Modern insanlar ve Denisovalıların geçmişine dair yeni bilgiler ortaya çıktı

Bilim insanları genetik alışverişin pek çok avantaj kazandırdığını söylüyor

Altay Dağları'ndaki Denisova Mağarası'nda bulunan kemik kalıntıları, soyu tükenmiş insanların varlığını ortaya çıkarmıştı (Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü)
Altay Dağları'ndaki Denisova Mağarası'nda bulunan kemik kalıntıları, soyu tükenmiş insanların varlığını ortaya çıkarmıştı (Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü)
TT

Modern insanlar ve Denisovalıların geçmişine dair yeni bilgiler ortaya çıktı

Altay Dağları'ndaki Denisova Mağarası'nda bulunan kemik kalıntıları, soyu tükenmiş insanların varlığını ortaya çıkarmıştı (Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü)
Altay Dağları'ndaki Denisova Mağarası'nda bulunan kemik kalıntıları, soyu tükenmiş insanların varlığını ortaya çıkarmıştı (Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü)

Modern insanların, en az üç ayrı Denisova insanı grubuyla çiftleştiği tespit edildi.

Yaklaşık 50 bin yıl önce soyu tükenen Denisova insanları, Neandertallerle birlikte Homo sapiens'in en yakın akrabaları arasında yer alıyor. 

Sibirya'daki Altay Dağları'nda yer alan bir mağarada bulunan parmak kemiği ve azı dişi kalıntıları sayesinde 2010'da keşfedilmeleri bilim dünyasında büyük yankı uyandırmıştı. 

Ancak aradan geçen zamanda çok fazla bulguya ulaşılamaması nedeniyle bu insan türü hakkında hâlâ cevaplanmayı bekleyen çok fazla önemli soru var. 

Bilim insanları genetik analizler sayesinde modern insanlarla çiftleştiklerini biliyordu. İlk başta sadece Papualıların Denisova insanı geni taşıdığı düşünülse de daha sonradan Doğu Asya, Güney Asya ve Amerikan Yerlileri popülasyonlarında da genetik izlere rastlandı.

Önceden bu alışverişlerin modern insanlarla tek bir karşılaşma sonucu yaşandığı düşünülüyordu. Fakat İrlanda'daki Trinity Koleji'nden bir ekibin yeni araştırması, bunların birbirinden ayrı olaylar şeklinde gerçekleştiğini saptadı. 

Bilim insanları modern insanların genomunu inceleyerek üç ayrı olay tespit etti.  

Kanıtlar, asıl Altay Denisova insanlarının yaklaşık 222 bin ila 409 bin yıl önce önce farklı soylara ayrılmaya başladığını gösteriyor. Bu grupların en eskisi, bugünkü Doğu Asyalılarının atalarıyla çiftleşirken, iki ayrı Denisova soyundan gelen DNA da Papualıların genomunda bulundu.

Nature Genetics adlı hakemli dergide 5 Kasım'da yayımlanan makalenin yazarlarından Dr. Linda Ongaro, "Neandertal kalıntılarının aksine, Denisova insanlarının fosil kayıtları sadece parmak kemiği, bir çene kemiği, dişler ve kafatası parçalarından oluşuyor" diyerek ekliyor:

Ancak bilim insanları, modern insan genomlarında varlığını sürdüren Denisova segmentlerinden yararlanarak farklı popülasyonlardan gelen genlerin modern insanların genetik imzasına girdiği en az üç olayın kanıtını ortaya çıkardı.

Araştırmacılar, Homo sapiens'ten binlerce yıl önce Avrasya'ya ulaşan Denisova insanlarının geçirdiği genetik adaptasyonların çiftleşme sonucu modern insanlara aktarıldığını söylüyor.

Bunlar arasında Tibetlilerde görülen ve oksijenin düşük olduğu ortamlarda dayanıklılık sağlayan bir adaptasyon da var. 

Dr. Ongaro ayrıca lipid metabolizmasını etkileyen genlerin de aktarıldığını ve bunun Homo sapiens'e çok daha soğuk iklimlerde sıcak kalma becerisi sunmuş olabileceğini söylüyor.

Araştırmacılar Denisova insanlarıyla modern insanlar arasındaki etkileşimleri daha iyi anlamak adına çalışmalarını sürdürmeyi planlıyor. 

Dr. Ongaro "İnsanların tek bir ortak atadan aniden ve düzgün bir şekilde evrimleştiği yaygın bir yanılgı" diyerek ekliyor: 

Ancak daha fazla şey öğrendikçe farklı homininlerle çiftleşildiğini ve bunun, bugün olduğumuz insanları şekillendirmeye katkı sağladığını daha iyi anlıyoruz.

