Biology Letters adlı hakemli dergide dün (18 Eylül) yayımlanan çalışmayı yürüten Dr. Swierk, yakaladığı su anollerinin yarısının burnuna nemlendirici sürerek baloncuk oluşturmalarını engelledi. 

Daha sonra hayvanları akvaryuma bırakan bilim insanı, baloncuk üretebilenlerin su altında yüzde 32 daha uzun süre kaldığını gözlemledi. 

Bulgular, bu kertenkele türünün baloncukları hayatta kalmak için kullandığına işaret ediyor.

Dr. Swierk makalede, "Yarı suda yaşayan anollerin içinde ve hidrofobik vücut yüzeyinde taşınan fazla hava, insanların dalış tüpü gibi çalışıp ekstradan hava sağlayarak dalış süresini uzatıyor" diye yazıyor.

Çalışmadaki anoller suda birkaç dakika kaldı ancak doğadakilerin en az 20 dakika kalabildiği biliniyor. 

Avcılarla karşılaşan su anolleri ilk başta olduğu yerde kalarak kamuflajının kendisini gizlemesini umuyor. Eğer bunda başarılı olmazsa kayalardaki çatlaklara saklanmayı deniyor.

Dr. Swierk suya dalmanın son seçenek olduğunu ama diğerlerinden çok daha etkili bir strateji olduğunu belirtiyor:

Suyun altına girmelerinden sonra, akıntının hareketli yüzeyinde tespit edilmeleri çok zor oluyor.

Independent Türkçe, Science Alert, Guardian, Biology Letters