Independent Türkçe, IFL Science, Debrief, Nature Genetics



Sonsuzluk Galaksisi, süper kütleli kara deliklerin gizemine ışık tuttu

Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
TT

Sonsuzluk Galaksisi, süper kütleli kara deliklerin gizemine ışık tuttu

Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)
Süper kütleli kara deliklerin daha küçük kara deliklerin birleşimiyle oluştuğu düşünülürken, bilim insanları farklı bir teori ortaya atıyor (Temsili/NASA)

Bilim insanları ilk kez doğrudan bir gaz ve toz bulutunun çökmesi sonucu oluşmuş bir süper kütleli kara delik saptamış olabilir. Sonsuzluk Galaksisi'ndeki bu keşif, evrenin ilk dönemlerine dair merak edilen bir soruya da ışık tutma potansiyeli taşıyor. 

Kara delikler yaşam döngülerinin sonuna gelen büyük kütleli yıldızların süpernova patlamasının ardından kendi üzerine çökmesi sonucu oluşuyor. Süper kütleli kara deliklerse bu daha küçük kara deliklerin zaman içinde birleşmesiyle meydana geliyor.

Öte yandan NASA öncülüğünde geliştirilen James Webb Uzay Teleskobu (JWST), Büyük Patlama'dan sonraki yaklaşık 500 milyon yıl içinde oluşmuş süper kütleli kara delikler keşfediyor. Böyle bir yapının ortaya çıkması için en az 1 milyar yıl geçmesi gerektiğini düşünen gökbilimciler, son yıllarda bu tuhaflığa bir açıklama getirmeye çalışıyor. 

Öne çıkan teorilerden birine göre bazı süper kütleli kara delikler, devasa bir gaz ve toz bulutunun herhangi bir yıldız üretmeden doğrudan kendi üstüne çökmesiyle meydana geliyor olabilir. 

Ancak bilim insanları daha önce bu senaryoyu destekleyen somut bir kanıt bulamamıştı. 

Yale Üniversitesi'nden Pieter van Dokkum liderliğindeki bir araştırma ekibi, Dünya'dan yaklaşık 8 milyar ışık yılı uzaktaki bir galakside bu kanıtı bulmuş olabilir.

cdfvgbh
James Webb Uzay Teleskobu, Sonsuzluk Galaksisi'nde toplam üç süper kütleli kara delik buldu (NASA/Yale Üniversitesi)

JWST'yi kullanarak galaksiyi gözlemleyen bilim insanları, sonsuzluk işaretine benzeyen bir görüntüyle karşılaştı. Bu nedenle Sonsuzluk Galaksisi adını alan gökadanın, iki galaksinin kafa kafaya çarpışması sonucu oluştuğu için bu şekli aldığı düşünülüyor.

Araştırmacılar şaşırtıcı bir şekilde iki galaksinin birleştiği yerdeki gaz bulutunun içinde süper kütleli bir kara delik tespit etti. Kara deliğin, halihazırda beslendiği bu gaz bulutunda oluştuğu tahmin ediliyor.

Hakemli dergi The Astrophysical Journal Letters'ta 15 Temmuz Salı günü yayımlanan makalenin başyazarı van Dokkum "Devasa bir galaksinin çekirdeği dışında bir kara delik bulmak başlı başına olağandışı bir durum ancak daha da sıradışı olan şey, oraya nasıl geldiği" diyerek ekliyor: 

Muhtemelen oraya öylece varmamış, orada oluşmuş. Ve epey yakın bir zamanda. Başka bir deyişle, bir süper kütleli kara deliğin doğuşuna tanıklık ettiğimizi düşünüyoruz, ki bu daha önce hiç görülmemiş bir şey.

Bilim insanları iki galaksinin çarpışması sırasında yoğun bir gaz düğümü oluştuğunu ve burada Güneş'in 1 milyon katı ağırlığında süper kütleli kara deliğin meydana geldiğini tahmin ediyor.

Ekip teorilerini test etmek için kara deliğin hızıyla, onu çevreleyen gaz bulutunun hızını karşılaştırdı. Bunların birbirine yakın olması, kara deliğin orada oluşma ihtimalini güçlendirdi.

Çalışma ayrıca, çarpışan iki galaksinin çekirdeklerinde de aktif süper kütleli kara delikler bulunduğunu ortaya koydu.

Bunun beklenmediğini belirten van Dokkum, çalışmanın bulgularını şöyle değerlendiriyor:

Doğrudan çökme sonucu bir kara delik bulduğumuzu kesin bir şekilde söyleyemeyiz. Ancak bu yeni verilerin, diğer açıklamalardan bazılarını elerken, yeni doğmuş bir kara delik ihtimalini güçlendirdiğini söyleyebiliriz. Verileri incelemeye ve bu olasılıkları araştırmaya devam edeceğiz.

Independent Türkçe, Space.com, IFLScience, The Astrophysical Journal Letters